Library Library
Search

Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!


Search Options





Advanced Search      Keyboard


Search
Advanced Search
Library
Kurdish names
Chronology of events
Sources
History
User Favorites
Activities
Search Help?
Publication
Video
Classifications
Random item!
Send
Send Article
Send Image
Survey
Your feedback
Contact
What kind of information do we need!
Standards
Terms of Use
Item Quality
Tools
About
Kurdipedia Archivists
Articles about us!
Add Kurdipedia to your website
Add / Delete Email
Visitors statistics
Item statistics
Fonts Converter
Calendars Converter
Spell Check
Languages and dialects of the pages
Keyboard
Handy links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
Languages
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
My account
Sign In
Membership!
Forgot your password!
Search Send Tools Languages My account
Advanced Search
Library
Kurdish names
Chronology of events
Sources
History
User Favorites
Activities
Search Help?
Publication
Video
Classifications
Random item!
Send Article
Send Image
Survey
Your feedback
Contact
What kind of information do we need!
Standards
Terms of Use
Item Quality
About
Kurdipedia Archivists
Articles about us!
Add Kurdipedia to your website
Add / Delete Email
Visitors statistics
Item statistics
Fonts Converter
Calendars Converter
Spell Check
Languages and dialects of the pages
Keyboard
Handy links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Sign In
Membership!
Forgot your password!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 About
 Random item!
 Terms of Use
 Kurdipedia Archivists
 Your feedback
 User Favorites
 Chronology of events
 Activities - Kurdipedia
 Help
New Item
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (3)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (2)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (1)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Scars Etched on Memory
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
MARDİN FROM TALES TO LEGENDS
11-06-2024
Hazhar Kamala
Library
“We Will Not Stop”: The Yazidis’ Visions on Transitional Justice
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
YAZIDI SURVIVORS IN GERMANY AND IRAQ’S REPARATION PRO- GRAMME: “I WANT FOR US TO HAVE A SHARE IN IRAQ”
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
WE CANNOT RETURN
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Your house is your homeland
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
THE EMIRATE Off ALEPPO
10-06-2024
Hazhar Kamala
Statistics
Articles 518,418
Images 105,311
Books 19,451
Related files 97,495
Video 1,395
Library
Revilution
Library
Political Communication the...
Articles
Kurdish fighters in Ukraine...
Library
Woman’s role in the Kurdish...
Library
Dialectics of struggle: cha...
کەی ڕۆژمان وا ڕەش بوو؟ 01
Each picture is worth hundreds of words! Please protect our historical photos.
Group: Articles | Articles language: کوردیی ناوەڕاست
Share
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Ranking item
Excellent
Very good
Average
Poor
Bad
Add to my favorites
Write your comment about this item!
Items history
Metadata
RSS
Search in Google for images related to the selected item!
Search in Google for selected item!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

کەی ڕۆژمان وا ڕەش بوو؟ 01

کەی ڕۆژمان وا ڕەش بوو؟ 01
$کەی ڕۆژمان وا ڕەش بوو؟$
#ڕێبین ئەحمەد ڕەشید#
$خەساندنی عەقڵ$
لە سادەترین مانای خۆیدا ڕۆشنگەری یان تەنویر واتە بەکارهێنانی ژیری بە جۆرێکی تەواو سەربەخۆ بە شێوەیەک نەکەوێتە ژێر کاریگەریی هیچ جۆرە ویست ئیرادەیەکی دەرەکی دیکەوە. بەکارهێنانی ژیری و بیرکردنەوەیەکی سەربەخۆی ئازایانە و ئازادانە کارێک بکات نەهێڵیت تۆ بکەوێتە ژێر کاریگەریی هیچ جۆرە سوڵتەیەکی دەرەکی خۆسەپێن و ئیرادەکوژەوە. ئەمە پوختەی ئەو قسەیەی کانتە کە دیگوت ئازایانە عەقڵت بەکار. ڕۆشنگەری یان (Enlightment) دەقیق لە وشەی تەنویری عەرەبییەوە وەرگیراوە.
لە تەرمینۆلۆژی کەلامی دینیشدا ژیری بە نوور چوێنراوە، ئایەتەکانی قورئان زۆرجار نوور، ئیمان، عیلم و تەعەقولی بەتەنیشت یەکەوە بۆ یەک مەبەست بەکارهێناوە. ئەمە جگە لەوەی ئیشراقییەکان بەڕوونی و بێ پەردە و کینایە زانست و بیرکردنەوەیان بە نوور چواندووە، دیارە نووریش دەلالەتێکی پیرۆز و خودایی هەیە لە قورئاندا کە خودا خۆی پێ دەچوێنێت وەک زات. گەورەیی ژیری بە جۆرێکە تەنانەت ئەشعەرییەکی تەمام عەیاری وەک ئەبوحامیدی غەزالی لە وەسفی عەقڵدا دەڵێت (نوورُ علی نوور) ، ئەمە جگە لەوەی لە گەورەترین پەڕتووکی خۆی (احیاءعلوم الدین) دا چاپتەرێکی زۆر دوورودرێژ بۆ وەسفی ژیری و شەمائیلەکانی تەرخان دەکات.
هەر غەزالی وەک دەلالەتی گرنگی ژیری فەرمودەیەکی قودسی باسدەکات و دەڵێت: یەکەمین شتێک خودا درووستیکرد ژیری بوو، باشان وتی ڕووم تێکە، ڕوی تێکرد، وتی پشتم تێکە پشتی تێکرد، دواتر خودا وتی سوێند بە عیزەت و گەورەیی خۆم شتێکی باشترم لە تۆ درووستنەکردووە، بەهۆی تۆ دەبەخشم و هەر بەهۆی تۆش وەردەگرمەوە، بەهۆی تۆ هەم سزا و هەم پادەشتیش دەکەم : (أولُ ما خلق اللهُ العقلَ فقال له : أقبلْ ، فأقبل ، ثم قال له : أدبر ، فأدبر ، فقال : وعزتي ما خلقت خلقًا أکرمَ عليّ منک فبک آخذُ وبک أعطي وبک الثوابُ وبک العقابُ)
ئەم فەرموودەیە هەرچەندە ئەهلی حەدیس پێیان لاواز بێت بۆ ئەم نووسینە و مەبەستەکەی من گرنگ نییە، مەبەستی بەندە لەو دەلالەتە گەورەیەیە کە ئەشعەرییەکی وەک غەزالی بۆ ژیری هەیەتی.
ڕیفاعە ڕافیع تەهتاوی لە باسی چوونە پاریسی خۆیدا دەڵێت: کە ڕۆیشتینە پاریس و زانکۆکانی، ئەوەی پێمان دەگوترا شتێکی نوێ نەبوو بەڵکوو هەمان ئەوەبوو کە پێشتر موعتەزیلە و ئیبن ڕوشد پێشتر لای خۆمان گوتبوویان، دۆخەکە وەک ئەوەی دەهاتە پێش چاو ئێمە هاتووین بۆ پاریس تا ئەمان سەرلەنوێ بێن خۆمان پێ بناسێننەوە.
بەڵام لە دونیا ئێمەدا چی ڕوودەدات وا ژیری دەبێتە کائینێکی بێزراو و بە تەواوی لە بازنەی ژیان دەکرێتە دەرەوە لەبەرژەوەندی نەقڵ و قاڵ و قیل و گەڕانەوە بۆ مێژوو لەسێدارە دەدرێت؟
گرووپێکی کەلامی لەنێو سوننەدا بەناوی موعتەزیلە لەسەر دەستی واسڵی کوڕی عەتا لەسەدردەمی ئەمەوییەکاندا درووستدەبن و گەشەدەکەن و شۆڕدەبنەوە تا ئەوەی کاریگەریی لەسەر بیرکردنەوەی خەلیفەکانی عەباسی تا خەلیفە ئەلموتەوەکیل بەجێبهێڵن، لە خیلافەتی عەباسییەکاندا چالاکییەکانی ئەم گرووپە دەگاتە ترۆپکی خۆی و بوژانەوەی فیکر و کەلامی دینیش سەرچاوەکەی هەر ئەمانن.
ئەم گرووپە کە زیاتر سەروکارییان لەگەڵ عەقڵاندن و بەڵگەکاری عەقڵییدا هەبوو پێیان وابوو مرۆڤ لە ڕێگەی ئەو عەقڵەی خودا پێیداوە دەتوانێت چاکە لە خراپە جیا بکاتەوە چونکە ئەو دوو سیفەتە لە بنەڕەتدا زاتی و خودین و پێویست بەدەرەوەی خۆمان ناکات پێمان بڵێت چی چاکە و چی خراپە (الحسن والقبيح صفتان کاملتان في ذوات الاشياء)
بە بۆچونی ئەم گرووپە تەنانەت مەسەلەیەکی وەک ئیمانیش مەسەلەی عەقڵە. بە پشتبەستن بەم بۆچوونە دەڵێن گەر مرۆڤ گەیشتە ئەو ئیدارکەی کە عەقڵی توانی جیاوازی نێوان خراپە و چاکە بکات ئەوە خۆنەویستانە وەک فرمانێکی عەقڵی لە خراپەکە هەڵدێت و نایکات. بنەڕەتی لێپرسینەوەی دوای زیندووبوونەوەشیان هەر لەسەر گەیشتن بەم ئیدارکەدانابوو. ئەمە بنەڕەتیترین ئەو قسەیەبوو کە موعتەزیلە دەیانکرد و بە نیمچەیی لە ئەشعەرییەکان جیادەبوونەوە.
موعتەزیلە پێیان وابوو ژیری ڕووی لە عەدلی خودایە، خودایەکی عادل عەقڵی پێداوین و لەسەر ئەو عەقڵەش لێپرسینەوەمان لێدەکات، بەڵام ئەی ناردنی پێغەمبەران و وەحی بۆچی؟ ئەوان پێیان وایە وەحی ڕووی لە کەرەم و کەریمیەتی خودایە، خودا سەرباری ئەم عەقڵە لوتفێکیشی لەگەڵ نواندوین بەوەی لەڕێگای وەحی و پێغەمبەرانی خۆشییەوە دووبارە یارمەتیی عەقڵمان دەدات بۆ چاکە و وننەکردی ڕێگاکە.
جیاوازیەکی بنەڕەتی دیکەی دیکەی نێوان ئەشعەری و موعتەزیلە لە پەیوەندی نێوان خودا و ئەخلاقدایە، موعتەزیلە پێیان وابوو کە خودا تەنیا کاری چاک ئەنجام دەدات، بەڵام ئەشعەری دەیانگوت هەرچییەک خودا ئەنجامی دەدا چاکە.
ژیری لەنێو ئێمەدا و بەتایبەتیش لەنێو موعتەزیلەدا تا ئەم ڕادەیە ڕێز لێگیراو بوو، بەڵام چی ڕویدا وا ژیری لەم کائینە پیرۆزەوە بوو بە دێوەزمە و کرایە دەرەوە؟
گەمژانەترین کارێک کە موعتەزیلە کردیان وروژاندنی مەسەلەیەکی بێ ناوەرۆک و بێ ئەجێندای پڕوپوچی وەک مەسەلەی خەلقی قورئان بوو، ئەوان هەر بە وروژاندنی ئەم باسە گەمژانەیەوە نەوەستان، بەڵکوو ئەو دەسەڵاتەی کە لە خەلافەتی عەباسیدا پەیدایان کردبوو وایلێکردبوون خەڵک واداری ئەوە بکەن و بە زۆرەملێ قەناعەتیان پێ بهێنن کە بەڵێ قورئان مەخلوقە، بوون بە دیکتاتۆری سەپاندنی بۆچوونی خەڵقی قورئان. ئەم کارە گەمژانەیەیان وایکرد خەلیفە ئەلموتەوەکیل بە مەترسییان بزانێت بۆ سیاسەتەکەی خۆی و هاوپەیمانێتی لەگەڵ ئەهلی حەدیس یان ئەهلی سوننەو جەماعەت درووستبکات کە دژومنی خوێنی موعتەزیلە بوون و بە خوێنی کاسەی سەریان تینوو بوون.
ژیری ئەو ئامرازەبوو کە زانایانی ئەهلی حەدیس و بەتایبەتیش حەنبەلییەکانیان بەتوندی دژی دەوەستانەوە و پێیان وابوو ئەم سەری فیتنەیە دەبێ هەرچی زووە پانبکرێتەوە و لە مەیدانەکە بکرێتە دەرەوە. بنەڕەتی کارکردنی ئەم ڕەوتە دژایەتی ژیری بوو بەهەموو جۆرەکانییەوە، خەساندن و جەڕاندنی ژیری لە بەرژەوەندی نەقڵ و بەتایبەتیش حەدیس تەنانەت لە دونیاییترین کێشەو ئارێشەشدا ئامانجی سەرەتاو کۆتایی ئەم گرووپە بوو کە تا ئەمڕۆش لەشێوەی سەلەفی و وەهابی و حەرەکی و سیاسییدا خۆیان دەردەخەن و عەقڵی دینی هەر باجی دژایەتیکردنەکەیان دەدات.
هاوپەیمانی ئەهلی حەدیس و خیلافەت کارێکی کرد لەو ڕۆژەوە ئیتر ژیری لە دونیای ئیسلامی بەتەواوی بکرێتە دەرەوە و تەڵاق بدرێت. بەبیانووی ئەوەی لە ڕای سەلەف دەرچوون لە زۆربەی پایتەختە موسوڵماننشینەکاندا پەڕتووکەکانیان سوتێندران و خۆشیان تارومار کران.
زاهیر بینی و گوزارەی گەڕانەوە بۆ سەلەف بوو بە سەنتەری کارکردنی ژیان و ژیاری ئەم کومەڵگایانە. ئیدی دین لەبری داینەمۆی جوڵە بوو بە ئامرازی خەساندنی کۆمەڵگە، چونکە تەنیا یەک تەفسیر و بۆچوونی دینی قەبوڵکراو و ڕاست بوو ئەویش تەفسیر و بۆچوونی مێژوویی بۆ دین. لەم تەفسیرەدا کۆمەڵێک دەبنە سێبەری خودا و فیرقەی ناجییە، گەر کەسێک لەفەرمانی ئەمان دەرچووبا ئیدی ئەوە لەفەرمانی خودا دەردەچووە، یان دەبوو تەوبە بکات یان دەکوژرا، بۆچی؟ چونکە دینی ڕاستەقینە لای ئەمان بوو. لێرەوە ئیتر ژیری کرایە دەرەوە و هیچ ڕێز و تەقدیرێک بۆ ژیری نەهێڵدرایەوە.
تراژیدیای ئێمە بەم شێوەیە دەستی پێکردوو تا ئەمڕۆش هەر بەردەوامە. هەموو ساڵێک هەمان سوڕانەوە لەناو هەمان بازنەی دخراودا دووبارە دەکەینەوە، تۆوی فەشەل دەوەشێنین بۆ ئەوەی فەشەل بدوورینەوە. تا کەی؟ تا ئەو دەمەی دەگەڕێینەوە بۆ عەقڵانییەت. [1]
This item has been written in (کوردیی ناوەڕاست) language, click on icon to open the item in the original language!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
This item has been viewed 330 times
HashTag
Linked items: 2
Group: Articles
Publication date: 08-03-2023 (1 Year)
Cities: Sulaimaniyah
Content category: Social
Content category: Philosophy
Country - Province: South Kurdistan
Document Type: Original language
Language - Dialect: Kurdish - Sorani
Publication Type: Born-digital
Technical Metadata
The copyright of this item has been issued to Kurdipedia by the item's owner!
Item Quality: 99%
99%
Added by ( هومام تاهیر ) on 23-03-2023
This article has been reviewed and released by ( Shadi Akoyi ) on 23-03-2023
This item recently updated by ( Rozhgar Kerkuki ) on: 07-04-2024
URL
This item according to Kurdipedia's Standards is not finalized yet!
This item has been viewed 330 times
Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!
Archaeological places
Cendera Bridge
Archaeological places
Hassoun Caves
Biography
Bibi Maryam Bakhtiari
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (2)
Articles
After the Earthquake – Perpetual Victims
Biography
HIWA SALAM KHLID
Library
MARDİN FROM TALES TO LEGENDS
Image and Description
A Kurdish army in Istanbul to participate in the Battle of the Dardanelles in 1918
Image and Description
The Kurdish Quarter, which is located at the bottom of Mount Canaan in Safed, Palestine in 1946
Biography
Jasmin Moghbeli
Biography
KHAIRY ADAM
Articles
A STUDY ON THE HUMAN RIGHTS SITUATION IN KIRKUK
Image and Description
AN EXAMPLE OF BAATHS SOCIALISM AND DEMOCRACY IN KURDISTAN OF IRAQ
Library
Syria: Scars Etched on Memory
Biography
Shilan Fuad Hussain
Articles
Shahmaran tale to resonate through Mardin streets with the art of sculpture
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (1)
Archaeological places
The tomb of the historian Marduk Kurdistani
Biography
Antonio Negri
Image and Description
Yezidi boys 1912
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (3)
Articles
The Fictive Archive: Kurdish Filmmaking in Turkey
Archaeological places
Shemzinan Bridge
Articles
Feminism, gender and power in Kurdish Studies: An interview with Prof. Shahrzad Mojab
Image and Description
Kurdish Jews from Mahabad (Saujbulak), Kurdistan, 1910
Biography
Ayub Nuri
Archaeological places
Mosque (Salah al-Din al-Ayyubi) in the city of Faraqin
Biography
Nurcan Baysal
Biography
Havin Al-Sindy
Biography
Abdullah Zeydan

Actual
Library
Revilution
17-12-2020
Hawreh Bakhawan
Revilution
Library
Political Communication the Kurdish Parties Patriotic Union Of Kurdistan as a sample
08-05-2022
Rapar Osman Uzery
Political Communication the Kurdish Parties Patriotic Union Of Kurdistan as a sample
Articles
Kurdish fighters in Ukraine? SDF denounced Fake news from Russland
25-07-2023
Hazhar Kamala
Kurdish fighters in Ukraine? SDF denounced Fake news from Russland
Library
Woman’s role in the Kurdish political movement in Syria
25-04-2024
Hazhar Kamala
Woman’s role in the Kurdish political movement in Syria
Library
Dialectics of struggle: challenges to the Kurdish women\'s movement
26-05-2024
Hazhar Kamala
Dialectics of struggle: challenges to the Kurdish women\'s movement
New Item
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (3)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (2)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (1)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Scars Etched on Memory
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
MARDİN FROM TALES TO LEGENDS
11-06-2024
Hazhar Kamala
Library
“We Will Not Stop”: The Yazidis’ Visions on Transitional Justice
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
YAZIDI SURVIVORS IN GERMANY AND IRAQ’S REPARATION PRO- GRAMME: “I WANT FOR US TO HAVE A SHARE IN IRAQ”
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
WE CANNOT RETURN
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Your house is your homeland
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
THE EMIRATE Off ALEPPO
10-06-2024
Hazhar Kamala
Statistics
Articles 518,418
Images 105,311
Books 19,451
Related files 97,495
Video 1,395
Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!
Archaeological places
Cendera Bridge
Archaeological places
Hassoun Caves
Biography
Bibi Maryam Bakhtiari
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (2)
Articles
After the Earthquake – Perpetual Victims
Biography
HIWA SALAM KHLID
Library
MARDİN FROM TALES TO LEGENDS
Image and Description
A Kurdish army in Istanbul to participate in the Battle of the Dardanelles in 1918
Image and Description
The Kurdish Quarter, which is located at the bottom of Mount Canaan in Safed, Palestine in 1946
Biography
Jasmin Moghbeli
Biography
KHAIRY ADAM
Articles
A STUDY ON THE HUMAN RIGHTS SITUATION IN KIRKUK
Image and Description
AN EXAMPLE OF BAATHS SOCIALISM AND DEMOCRACY IN KURDISTAN OF IRAQ
Library
Syria: Scars Etched on Memory
Biography
Shilan Fuad Hussain
Articles
Shahmaran tale to resonate through Mardin streets with the art of sculpture
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (1)
Archaeological places
The tomb of the historian Marduk Kurdistani
Biography
Antonio Negri
Image and Description
Yezidi boys 1912
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (3)
Articles
The Fictive Archive: Kurdish Filmmaking in Turkey
Archaeological places
Shemzinan Bridge
Articles
Feminism, gender and power in Kurdish Studies: An interview with Prof. Shahrzad Mojab
Image and Description
Kurdish Jews from Mahabad (Saujbulak), Kurdistan, 1910
Biography
Ayub Nuri
Archaeological places
Mosque (Salah al-Din al-Ayyubi) in the city of Faraqin
Biography
Nurcan Baysal
Biography
Havin Al-Sindy
Biography
Abdullah Zeydan
Folders
Library - PDF - Yes Library - Content category - Kurdish Issue Library - Language - Dialect - English Library - Publication Type - Printed Library - Party - Kurdistan Workers Party PKK Biography - People type - Writer Biography - Language - Dialect - Kurdish - Sorani Biography - Place of birth - Sulaimaniyah Biography - Nation - Kurd Biography - Country of birth - South Kurdistan

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.58
| Contact | CSS3 | HTML5

| Page generation time: 1.063 second(s)!