Library Library
Search

Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!


Search Options





Advanced Search      Keyboard


Search
Advanced Search
Library
Kurdish names
Chronology of events
Sources
History
User Favorites
Activities
Search Help?
Publication
Video
Classifications
Random item!
Send
Send Article
Send Image
Survey
Your feedback
Contact
What kind of information do we need!
Standards
Terms of Use
Item Quality
Tools
About
Kurdipedia Archivists
Articles about us!
Add Kurdipedia to your website
Add / Delete Email
Visitors statistics
Item statistics
Fonts Converter
Calendars Converter
Spell Check
Languages and dialects of the pages
Keyboard
Handy links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
Languages
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
My account
Sign In
Membership!
Forgot your password!
Search Send Tools Languages My account
Advanced Search
Library
Kurdish names
Chronology of events
Sources
History
User Favorites
Activities
Search Help?
Publication
Video
Classifications
Random item!
Send Article
Send Image
Survey
Your feedback
Contact
What kind of information do we need!
Standards
Terms of Use
Item Quality
About
Kurdipedia Archivists
Articles about us!
Add Kurdipedia to your website
Add / Delete Email
Visitors statistics
Item statistics
Fonts Converter
Calendars Converter
Spell Check
Languages and dialects of the pages
Keyboard
Handy links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Sign In
Membership!
Forgot your password!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 About
 Random item!
 Terms of Use
 Kurdipedia Archivists
 Your feedback
 User Favorites
 Chronology of events
 Activities - Kurdipedia
 Help
New Item
Library
Undemocratic Parties in a \'Democratic\' System: The Formation and Operation of Political Parties in Post-2003 Iraq
30-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Towards Hydro-Transparency on the Euphrates-Tigris Basin: Mapping Surface Water Changes in Iraq, 1984–2015
30-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Mapping the Unseen: Harnessing Indigenous Knowledge through Participatory Mapping to Address Displacement and Housing Challenges
30-10-2024
Hazhar Kamala
Library
The Sectarianism of the Islamic State: Ideological Roots and Political Context
22-10-2024
Hazhar Kamala
Library
SYRIA, Update on Military Service, Mandatory Self Defence Duty and Recruitment to the YPG
20-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Northern Iraq: Security situation and the situation for internally displaced persons (IDP) in the disputed areas, incl. possibil
20-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Kurdistan Region of Iraq (KRI): Women and men in honour-related conflicts
20-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Consequences of illegal exit, consequences of leaving a civil servant position without notice and the situation of Kurds
20-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Iran: Issues concerning persons of ethnic minorities, including Kurds and Ahwazi Arabs
18-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Iranian Kurds: Consequences of political activities in Iran and KRI
18-10-2024
Hazhar Kamala
Statistics
Articles
  530,176
Images
  110,960
Books
  20,352
Related files
  105,419
Video
  1,578
Language
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Group
English
Biography 
3,155
Articles 
1,995
Library 
1,937
Documents 
204
Image and Description 
77
Martyrs 
64
Publications 
49
Archaeological places 
44
Parties & Organizations 
36
Maps 
26
Genocide 
21
Clan - the tribe - the sect 
18
Artworks 
17
Places 
9
Statistics and Surveys 
5
Miscellaneous 
4
Video 
2
Offices 
2
Poem 
2
Womens Issues 
1
Environment of Kurdistan 
1
Dates & Events 
1
Quotes and Phrases 
1
Repository
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   Total 
238,080
Content search
Biography
Hasret Gültekin
Archaeological places
Hassoun Caves
Library
Mam Jalal In response to 74...
Biography
Lisa Calan
Library
38 Years of Armed Struggle ...
نێرگز؛ تراژیدیای کورد لە دۆزەخی ئێراقی بەعسدا
Due to Kurdipedia, you know what happened on each day of our calendar!
Group: Articles | Articles language: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
Share
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Ranking item
Excellent
Very good
Average
Poor
Bad
Add to my favorites
Write your comment about this item!
Items history
Metadata
RSS
Search in Google for images related to the selected item!
Search in Google for selected item!
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

نێرگز؛ تراژیدیای کورد لە دۆزەخی ئێراقی بەعسدا

نێرگز؛ تراژیدیای کورد لە دۆزەخی ئێراقی بەعسدا
ناونیشانی بابەت: نێرگز؛ تراژیدیای کورد لە دۆزەخی ئێراقی بەعسدا
ئامادەکردن: #بارام سوبحی#

ڕاستە ئێمە مەینەتی زۆرمان بینی. ئازاری زۆرمان چەشت، بەڵام کورد هەر مایەوەو ئەوان لەناوچوون.
“لە شەست و سێوە ئەو خەڵکە نەحەساینەوە، بەشمان هەر ڕاکەڕاک و مەینەتی بوو. سەدام ئەوەنە تۆپ و تەیارەی تەقاند جوانی ئاسمانیشی نەهێشت. ئیشەڵا ئەوەی زوڵم لەم کوردە بکات وەک سەدامی لێدێت”. نێرگز ئەو خانمەی لە سەروەختی ئەنفالدا و لەناو زیندانەکانی بەعسدا کاری مامانی دەکرد، بەم جۆرە مێژوی نەهامەتییەکانی کورد لەسەردەمی بەعسدا دەگێڕێتەوە. هەروەها دەڵێت؛ جاروایە گوێم لێیە لەم ڕادیۆ و تەلەفیزیۆنانە خەڵک هەیە بە باشە باسی سەدام دەکات یان خۆزگە بەو ڕۆژانە دەخوازێ‌ کە سەدام حوکمی ئەکرد، ئەڵێم خۆزگە ئەو کەسانە بۆ یەک کاتژمێر ئەهاتنە شوێنەکەی ئێمە تا یبانزانیایە ئەو قسانە چۆن وەک تیغ جەرگمان بریندار ئەوکات پەڕتووکی نێرگز لە دۆزەخی ئەنفالدا، چاوپێکەوتنێکی درێژی نووسەر و ڕۆژنامەنووس “عارف قوربانی”یە لەگەڵ خاتوو “نێرگز عەزیز بابا” کە لە (15/4/1988) هەتا (25/10/1988) لە سەربازگەی دوبز لە چوارچێوەی پڕۆسەی ئەنفالدا زیندانی کراوە، لەو ماوەیەشدا کاری مامانی بۆ ئەو ژنانە کردووە کە لە زینداندا منداڵییان بووە. پەڕتووکەکە (188) لاپەڕەیەو لە بڵاوکراوەکانی دەزگای یادەوەری کوردە.
خاتوو نێرگز ناسراو بە “هەرمێ‌ مامان” لە ساڵی (1955) لە گوندی سۆرانی ناوچەی جەباری لەدایکبووە. لەبارەی سەردەمی منداڵی خۆی دەڵێت؛ کە شەوانی هاوین دادەهات لەبان خانوو دەخەوتین، تا چاومان دەچووە خەو یاریمان لەگەڵ جریوەی ئەستێرەکان دەکرد و ئەستێرەمان دەژمارد، بەڵام سەدام ئەوەنە تۆپ و تەیارەی تەقاند جوانی ئاسمانیشی نەهێشت، ئێستا ئەو ئاسمانە ساف و جوانەی جاران نەماوە”.
“دەرکەوتنی بەعسییەکان… دەستپێکی نەهامەتییەکان”
لە هەشتی شووباتی (1963) بەعسییەکان کودەتا بەسەر عەبدولکەریم قاسمدا دەکەن و قۆناغیکی نویی پڕ لە نەهامەتی بۆ ئێراق و کوردستان بەتایبەتی دەست پێدەکات. ئەوکاتە نێرگز تەمەنی هەشت ساڵ بووە. لەبارەی بیرەوەرییەکانی ئەو قۆناغە دەڵێت؛ بەخوا بیرمە هەروا حەوت هەشت ساڵێک ئەبووم شتێ‌ پەیا بوو (حەرەس قەومی) بوو ناوی ئاوا بوو، ئەها ئێستایش هەر پێی ئەڵێین ساڵ بەعسییەکە. پەلامار دێیەکانیان ئەدا مەڕووماڵاتیان بەتاڵان ئەبرد، ماڵ و حاڵمانیان ئەسووتان. تۆپیان ئەنایا ئاواییەکەی ئێمەوە، قایمەو دەغڵودانمان هەمووی سوتا، ڕەنج ئەو ساڵەمان بەباچوو، خانوو ماڵیشمانیان ئاور تێبەردا. “نێرگز” دوای ئەنجامدانی پڕۆسەی هاوسەرگیری دەچێتە گوندی مامشە کە دەکەوێتە باشووری ڕۆژهەڵاتی شارۆچکەی لەیلانی سەر بە پارێزگای کەرکووکەوە. لە زاری دانیشتووانی ئەو گوندەوە چەند دیمەنێکی تراژیدی ئەو دەمەی حەرەس قەومییەکان بەم جۆرە دەگێڕێتەوە؛ ئەیانووت پێنج شەش زەلام ئاوایی لەو کەڵوەزانە خۆیان شاردبووەوە، کەوتبوونە دەست عەسکەر و حەرەس قەومییەکان، خەڵک ئاوایی کاتێ‌ پێیان زانیبوو کە چووبوونە شوێنەکە سەیر ئەکەن هەموویانیان کوشتبوو. ژنەکان تا ئەم ساڵانەی دوایش هەر ئەیانگێڕایەوە.
لەدرێژەی گێڕانەوەی ئەو نەهامەتیانەدا، نێرگز دەڵێت؛ خەڵکی مامشە ئەیانووت زەلامێ‌ خەڵک کەرکووکیش لەگەڵ دایکەکەیا لەترس حەرەس قەومی شاری جێهێشتووە و پەنای داوەتە لای ئەمان لە مامشە، کە حەرەس قەومیەکان گەیشتونەتە مامشە نازانم کابرایان ناسیووە چی، یان بەشوێنیا گەڕاون، زەلامەکەیان بینیووەو گرتوویانە، بە بەرچاو ژن و منداڵ ئاواییەوە کەوتوونەتە سەروگوێلاکی، ئەیانووت دایکەکەی خەریکبوو ئاگر لە جەرگی بەردەبوو، چەنێ‌ کەوتۆتە مل دەست و پای عارەبەکانا تا بیدەنەوە، بەڵام هەر بردویانەو دایکەکەشی بەشین و واوەیلا شوێنیان کەوتووە. هەر لەولای مامشەوە لای لەیلان کابرایان کوشتووە و جەنازەکەیان خستۆتە بەردەست دایکەکەی.
سەرباری باسکردن لە نەهامەتییەکانی کورد لەسەر دەستی بەعسییەکان، نێرگز ئاماژە بۆ بزووتنەوەی کوردی لەوکاتەدا دەکات و دەڵێت؛ پێشمەرگە بوو بوونە دوو بەشەوە، دوو جەماعەت جیابوون (جەلالی و مەلایی) بەدوای یەکا ئەگەڕان و تەق و تۆق هەبوو، زووزوو بەر ئەبوونە گیان یەکتری، ئاخر نەگبەتی کورد بوو ئەگینا هەمووتان کورد و هاوزمان و هاوخوێن یەکتری بوون بۆچی یەکتریتان ئەکوشت؟ ئەوەنەی لەیەکیان کوشت و ڕاو یەکتریاننا و ئەوەنەی بەدوای یەکترییەوە بوون، ئەوەنە بەدوای حەرەس قەومییەکان و حکومەتەوە بوونایا هەق کوردیان سەندبوو. ئیتر بۆیە سەرباری قوورسی و سەختی ژیانی خۆمان ئەو مەترسیانەیشمان لەسەر بوو”.
“شۆڕش لە ڕێککەوتنەوە بۆ هەڵوەشانەوە”
لە یازدەی ئازاری (1970) سەرکردایەتی کورد و حکومەتی ئێراق دەگەنە ڕێککەوتن و بۆ ماوەی چەند ساڵێک کوردستان ئارامی و ئۆقرەیی بەخۆیەوە دەبینێت. لەوبارەیەوە نێرگز دەڵێت؛ کە من شوومکرد بەخوا هەر سێ‌ مانگێکی پێچوو ئیتر گشتی خەریک ڕێککەوتن و ئاشتبوونەوە بوون، خەڵک لەخۆشیا وەک جەژن بێ‌ وابوو کەوتبوونە شایی و لۆغان ئەیانووت کورد ئاشتبوونەتەوە و حکومەت و کورد ڕێککەوتوون. ژن و کچەکان دراوسێ‌ و ماڵە خزمەکان پێمیان ئەووت پێت بەخێربوو، هەر لەگەڵ بوکێنی تۆیا ئاشووب بڕایەوە. حەفلەیە گەورەیانکرد لەودیوو کەرکووکەوە لای حەسار ناوشوان، وتیان مەلا مستەفا دێ بۆ ئەوێ‌ خیتاب ئەدا. ئیتر زەلام ئاواییەکان هەموویان چوون، هاتبوونەوە خەریکبوو لە خۆشیا هار ئەبوون مەلا مستەفایان بینیووە. لەوەوە بۆ ماوەیەکی زۆر کێشە و شت نەماو خەڵکەکە گەشایەوەو کەوتینە زروفێ‌ خۆشەوە. چەند ساڵێک بەو فەریحییە بردمانە سەر. ئەو ئارامی و ڕێککەوتنە تەنیا چوار ساڵێک دەخایەنێت، دواتر بۆ جارێکی دیکە دۆخی کوردستان بەهۆی پەلامارەکانی سوپای ئێراقەوە تێکدەچێت و گوندنشینەکان دەکەونە نەهامەتییەوە. بەدواییدا بەهۆی ڕێکەوتنی سەدام و شای ئێرانەوە شۆڕشی کورد خامۆش دەبێت. نێرگز وەکوو خانمێکی گوندنشینی کورد ئەو قۆناغە بەم جۆرە دەگێڕێتەوە؛ زۆری نەخایاند ژیانمان لێ‌ تێکچووە، ڕێککەوتنی نێوان حکومەت و پێشمەرگە تێکچوو، شەڕ درووستبوەوە. خوا ئاگادارە ئەتووت هەر بۆ نەهامەتی خوڵقاوین. ناخۆشی لە هەموو لایەکەوە ڕووی تێمان کردەوە. ئەوەنەی نەخایاند شۆڕش تاوایەوە. پێشمەرگە گشتی هاتنەوەو دەچوونە لەیلان و کەرکووک ڕادەست دەبوونەوە، ترس و ناڕەحەتییەک بەرۆکمانی گرت هەر مەپرسە، ئەتووت خۆڵ جەهەنم کراوەتە سەرمانە.
لە ماوەی ساڵانی (1975 – 1980) ، مێردەکەی خاتوو نێرگز ناوی بۆ عەسکەری دێتەوە و بۆ ماوەی سێ‌ ساڵ و نیو دەبێتە سەرباز لە سووپای ئێراق. لەو ماوەیەشدا بەهۆی تێکهەڵچونەکانی نێوان پێشمەرگە و سووپای ئێراقەوە، دۆخی کوردستان هەر نائارام دەبێت، دەنگوباسی شەڕ و سووتاندنی گوندەکان و ڕاگواستنی گوندنشینان دەبێتە باس و خواسی دانیشتووان. نێرگزخان بەم جۆرە ئەو قۆناغە دەگێڕێتەوە؛ دوای تاوانەوەی شۆڕش، مێردەکەم ناوی هاتەوە بۆ عەسکەریی. وابزانم نزیک سێ‌ ساڵ و چەند مانگێ‌ عەسکەر بوو، ئەوکاتە هێشتا شەڕی ئێران و ئێراق هەڵنەگیرسابوو… ئیتر ئەو ماوەیە هەواڵێ‌ خۆش نەبوو، پیاوەکان ئەچوونە شار ئەهاتنەوە ئەیانووت حکومەت لە حدود کۆمەڵێک گوندی ڕووخاندوە و خەڵکەکەی گواستۆتەوە بۆ ئۆردگا. جارێتر ئەچون و ئەهاتنەوە ئەیانووت لە کەرکووک کورد ئەنێرێ‌ بۆ ئەو خوارە بۆ ناو عارەبسان بۆ ڕومادی و ئەو ناوە. ئیتر شەوان میوانێ‌ بهاتایا یان بچوینایەتە ماڵ دراوسێیەک هەموو قسەوباسەکان هەمووی ناخۆش بوو. بۆ نەگبەتی هێشتا ئەم شەڕو شۆڕانە تەواو نەبوو بوو لە ڕادیۆ بڵاو بوویەوە ئێراق و ئێران بووەتە شەڕیان”.
“هەشت ساڵ شەڕ و نەهامەتی”
لە ماوەی ساڵانی (1980 – 1988) هەردوو حکومەتی ئێراق و ئێران شەڕێکی درێژخایەن تاو دەدەن، کوردستان دەبێتە بەشێک لە مەیدانی ئەو شەڕە، نەهامەتی و ترس و برسێتی و کوشتن بەرۆکی کورد بەرنادەن. نێرگزخان بە زمانە سادەکەی خۆی بەم جۆرە گوزارشت لە نەهامەتییەکانی ئەو ڕۆژگارە دەکات؛ یەکەم جار خەبەرەکە بڵاوبوەوە زەلام ئاوایی پێیان خۆش بوو، ئەیانووت ئێران خیانەتی لە شۆڕش کورد کردووە ئیشەڵا خوای کورد هەردوولایان بەدەست یەکتریی مەحف ئەکاتەوە. بەڵام ئێران و ئێراق هەر مانەوە و خەڵکەکەی ئێمە هەموومان بووینە سووتەمەنی ئەو شەڕەی ئەوان، ئێمە مەحف بووینەوە نەک ئەوان… تەلەفیزیۆنەکەیش هەموو ئیوارانێ‌ وەک فەرز ناو شەڕەکانی پیشان ئەدا جەنازەی دنیا لەو عەردە کەوتووەو کەس دەست نابات جەنازەیەک هەڵگرێتەوە، ئیتر ئەوەنەی تر بار دڵمان گران ئەبوو… ئەو چەند ساڵەی شەڕ بوو تا ئەنفالمان بەسەرداهات ژیانمان هەمووی هەر سەخت بوو. دڵمان دایەمە لە مشتمانا بوو چونکە زروفەکە بۆ کورد ناخۆش بوو، ئەوکاتە هەموو خەڵکەکە وەک یەک وابووین و بۆ هەمومان ناڕەحەتی بوو. هەر ئەوە نەبوو ئێمە لە لادێ‌ بووین بۆیە وابێت بۆ خەڵک شارەکان خراپتر بوو”.
لە ماوەی ئەو هەشت ساڵەدا چەند ڕووداوێک دۆخی گوندنشینان زیاتر بەرەو نەهامەتی دەبەن، وەکوو شەهیدکردنی مامەڕیشە، کۆتایهاتنی دانووستانەکانی نێوان یەکێتی و حکومەتی ئێراق، پەلاماردانی بیرە نەوتەکانی کەرکووک لەلایەن هێزی پێشمەرگەوە، بەو هۆیەوە بەشێکی زۆری گوندەکانی دەوروبەری بیرە نەوتەکانی کەرکووک ڕادەگوێزرێن و حکومەت دەکەوێتە پەلاماردان و سووتاندنی گوندەکان. سووپای ئێراق لە مانگی سێی (1987) ، گوندی مامشە کە ماڵی نێرگزی لێََیە دەڕوخێنێت. ئەو بەسەرهاتەکە بەم جۆرە دەگێڕێتەوە؛ لەدوای هاتنی پاسدارە ئێرانییەکان حکومەت کەوتە ڕووخاندنی ئەو گوندانەی نزیک بوون لە جەیش و جادەو شارەکانەوە، تازە بەیانی دابوو چاومان پێوە بوو جەیش دابارینە سەر ئاواییاو دوکەڵ بەرزەوە بوو. تەپ و تۆز ئەچووە ئاسماناو کەوتنە وێرانکردنی گوندەکەمان. قاژەی جەرگمان دەهات. لەوە ناخۆشتر نییە ماڵت وێران بکەن، ئێستا ئەگەر یەکێ‌ خۆی بەسەری نەهاتبێ‌ ڕەنگە نەزانێ‌ ئازاری ماڵ ڕمیان چەند ناخۆشە. جا وەرە خۆشت چاوت پێوەبێت ماڵەکەت وێران بکەن و هیچ دەسەڵاتێکیشت نەبێ‌… تا بەردەکەی ئەلحەدیش ئەخەنە سەرمان هەر لەبەرچاومان لاناچێ‌ کە چی زوڵمێکیان لە ئێمە کرد و ئەو ئاواییەیان والێکرد”.
ڕووداوێکی دیکە کە تا ئێستا لە یادەوەری نێرگزدا ماوەتەوە، کوشتنی گەنجێکە بەناوی “عەلی” و لەوبارەیەوە دەڵێت؛ بیرمە جارێکیتر هاتن گەیشتنە ئاوایی ئینجا خەڵکەکە پێیزانی کەس فریا نەکەوت ڕابکەن و لەو کەڵوەزو هەردانە خۆمان بشارینەوە. کوڕێک ناوی (عەلی) بوو خەڵک شار بوو لە ترسا هاتبووە مامشە کە جەیش و جاشەکە ئەبینێ‌ لە ترسا ڕادەکات خۆی ئەکاتە ژێر خەرمانێ‌ گەنمەوە، بە ناقیلە دوای کەوتن گرتیان و بردیان، هەردوو گوێچکیان بڕیی بوو گوێیەکانیان هێنا پیشان خەڵکەکەیان ئەدا ئەیانووت ئەوەی بیەوێ‌ لە ئێمە عاسی بێت ئاوای لێدەکەین.
“بەرەو دۆزەخی ئەنفال”
لەدوای ڕووخاندنی گوندەکەیان، نێرگز و خێزانەکەی دەگەڕێنەوە بۆ گوندی سۆرانی ناوچەی جەباری کە گوندی ماڵی باوکی دەبێت، تا کاتی پەلامارەکانی ئەنفال لەو گوندە دەمێننەوە. لەبارەی ئەو ساڵەی بەر لە ئەنفال کە لە سۆران ژیاون، دەڵێت؛ ئێستا خەڵک کە باس ئەنفال و دێ‌ ڕمیان دەکات وا ئەزانێ‌ خەم و مەراقەکەی هەر ئەو ئازیزانەمانن کە لە ئەنفالدا تیاچوون. ئێمە پێش ئەوەی ئەنفالەکەمان بەسەردابێت بەسەرهاتەکانمان ڕۆیی، یادگارییەکانمان ڕۆیی، کەسوکارو دۆست و خۆشەویستەکانمان لەیەک دابڕیاین و ئیتر یەکتریمان نەبینییەوە، یان لە ئەنفال لە زیندان چاومان بەیەک کەوتەوە، هەبوو لە ئەنفالەکەیش هەر یەکمان نەبینی، یاخوا هیچ قەومێ‌ وەک ئێمەی بەسەردا نەیات تازە مەگەر لە قیامەت یەکتر ببینینەوە.
یەکێک لە دیمەنە لەبیرنەکراوەکانی ئەنفال لای نێرگز ئەو سێ‌ ڕۆژەیە کە تۆپزاوە بوون، چونکە “ئەو سێ‌ شەوو سێ‌ ڕۆژەی لە تۆپزاوا بووین قیامەتمان بەچاو خۆمان بینی. بۆیەک کاتژمێرێ‌ چییە نەمانبینیووە خەڵک نەیەنن و خەڵک نەبەن. بیست و چوار کاتژمێر بەدوای یەکا کاروان سەیارە هاتووە خەڵکی داگرتووە، ئەو عەسکەرانەی لەوێ‌ بوون پەیتاپەیتا خەڵکیان لەیەک جیاکردۆتەوەو کۆمەڵیان کردوون و سەیارەی تر هاتووەو باریان کردوون. بە بەرچاومانەوە خێزانەکانیان دابەشئەکرد؛ پیرێژن و پیرەمێرد بەجیا کۆمەڵ ئەکران، زەلام گەنج بە جیا، ژن و منداڵا بەجیا و کچە عازەوەکانیش لەلایەکی ترەوە بەجیا (…) خۆ لەوەتەی خوا دنیای خەلقکردووە پیاو خراپیش هەر هەبووە، بەڵام بەخوا قەت زاڵمی وەک ئەو عەسکەرانەی تۆپزاوای خەلقنەکردووە. هەرچەند بیر ئەکەمەوە نابێت ئەوانەو ئێمە هەردوولامان هەر خوا خەڵقمانی کردبێ‌، ڕەنگە ئەوانە لە بنیادەم نەبووبن. مردنی منداڵان لە زیندانەکاندا یەکێکی دیکەیە لە دیمەنە تراژیدییەکانی ئەنفال، نێرگز دەڵێت؛ هەر ئەوەنەت دەزانی قیژەیەک هاوارێک لەوڵاتەوە بەرز ئەبووەوە، دایکێک ئەیدایە سەروچاو خۆیا منداڵەکەم مرد، دەبوو لە پەنجەرەکەوە بانگ لە حەرەسەکان بکەین وەرن منداڵمان مردووە، منداڵ مردن هەر بەدەم ئاسانە، ئیتر دوان ئەهاتن ئەیانبردە دەرەوەو نەماندەزانی چی لێدەکەن”. ئەو ڕووداوەی تا ئێستا “نێرگز” خەمی لێدەخوات شوێن بزرکردنی ژمارەیەک کچی کوردە، چونکە تا ئێستا شوێنەواریان نەبووە، لەوبارەیەوە دەڵێت؛ لە تۆپزاوا کۆمەڵێک کەنیشکی جوان و جاحێڵیشیان جیاوەکردو کردبویانیانە قاعەی جیاوازەوە، تا ئێستا هەواڵێ‌ ئەوانیش نەبوو، ئەوە هەندێ‌ لە زەلامەکان دۆزریانۆ لە گۆڕەبەکۆمەڵەکان، بەڵام کچەکان هەر ئاسەواریان نەبوو”.
“چاوەڕوانی لەدوای ئەنفال”
لە بەهاری (2003) ڕژێمی بەعس ڕووخێنرا، لەبارەی ئەو قۆناغەوە نێرگز دەڵێت؛ کە سەدام ڕووخا ئەوکاتە ئیتر ئومێدبڕاو بووین، ئەگینا هەتا ئەو ڕۆژەیش هەر بە تەمای گەڕانەوەی زەلامەکانمان بووین. دوای ئەوە ئیتر هەر ڕۆژێ‌ گۆڕێ‌ بەکۆمەڵ دۆزرابێتەوە ئێمە برینمان دەکولایەوە.. حەزدەکەین ئەوانەی ئێمە بیانهێننەوەو لەنزیکی خۆمان بینێژن تا جارجار بچینە سەر قەبرەکانیان، بەڵام تا ئێستا ئێمە هەر چاوەڕوانین. ئەترسم تەمەنی ئێمەش بڕوات و بمرین و هەر نەیاندۆزینەوە… ئەوەنە ساڵەی لە ئەنفالەکەوە ماوینەتەوە عەزابی ئەو چاوەڕوانیە لەناو سجنەکە ناخۆشترە بۆمان. دەربارەی پڕۆسەی دادگایکردنی سەدام حسێن و سەرانی بەعس، نێرگز دەڵێت؛ سەدام مەحکەمە کریا هەموو ڕۆژێ‌ بەدیار تەلەڤزیۆنەوە دائەنیشتم و سەیرم دەکرد، ئەموت؛ بەڵکوو خوایە گوێم لە دوو شت بێت، یەکیان بزانم زەلامەکانمان لەکوێن و چیان بەسەرهات؟ دوای ئەویش ئەموت بزانم ناڵێت بۆچی وام لەو خەڵکە کرد. ئاخریی هەر نەیووت.
ئەوەی لەئێستادا نێرگز ئازار دەدات، ستایشکردنی سەدام حسێن و ڕژێمی بەعسە لەناو هەندێک مەجلیس و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا، لەوبارەیەوە دەڵێت ئێستا جاروایە گوێم لێیە لەم ڕادیۆو تەلەفیزیۆنانە خەڵک هەیە بە باشە باسی سەدام دەکات یان خۆزگە بەو ڕۆژانە دەخوازێ‌ کە سەدام حوکمی ئەکرد، ئەڵێم خۆزگە ئەو کەسانە بۆ یەک کاتژمێر ئەهاتنە شوێنەکەی ئێمە تا یبانزانیایە ئەو قسانە چۆن وەک تیغ جەرگمان بریندار ئەکات.
لەکۆتا قسەشیدا دەڵێت؛ ڕاستە ئێمە مەینەتی زۆرمان بینی. ئازاری زۆرمان چەشت، بەڵام کورد هەر مایەوەو ئەوان لەناوچوون. ڕاستە ئێمە بێکەس بووین و کەسمان نەبوو بۆیە وایان لێمانکرد، بەڵام خوا هەیە، ئیشەڵا ئەوەی زوڵم لەم کوردە بکات وەک سەدامی لێدێت… بەڵام کورد هەموی بووەتە حیزب حیزب و هەر حیزبەش هەر خەمی خۆیەتی. [1]

Kurdipedia is not responsible for the content of this item. We recorded it for archival purposes.
This item has been written in (کوردیی ناوەڕاست) language, click on icon to open the item in the original language!
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
This item has been viewed 279 times
Write your comment about this item!
HashTag
Sources
[1] Website | کوردیی ناوەڕاست | ماڵپەڕی چاوی کورد - 07-04-2023
Linked items: 2
Group: Articles
Content category: Politic
Content category: Kurdish Issue
Country - Province: South Kurdistan
Document Type: Original language
Language - Dialect: Kurdish - Sorani
Publication Type: Born-digital
Technical Metadata
Item Quality: 99%
99%
Added by ( Rozhgar Kerkuki ) on 07-04-2023
This article has been reviewed and released by ( Shadi Akoyi ) on 07-04-2023
This item recently updated by ( Shadi Akoyi ) on: 07-04-2023
Title
This item has been viewed 279 times
Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!
Biography
Hanifi Baris
Articles
“War Is like a Blanket”: Feminist Convergences in Kurdish and Turkish Women’s Rights Activism for Peace
Archaeological places
Hassoun Caves
Biography
Hardawan Mahmoud Kakashekh
Biography
Zeynep Kaya
Biography
Lisa Calan
Archaeological places
Shemzinan Bridge
Image and Description
AN EXAMPLE OF BAATHS SOCIALISM AND DEMOCRACY IN KURDISTAN OF IRAQ
Image and Description
The Kurdish Quarter, which is located at the bottom of Mount Canaan in Safed, Palestine in 1946
Biography
Shilan Fuad Hussain
Library
The Sectarianism of the Islamic State: Ideological Roots and Political Context
Archaeological places
The tomb of the historian Marduk Kurdistani
Articles
The myth of the Ottoman millet system: Its treatment of Kurds and a discussion of territorial and non-territorial autonomy
Archaeological places
Cendera Bridge
Articles
Peace Making or State Breaking? The Turkish-Kurdish Peace Processes and the Role of Diasporas
Image and Description
Picture of Kurdish school children, Halabja in south Kurdistan 1965
Image and Description
Kurdish Jews from Mahabad (Saujbulak), Kurdistan, 1910
Articles
Reconsidering nationalism and feminism: the Kurdish political movement in Turkey
Image and Description
A Kurdish army in Istanbul to participate in the Battle of the Dardanelles in 1918
Biography
Jasmin Moghbeli
Library
SYRIA, Update on Military Service, Mandatory Self Defence Duty and Recruitment to the YPG
Library
Mapping the Unseen: Harnessing Indigenous Knowledge through Participatory Mapping to Address Displacement and Housing Challenges
Library
Undemocratic Parties in a 'Democratic' System: The Formation and Operation of Political Parties in Post-2003 Iraq
Articles
Erdogan says far-right ally’s remarks on PKK leader should be evaluated
Biography
Rez Gardi
Archaeological places
Mosque (Salah al-Din al-Ayyubi) in the city of Faraqin
Biography
Hafiz Akdemir
Biography
Raman Salah
Library
Towards Hydro-Transparency on the Euphrates-Tigris Basin: Mapping Surface Water Changes in Iraq, 1984–2015
Biography
Haval Hussein Saeed

Actual
Biography
Hasret Gültekin
07-05-2022
Hazhar Kamala
Hasret Gültekin
Archaeological places
Hassoun Caves
14-06-2023
Vazhan Kshto
Hassoun Caves
Library
Mam Jalal In response to 74 questions far from politics
25-10-2023
Hazhar Kamala
Mam Jalal In response to 74 questions far from politics
Biography
Lisa Calan
04-08-2024
Hazhar Kamala
Lisa Calan
Library
38 Years of Armed Struggle of the PKK in Kurdistan
05-09-2024
Hazhar Kamala
38 Years of Armed Struggle of the PKK in Kurdistan
New Item
Library
Undemocratic Parties in a \'Democratic\' System: The Formation and Operation of Political Parties in Post-2003 Iraq
30-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Towards Hydro-Transparency on the Euphrates-Tigris Basin: Mapping Surface Water Changes in Iraq, 1984–2015
30-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Mapping the Unseen: Harnessing Indigenous Knowledge through Participatory Mapping to Address Displacement and Housing Challenges
30-10-2024
Hazhar Kamala
Library
The Sectarianism of the Islamic State: Ideological Roots and Political Context
22-10-2024
Hazhar Kamala
Library
SYRIA, Update on Military Service, Mandatory Self Defence Duty and Recruitment to the YPG
20-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Northern Iraq: Security situation and the situation for internally displaced persons (IDP) in the disputed areas, incl. possibil
20-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Kurdistan Region of Iraq (KRI): Women and men in honour-related conflicts
20-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Consequences of illegal exit, consequences of leaving a civil servant position without notice and the situation of Kurds
20-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Iran: Issues concerning persons of ethnic minorities, including Kurds and Ahwazi Arabs
18-10-2024
Hazhar Kamala
Library
Iranian Kurds: Consequences of political activities in Iran and KRI
18-10-2024
Hazhar Kamala
Statistics
Articles
  530,176
Images
  110,960
Books
  20,352
Related files
  105,419
Video
  1,578
Language
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
295,471
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,587
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,151
عربي - Arabic 
31,280
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
19,094
فارسی - Farsi 
10,469
English - English 
7,671
Türkçe - Turkish 
3,675
Deutsch - German 
1,785
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Group
English
Biography 
3,155
Articles 
1,995
Library 
1,937
Documents 
204
Image and Description 
77
Martyrs 
64
Publications 
49
Archaeological places 
44
Parties & Organizations 
36
Maps 
26
Genocide 
21
Clan - the tribe - the sect 
18
Artworks 
17
Places 
9
Statistics and Surveys 
5
Miscellaneous 
4
Video 
2
Offices 
2
Poem 
2
Womens Issues 
1
Environment of Kurdistan 
1
Dates & Events 
1
Quotes and Phrases 
1
Repository
MP3 
324
PDF 
31,608
MP4 
2,599
IMG 
203,549
∑   Total 
238,080
Content search
Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!
Biography
Hanifi Baris
Articles
“War Is like a Blanket”: Feminist Convergences in Kurdish and Turkish Women’s Rights Activism for Peace
Archaeological places
Hassoun Caves
Biography
Hardawan Mahmoud Kakashekh
Biography
Zeynep Kaya
Biography
Lisa Calan
Archaeological places
Shemzinan Bridge
Image and Description
AN EXAMPLE OF BAATHS SOCIALISM AND DEMOCRACY IN KURDISTAN OF IRAQ
Image and Description
The Kurdish Quarter, which is located at the bottom of Mount Canaan in Safed, Palestine in 1946
Biography
Shilan Fuad Hussain
Library
The Sectarianism of the Islamic State: Ideological Roots and Political Context
Archaeological places
The tomb of the historian Marduk Kurdistani
Articles
The myth of the Ottoman millet system: Its treatment of Kurds and a discussion of territorial and non-territorial autonomy
Archaeological places
Cendera Bridge
Articles
Peace Making or State Breaking? The Turkish-Kurdish Peace Processes and the Role of Diasporas
Image and Description
Picture of Kurdish school children, Halabja in south Kurdistan 1965
Image and Description
Kurdish Jews from Mahabad (Saujbulak), Kurdistan, 1910
Articles
Reconsidering nationalism and feminism: the Kurdish political movement in Turkey
Image and Description
A Kurdish army in Istanbul to participate in the Battle of the Dardanelles in 1918
Biography
Jasmin Moghbeli
Library
SYRIA, Update on Military Service, Mandatory Self Defence Duty and Recruitment to the YPG
Library
Mapping the Unseen: Harnessing Indigenous Knowledge through Participatory Mapping to Address Displacement and Housing Challenges
Library
Undemocratic Parties in a 'Democratic' System: The Formation and Operation of Political Parties in Post-2003 Iraq
Articles
Erdogan says far-right ally’s remarks on PKK leader should be evaluated
Biography
Rez Gardi
Archaeological places
Mosque (Salah al-Din al-Ayyubi) in the city of Faraqin
Biography
Hafiz Akdemir
Biography
Raman Salah
Library
Towards Hydro-Transparency on the Euphrates-Tigris Basin: Mapping Surface Water Changes in Iraq, 1984–2015
Biography
Haval Hussein Saeed

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 16
| Contact | CSS3 | HTML5

| Page generation time: 2.75 second(s)!