Library Library
Search

Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!


Search Options





Advanced Search      Keyboard


Search
Advanced Search
Library
Kurdish names
Chronology of events
Sources
History
User Favorites
Activities
Search Help?
Publication
Video
Classifications
Random item!
Send
Send Article
Send Image
Survey
Your feedback
Contact
What kind of information do we need!
Standards
Terms of Use
Item Quality
Tools
About
Kurdipedia Archivists
Articles about us!
Add Kurdipedia to your website
Add / Delete Email
Visitors statistics
Item statistics
Fonts Converter
Calendars Converter
Spell Check
Languages and dialects of the pages
Keyboard
Handy links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
Languages
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
My account
Sign In
Membership!
Forgot your password!
Search Send Tools Languages My account
Advanced Search
Library
Kurdish names
Chronology of events
Sources
History
User Favorites
Activities
Search Help?
Publication
Video
Classifications
Random item!
Send Article
Send Image
Survey
Your feedback
Contact
What kind of information do we need!
Standards
Terms of Use
Item Quality
About
Kurdipedia Archivists
Articles about us!
Add Kurdipedia to your website
Add / Delete Email
Visitors statistics
Item statistics
Fonts Converter
Calendars Converter
Spell Check
Languages and dialects of the pages
Keyboard
Handy links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Sign In
Membership!
Forgot your password!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 About
 Random item!
 Terms of Use
 Kurdipedia Archivists
 Your feedback
 User Favorites
 Chronology of events
 Activities - Kurdipedia
 Help
New Item
Library
Ninewa: Initiative Mapping of Sustainable Returns & Stabilization Efforts
28-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Decentralisation in Iraq: Process, Progress & a New Tailor-Made Model
28-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Violent Extremism in Mosul & the Kurdistan Region: Context, Drivers, and Public Perception
28-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Social Ecology
27-06-2024
Hazhar Kamala
Library
MARDİN CITY GUIDE 2020
26-06-2024
Hazhar Kamala
Biography
Awni Yousef
26-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Learning from Sykes-Picot
25-06-2024
Hazhar Kamala
Library
The Collapse of Iraq and Syria: The End of the Colonial Construct in the Greater Levant
25-06-2024
Hazhar Kamala
Library
The British Administration of Iraq and Its Influence on the 1920 Revolution
24-06-2024
Rapar Osman Uzery
Library
Iraq Multiple Indiator Cluster Survery 2018
23-06-2024
Rapar Osman Uzery
Statistics
Articles 519,743
Images 105,225
Books 19,553
Related files 97,936
Video 1,414
Library
The Future of Kirkuk: A Roa...
Library
Dialectics of struggle: cha...
Biography
Ismail Mohamad Hassaf
Biography
Awni Yousef
Library
Social Ecology
کەی ڕۆژمان وا ڕەش بوو؟ 01
Kurdipedia and its colleagues will always help university and higher education students to obtain the necessary resources!
Group: Articles | Articles language: کوردیی ناوەڕاست
Share
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Ranking item
Excellent
Very good
Average
Poor
Bad
Add to my favorites
Write your comment about this item!
Items history
Metadata
RSS
Search in Google for images related to the selected item!
Search in Google for selected item!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

کەی ڕۆژمان وا ڕەش بوو؟ 01

کەی ڕۆژمان وا ڕەش بوو؟ 01
$کەی ڕۆژمان وا ڕەش بوو؟$
#ڕێبین ئەحمەد ڕەشید#
$خەساندنی عەقڵ$
لە سادەترین مانای خۆیدا ڕۆشنگەری یان تەنویر واتە بەکارهێنانی ژیری بە جۆرێکی تەواو سەربەخۆ بە شێوەیەک نەکەوێتە ژێر کاریگەریی هیچ جۆرە ویست ئیرادەیەکی دەرەکی دیکەوە. بەکارهێنانی ژیری و بیرکردنەوەیەکی سەربەخۆی ئازایانە و ئازادانە کارێک بکات نەهێڵیت تۆ بکەوێتە ژێر کاریگەریی هیچ جۆرە سوڵتەیەکی دەرەکی خۆسەپێن و ئیرادەکوژەوە. ئەمە پوختەی ئەو قسەیەی کانتە کە دیگوت ئازایانە عەقڵت بەکار. ڕۆشنگەری یان (Enlightment) دەقیق لە وشەی تەنویری عەرەبییەوە وەرگیراوە.
لە تەرمینۆلۆژی کەلامی دینیشدا ژیری بە نوور چوێنراوە، ئایەتەکانی قورئان زۆرجار نوور، ئیمان، عیلم و تەعەقولی بەتەنیشت یەکەوە بۆ یەک مەبەست بەکارهێناوە. ئەمە جگە لەوەی ئیشراقییەکان بەڕوونی و بێ پەردە و کینایە زانست و بیرکردنەوەیان بە نوور چواندووە، دیارە نووریش دەلالەتێکی پیرۆز و خودایی هەیە لە قورئاندا کە خودا خۆی پێ دەچوێنێت وەک زات. گەورەیی ژیری بە جۆرێکە تەنانەت ئەشعەرییەکی تەمام عەیاری وەک ئەبوحامیدی غەزالی لە وەسفی عەقڵدا دەڵێت (نوورُ علی نوور) ، ئەمە جگە لەوەی لە گەورەترین پەڕتووکی خۆی (احیاءعلوم الدین) دا چاپتەرێکی زۆر دوورودرێژ بۆ وەسفی ژیری و شەمائیلەکانی تەرخان دەکات.
هەر غەزالی وەک دەلالەتی گرنگی ژیری فەرمودەیەکی قودسی باسدەکات و دەڵێت: یەکەمین شتێک خودا درووستیکرد ژیری بوو، باشان وتی ڕووم تێکە، ڕوی تێکرد، وتی پشتم تێکە پشتی تێکرد، دواتر خودا وتی سوێند بە عیزەت و گەورەیی خۆم شتێکی باشترم لە تۆ درووستنەکردووە، بەهۆی تۆ دەبەخشم و هەر بەهۆی تۆش وەردەگرمەوە، بەهۆی تۆ هەم سزا و هەم پادەشتیش دەکەم : (أولُ ما خلق اللهُ العقلَ فقال له : أقبلْ ، فأقبل ، ثم قال له : أدبر ، فأدبر ، فقال : وعزتي ما خلقت خلقًا أکرمَ عليّ منک فبک آخذُ وبک أعطي وبک الثوابُ وبک العقابُ)
ئەم فەرموودەیە هەرچەندە ئەهلی حەدیس پێیان لاواز بێت بۆ ئەم نووسینە و مەبەستەکەی من گرنگ نییە، مەبەستی بەندە لەو دەلالەتە گەورەیەیە کە ئەشعەرییەکی وەک غەزالی بۆ ژیری هەیەتی.
ڕیفاعە ڕافیع تەهتاوی لە باسی چوونە پاریسی خۆیدا دەڵێت: کە ڕۆیشتینە پاریس و زانکۆکانی، ئەوەی پێمان دەگوترا شتێکی نوێ نەبوو بەڵکوو هەمان ئەوەبوو کە پێشتر موعتەزیلە و ئیبن ڕوشد پێشتر لای خۆمان گوتبوویان، دۆخەکە وەک ئەوەی دەهاتە پێش چاو ئێمە هاتووین بۆ پاریس تا ئەمان سەرلەنوێ بێن خۆمان پێ بناسێننەوە.
بەڵام لە دونیا ئێمەدا چی ڕوودەدات وا ژیری دەبێتە کائینێکی بێزراو و بە تەواوی لە بازنەی ژیان دەکرێتە دەرەوە لەبەرژەوەندی نەقڵ و قاڵ و قیل و گەڕانەوە بۆ مێژوو لەسێدارە دەدرێت؟
گرووپێکی کەلامی لەنێو سوننەدا بەناوی موعتەزیلە لەسەر دەستی واسڵی کوڕی عەتا لەسەدردەمی ئەمەوییەکاندا درووستدەبن و گەشەدەکەن و شۆڕدەبنەوە تا ئەوەی کاریگەریی لەسەر بیرکردنەوەی خەلیفەکانی عەباسی تا خەلیفە ئەلموتەوەکیل بەجێبهێڵن، لە خیلافەتی عەباسییەکاندا چالاکییەکانی ئەم گرووپە دەگاتە ترۆپکی خۆی و بوژانەوەی فیکر و کەلامی دینیش سەرچاوەکەی هەر ئەمانن.
ئەم گرووپە کە زیاتر سەروکارییان لەگەڵ عەقڵاندن و بەڵگەکاری عەقڵییدا هەبوو پێیان وابوو مرۆڤ لە ڕێگەی ئەو عەقڵەی خودا پێیداوە دەتوانێت چاکە لە خراپە جیا بکاتەوە چونکە ئەو دوو سیفەتە لە بنەڕەتدا زاتی و خودین و پێویست بەدەرەوەی خۆمان ناکات پێمان بڵێت چی چاکە و چی خراپە (الحسن والقبيح صفتان کاملتان في ذوات الاشياء)
بە بۆچونی ئەم گرووپە تەنانەت مەسەلەیەکی وەک ئیمانیش مەسەلەی عەقڵە. بە پشتبەستن بەم بۆچوونە دەڵێن گەر مرۆڤ گەیشتە ئەو ئیدارکەی کە عەقڵی توانی جیاوازی نێوان خراپە و چاکە بکات ئەوە خۆنەویستانە وەک فرمانێکی عەقڵی لە خراپەکە هەڵدێت و نایکات. بنەڕەتی لێپرسینەوەی دوای زیندووبوونەوەشیان هەر لەسەر گەیشتن بەم ئیدارکەدانابوو. ئەمە بنەڕەتیترین ئەو قسەیەبوو کە موعتەزیلە دەیانکرد و بە نیمچەیی لە ئەشعەرییەکان جیادەبوونەوە.
موعتەزیلە پێیان وابوو ژیری ڕووی لە عەدلی خودایە، خودایەکی عادل عەقڵی پێداوین و لەسەر ئەو عەقڵەش لێپرسینەوەمان لێدەکات، بەڵام ئەی ناردنی پێغەمبەران و وەحی بۆچی؟ ئەوان پێیان وایە وەحی ڕووی لە کەرەم و کەریمیەتی خودایە، خودا سەرباری ئەم عەقڵە لوتفێکیشی لەگەڵ نواندوین بەوەی لەڕێگای وەحی و پێغەمبەرانی خۆشییەوە دووبارە یارمەتیی عەقڵمان دەدات بۆ چاکە و وننەکردی ڕێگاکە.
جیاوازیەکی بنەڕەتی دیکەی دیکەی نێوان ئەشعەری و موعتەزیلە لە پەیوەندی نێوان خودا و ئەخلاقدایە، موعتەزیلە پێیان وابوو کە خودا تەنیا کاری چاک ئەنجام دەدات، بەڵام ئەشعەری دەیانگوت هەرچییەک خودا ئەنجامی دەدا چاکە.
ژیری لەنێو ئێمەدا و بەتایبەتیش لەنێو موعتەزیلەدا تا ئەم ڕادەیە ڕێز لێگیراو بوو، بەڵام چی ڕویدا وا ژیری لەم کائینە پیرۆزەوە بوو بە دێوەزمە و کرایە دەرەوە؟
گەمژانەترین کارێک کە موعتەزیلە کردیان وروژاندنی مەسەلەیەکی بێ ناوەرۆک و بێ ئەجێندای پڕوپوچی وەک مەسەلەی خەلقی قورئان بوو، ئەوان هەر بە وروژاندنی ئەم باسە گەمژانەیەوە نەوەستان، بەڵکوو ئەو دەسەڵاتەی کە لە خەلافەتی عەباسیدا پەیدایان کردبوو وایلێکردبوون خەڵک واداری ئەوە بکەن و بە زۆرەملێ قەناعەتیان پێ بهێنن کە بەڵێ قورئان مەخلوقە، بوون بە دیکتاتۆری سەپاندنی بۆچوونی خەڵقی قورئان. ئەم کارە گەمژانەیەیان وایکرد خەلیفە ئەلموتەوەکیل بە مەترسییان بزانێت بۆ سیاسەتەکەی خۆی و هاوپەیمانێتی لەگەڵ ئەهلی حەدیس یان ئەهلی سوننەو جەماعەت درووستبکات کە دژومنی خوێنی موعتەزیلە بوون و بە خوێنی کاسەی سەریان تینوو بوون.
ژیری ئەو ئامرازەبوو کە زانایانی ئەهلی حەدیس و بەتایبەتیش حەنبەلییەکانیان بەتوندی دژی دەوەستانەوە و پێیان وابوو ئەم سەری فیتنەیە دەبێ هەرچی زووە پانبکرێتەوە و لە مەیدانەکە بکرێتە دەرەوە. بنەڕەتی کارکردنی ئەم ڕەوتە دژایەتی ژیری بوو بەهەموو جۆرەکانییەوە، خەساندن و جەڕاندنی ژیری لە بەرژەوەندی نەقڵ و بەتایبەتیش حەدیس تەنانەت لە دونیاییترین کێشەو ئارێشەشدا ئامانجی سەرەتاو کۆتایی ئەم گرووپە بوو کە تا ئەمڕۆش لەشێوەی سەلەفی و وەهابی و حەرەکی و سیاسییدا خۆیان دەردەخەن و عەقڵی دینی هەر باجی دژایەتیکردنەکەیان دەدات.
هاوپەیمانی ئەهلی حەدیس و خیلافەت کارێکی کرد لەو ڕۆژەوە ئیتر ژیری لە دونیای ئیسلامی بەتەواوی بکرێتە دەرەوە و تەڵاق بدرێت. بەبیانووی ئەوەی لە ڕای سەلەف دەرچوون لە زۆربەی پایتەختە موسوڵماننشینەکاندا پەڕتووکەکانیان سوتێندران و خۆشیان تارومار کران.
زاهیر بینی و گوزارەی گەڕانەوە بۆ سەلەف بوو بە سەنتەری کارکردنی ژیان و ژیاری ئەم کومەڵگایانە. ئیدی دین لەبری داینەمۆی جوڵە بوو بە ئامرازی خەساندنی کۆمەڵگە، چونکە تەنیا یەک تەفسیر و بۆچوونی دینی قەبوڵکراو و ڕاست بوو ئەویش تەفسیر و بۆچوونی مێژوویی بۆ دین. لەم تەفسیرەدا کۆمەڵێک دەبنە سێبەری خودا و فیرقەی ناجییە، گەر کەسێک لەفەرمانی ئەمان دەرچووبا ئیدی ئەوە لەفەرمانی خودا دەردەچووە، یان دەبوو تەوبە بکات یان دەکوژرا، بۆچی؟ چونکە دینی ڕاستەقینە لای ئەمان بوو. لێرەوە ئیتر ژیری کرایە دەرەوە و هیچ ڕێز و تەقدیرێک بۆ ژیری نەهێڵدرایەوە.
تراژیدیای ئێمە بەم شێوەیە دەستی پێکردوو تا ئەمڕۆش هەر بەردەوامە. هەموو ساڵێک هەمان سوڕانەوە لەناو هەمان بازنەی دخراودا دووبارە دەکەینەوە، تۆوی فەشەل دەوەشێنین بۆ ئەوەی فەشەل بدوورینەوە. تا کەی؟ تا ئەو دەمەی دەگەڕێینەوە بۆ عەقڵانییەت. [1]
This item has been written in (کوردیی ناوەڕاست) language, click on icon to open the item in the original language!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
This item has been viewed 351 times
HashTag
Linked items: 2
Group: Articles
Publication date: 08-03-2023 (1 Year)
Cities: Sulaimaniyah
Content category: Social
Content category: Philosophy
Country - Province: South Kurdistan
Document Type: Original language
Language - Dialect: Kurdish - Sorani
Publication Type: Born-digital
Technical Metadata
The copyright of this item has been issued to Kurdipedia by the item's owner!
Item Quality: 99%
99%
Added by ( هومام تاهیر ) on 23-03-2023
This article has been reviewed and released by ( Shadi Akoyi ) on 23-03-2023
This item recently updated by ( Rozhgar Kerkuki ) on: 07-04-2024
URL
This item according to Kurdipedia's Standards is not finalized yet!
This item has been viewed 351 times
Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!
Archaeological places
The tomb of the historian Marduk Kurdistani
Articles
Shahmaran tale to resonate through Mardin streets with the art of sculpture
Biography
Ayub Nuri
Articles
The Nightingale of Kurdistan; Hsan Zirak the legend (01-12-1920)-(25-06-1972)
Archaeological places
Mosque (Salah al-Din al-Ayyubi) in the city of Faraqin
Biography
Bibi Maryam Bakhtiari
Library
Ninewa: Initiative Mapping of Sustainable Returns & Stabilization Efforts
Biography
Jasmin Moghbeli
Articles
After the Earthquake – Perpetual Victims
Articles
Drug Trafficking Dynamics Across Iraq and the Middle East: Trends and Responses
Biography
Antonio Negri
Biography
Shilan Fuad Hussain
Archaeological places
Hassoun Caves
Biography
Abdullah Zeydan
Biography
Havin Al-Sindy
Library
Violent Extremism in Mosul & the Kurdistan Region: Context, Drivers, and Public Perception
Image and Description
The Kurdish Quarter, which is located at the bottom of Mount Canaan in Safed, Palestine in 1946
Image and Description
A Kurdish army in Istanbul to participate in the Battle of the Dardanelles in 1918
Library
MARDİN CITY GUIDE 2020
Image and Description
Kurdish Jews from Mahabad (Saujbulak), Kurdistan, 1910
Archaeological places
Shemzinan Bridge
Archaeological places
Cendera Bridge
Image and Description
Picture of Kurdish school children, Halabja in south Kurdistan 1965
Library
Decentralisation in Iraq: Process, Progress & a New Tailor-Made Model
Biography
KHAIRY ADAM
Biography
Nurcan Baysal
Library
Social Ecology
Biography
HIWA SALAM KHLID
Articles
An Illusory Unity Understanding the Construction of Kurdish Political Identity
Image and Description
AN EXAMPLE OF BAATHS SOCIALISM AND DEMOCRACY IN KURDISTAN OF IRAQ

Actual
Library
The Future of Kirkuk: A Roadmap for Resolving the Status of the Governorate
01-09-2015
Hawreh Bakhawan
The Future of Kirkuk: A Roadmap for Resolving the Status of the Governorate
Library
Dialectics of struggle: challenges to the Kurdish women\'s movement
26-05-2024
Hazhar Kamala
Dialectics of struggle: challenges to the Kurdish women\'s movement
Biography
Ismail Mohamad Hassaf
22-06-2024
Rapar Osman Uzery
Ismail Mohamad Hassaf
Biography
Awni Yousef
26-06-2024
Hazhar Kamala
Awni Yousef
Library
Social Ecology
27-06-2024
Hazhar Kamala
Social Ecology
New Item
Library
Ninewa: Initiative Mapping of Sustainable Returns & Stabilization Efforts
28-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Decentralisation in Iraq: Process, Progress & a New Tailor-Made Model
28-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Violent Extremism in Mosul & the Kurdistan Region: Context, Drivers, and Public Perception
28-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Social Ecology
27-06-2024
Hazhar Kamala
Library
MARDİN CITY GUIDE 2020
26-06-2024
Hazhar Kamala
Biography
Awni Yousef
26-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Learning from Sykes-Picot
25-06-2024
Hazhar Kamala
Library
The Collapse of Iraq and Syria: The End of the Colonial Construct in the Greater Levant
25-06-2024
Hazhar Kamala
Library
The British Administration of Iraq and Its Influence on the 1920 Revolution
24-06-2024
Rapar Osman Uzery
Library
Iraq Multiple Indiator Cluster Survery 2018
23-06-2024
Rapar Osman Uzery
Statistics
Articles 519,743
Images 105,225
Books 19,553
Related files 97,936
Video 1,414
Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!
Archaeological places
The tomb of the historian Marduk Kurdistani
Articles
Shahmaran tale to resonate through Mardin streets with the art of sculpture
Biography
Ayub Nuri
Articles
The Nightingale of Kurdistan; Hsan Zirak the legend (01-12-1920)-(25-06-1972)
Archaeological places
Mosque (Salah al-Din al-Ayyubi) in the city of Faraqin
Biography
Bibi Maryam Bakhtiari
Library
Ninewa: Initiative Mapping of Sustainable Returns & Stabilization Efforts
Biography
Jasmin Moghbeli
Articles
After the Earthquake – Perpetual Victims
Articles
Drug Trafficking Dynamics Across Iraq and the Middle East: Trends and Responses
Biography
Antonio Negri
Biography
Shilan Fuad Hussain
Archaeological places
Hassoun Caves
Biography
Abdullah Zeydan
Biography
Havin Al-Sindy
Library
Violent Extremism in Mosul & the Kurdistan Region: Context, Drivers, and Public Perception
Image and Description
The Kurdish Quarter, which is located at the bottom of Mount Canaan in Safed, Palestine in 1946
Image and Description
A Kurdish army in Istanbul to participate in the Battle of the Dardanelles in 1918
Library
MARDİN CITY GUIDE 2020
Image and Description
Kurdish Jews from Mahabad (Saujbulak), Kurdistan, 1910
Archaeological places
Shemzinan Bridge
Archaeological places
Cendera Bridge
Image and Description
Picture of Kurdish school children, Halabja in south Kurdistan 1965
Library
Decentralisation in Iraq: Process, Progress & a New Tailor-Made Model
Biography
KHAIRY ADAM
Biography
Nurcan Baysal
Library
Social Ecology
Biography
HIWA SALAM KHLID
Articles
An Illusory Unity Understanding the Construction of Kurdish Political Identity
Image and Description
AN EXAMPLE OF BAATHS SOCIALISM AND DEMOCRACY IN KURDISTAN OF IRAQ
Folders
Biography - Gender - Male Biography - Nation - Kurd Library - Country - Province - South Kurdistan Articles - Country - Province - South Kurdistan Documents - Country - Province - Outside Articles - Country - Province - Turkey Library - Country - Province - United Kingdom Biography - People type - Writer Biography - People type - Political prisoner Library - Document Type - Original language

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.58
| Contact | CSS3 | HTML5

| Page generation time: 0.219 second(s)!