ناونیشانی بابەت: کۆمەڵگەی کوردی و مۆرال و خۆشبەختی
ناونیشانی بابەت: #سۆزان سەعید#
مرۆڤەکان هەمیشە تامەزرۆی خۆشییەکانن، مرۆڤ تەنیا کاتێک دەتوانێت خولیای خۆشییەکان بێت کە خۆشی بوونی هەبێت. کاتێک لە کۆمەڵگەیەکی دیاریکراودا تاکەکان بە ژمارەیەکی زۆری لەبەرچاو بەختیار بن ئەوسا ئەوە نیشاندەری ئەوەیە کە کۆمەڵگەیەکی خۆشبەختە. سەرنجی یەکەم بۆ نیشاندانی خۆشبەختی کۆمەڵگە بە پلەی یەکەم باری خۆشگوزەرانییەتی کە لە ئاستێکی باڵادایە. ئەوەی ئەمڕۆ زۆر زەق و لەبەرچاوە گوزەران و توانا ماتەریەکانی تاکەکانی کۆمەڵگەی کوردییە کە بووەتە پێوەرێک بۆ خۆشبەختی. بە دڵنیاییەوە باری گوزەرانی باش و لەبار ئاسوودەیی و سەقامگیری دەبەخشێت لەبەرانبەر کەسانی خراپگوزەران و بێدەرەتان، بەڵام خاڵێ ناوەرۆکی سەرەتای خۆشبەختی بە پلەی یەکەم ئەوە نییە کە هەژاری بوونی هەیە، بەڵکوو لەلایەنێکی سەرەکیەوە لە بەراوردکردندایە؛ لەوەدایە کە ئەو هەیەتی و من نیمە. ئەو بەراوردە ڕۆڵی سەرەکی هەیە لەوەدا کە تۆشی نابەختەوەریمان دەکات. ئەم بەراوردە نوێیە لە کۆمەڵگەکەمانا لە سەردەمانێکدا هێندە جێگەی سەرنج و گرنگی پێدان نەبوو. ئەگەر چاوێک بخشێنین بە سەرەتا و ناوەندی سەدەی ڕابردودا کۆمەڵگەکەمان ترادسیۆنێلی بوو، ژیان تیادا سادە ساکار بوو، چاوەڕوانی تاکەکان گەلێک سنووردارتر بوو. زۆر لە بەتەمەنەکان باس لەوە دەکەن ئەو ڕۆژانەی قوبڵیان خواردبێت وەک جەژنێک وابووە لایان. بەو هۆکارەی هەڵبژاردەکان و ئاوات و چاوەڕوانیەکانیش کەم و سنووردار بوون. بە پێچەوانەی ئەمڕۆی کۆمەڵگەی کوردی بەبەراوردکردن لەگەڵ ئەو سەردەمە تاک و خێزانەکان بەتواناترن لە وە دەستهێنانی ماڵ و کەرەستەی ماڵ و هۆکاری گوێزانەوە، بەڵام نابەختەوەرترن. ئەوەش بە پلەی یەکەم دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە تاکەکان چاوڕوانی و ئاواتەکانیان زیاتر و بەربڵاو ترە. ئەمەش ناکرێت وەکوو داواکاریەکی نا مەشروع و ناڕەوا تێیبڕوانرێت لەبەر ئەوەی ژیان و داواکاری و چاوەڕوانیەکانی ژیانی سەردەمە.
کۆمەڵگەکەمان بە گشتی و نەوەی نوێ بە تایبەتیلەم سەردەمەدا هەمیشە بەدوای خۆشبەختیا دەگەڕێن، بەڵام بە شێوازێکی نادرووست. زۆر لەوانە دەیانەوێت لە ژیانی خۆنمایشکردن و لە ڕێگایشتە ماتەریەکانەوەبیدۆزنەوە ، ئەمەش بووەتە ستایلێکی نوێی ژیانیان؛ شێوازێکی ژیانی چالاکانە لە گەڕان و هەڵپە بەدوای شتە ماتەریەکانا تا لەو ڕێگایەوە خۆی و بوونی خۆی نمایش بکات و لەو ڕێگایەوە خۆشبەختی بەدەست بێنێت ودەوروبەرەکەی بە خۆشبەخت تێیبڕوانن.
ئەمڕو تاکی کورد لە هەوڵی خۆ خۆشبەختکردن بەردەوام و بە ڕێگای جیاواز لە هەوڵدایە سەرنجی بەرانبەرەکەی بەلای خۆدا ڕابکێشێت، بەرانبەرەکەشی سەرنجی تەنیا بۆ ماوەیەکی کوورت ڕادەکێشرێت بەلای ئەو کەسە و ئامرازە ماتەریە نوێیەکەی، لە ماوەیەکی کوورتا کۆتایی بەو سەرنجڕاکێشانە دێت و دەگەڕێتەوە بۆ باری ئاسایی بوون. ئەمەش گەرچی بەردەوام لە دووبارەبوونەوەدا بێت هەمیشە هەمان ئەنجام دێتەوە پێش، کاتێک شتەکان بێناوەرۆک بن، لە نموونەی؛ کەرەستەکانی ناو ماڵو، خانوی سەرنجڕاکێش و ئۆتۆمۆبیلی مۆدێل باڵا و تایبەت و تەنانەت دبلۆم و بڕوانامەکانی زانکۆ دور یان لاوزی بواری زانستی و نمایشکاریەکان.
ئەم گەڕانە بەردەوامانە بەدوای نوێکاریەکانی ژیانی ماتەری و کەرەستەکانەوە بە مەبەستی خۆ نمایش کردن تاکی کوردی خستۆتە ژیانێکی جۆرێک لە دڵەراوکێوە، کە هەمێشە چالاک بێت بۆ گەڕان بەدوای ئەمرازێکدا کە خۆی لەوڕێگایەوە نمایش بکات. ساڵانێکە تەنیا لە چوارچیوەی شتە ماتەریەکاندا نەماوە و بە ئاڕاستەی تردا ڕۆشتووە و بەرفراونتر بۆتەوە، دیاردەی ئەمڕۆی سوشیال میدیای کوردی باشترین نموونەیە. ئەم گەڕانە بێ ناوەرۆکە تاکەکانی بە ئاڕاستەیەکدا بردووە کە لە کاتی نەدۆزینەوەی هیچ ئەمرازێک بۆخۆ نمایشکاری تووشی بێ هیوای سست بن ببن. هەر بۆیە دەبینین کۆمەڵگەکەمان بەشێکیان بێهیوان و بەشێکیان لە دڵەراوکێی بەردەوامدان.
بەشێکی زۆر لە خۆشبەختی لەوەدایە کە دەوروبەر گرنگیت پیبدەن و نرخت بۆ دابنێن، بەڵام کاتێک خۆت تەنیاوتەنیا بە مەبەستی نرخ بۆ دانانت و خوێندنەوەت لە هەوڵدا بیت گەلێک ئاستەمە بخوێنڕێیتەوە. نرخپێدان و گرنگی پێدانی تاکەکان لەلایان دەوروبەرەوە لەو ڕێگایەوە نایەتەدی کە بۆ ئەو مەبەستە کاری بۆ بکرێت، بەڵکوو لە کاتێکدا بەدی دێت کە هەرگیز بیرت بۆ ئەو مەبەستە نەچوبێت و لەدەرەوەی ویستی خۆتەوە دەوروبەرت نرخت بۆ دابنێن، ئەوسا ئەوەش بەرەو خۆشبەختیت دەبات و خۆشبەختی بەرهەم دەهێنێت و بەختەوەر دەبیت، بۆ بەدیهێنانیبەختەوەری ناکرێت بەدوایدا بگەڕێت. خۆشبەختی لە شێوازی دیاریەک دایە کە پێت دەبەخشرێت بێ ئەوەی بە دوایدا وێڵ بیت، وەک ڕاکردنی منداڵێک بەدوای سێبەری خۆیدا.
خۆشبەختی هەمیشە لەدەست و ویستی خۆتا نییە، بۆ گەیشتن بە خۆشبەختی لە کۆمەلگادا پێویستە بەختش یاوەرت بێت. پێکهاتنی زەمینەسازی وهێنانەدی دەرفەتەکان بۆتئەو هەلومەرجەت بۆ بهێننە دی کە لە توانا و وزەتا بێت بەدوای خۆشی و خۆشبەختیدا بگەڕێت. لای گریکەکانی دێرین دەبوایە خواکان ( دایمۆن) خۆشیان بویستیتایە تاکوو خۆشبەخت و سەرکەوتوبیت. ئەمڕو سیستەمی سیاسی و ئابووری وڵاتەکان جێگای دیمۆنەکانیان لە تەواوی کۆمەڵگەکاندا گرتۆتەوە. ئەم دەرفەت و زەمینەسازیەش لە کۆمەڵگەکەماندا لە ئاستی نەبووندایە؛ سیستەمی حوکمڕانی هەرێمەکەمان دەرفەت و ئاسانکاری ئەوەی بۆ نەکردوین کە ڕوبەڕوی خۆشبەختی ببینەوە، بۆیە ناچارین جارێکی تر وەکوو سەردەمی گریکەکان ناهۆشیارانە ناچار بین ڕو بکەینەوە دایمۆن یان خوای تاق و تەنیا بە هیوای ئەوەی خۆشبەختیمان پێ ببەخشێت. ئەوەش دیاردەیەکی ڕۆژانە و لەبەرچاوە و جێگای نکۆڵی نییە کە بە لێشاو ڕوکردنە خوای تاق و تەنیا و ئایین لەلایەن تاکەکانی هەرێمەکەمان ئەنجامی بێهیوابوونە لە بەدیهێنانی خۆشبەختی، کە دەکرێت لە ڕێگای زەمینەسازی بۆکردن و هێنانەدی دەرفەتەکان بۆی کەم تا زۆر پێی بگەین.
سیستەمی دەسەڵات وەک دەزگای یەکەم دەبینرێت کە ئەو بەختە یان دەرفەتە بهێنێتەدی بۆ هاووڵاتییان تاکوو خۆشی تیادا بدۆزنەوەو ببنە مرۆڤێکی (خوشبەخت) . هاوتەریب لەگەڵ ئەمەدا خۆشبەختی پەیوەستە بە دەوروبەرەوە؛ بە مانای ئەوەی دەوروبەر چۆن تێت دەڕوانێت، کاتێک هەست بەوە بکەیت دەوروبەر بە چاوێکی نزم تێت دەڕوانێت چەندە ساماندار و خاوەندی پلەوپایەی بەرزیش بیت نابەختەوەری لە ناختایە. دەوروبەر ئاوێنەی خۆتە کە خۆتی لێوە دەبینیت. کە خۆشبەختی یەکتاکی نییە و تەنیا لە پێوەری خودەوە تیی ناڕوانرێت.
دەرفاندن و شانسی دۆزینەوەی خۆشی و خۆشبەختی تەنیا لەوەدا نەماوە کە سیستەمی دەسەڵات دەرفەتی ئەوەمان بۆ ناگونجێنێت، بەڵکوو بەختی ئەوەشمان پێنادرێت لە ژیانی کۆمەڵایەتیشماندا ئازاد بین.ڕێبەستی و نەریتەکانی ژیانی کۆمەڵایەتیش لایەنێکی گڕنگی تری لەبەرچاوە بۆ نابەختەوەربوونمان. پێکهێنانی ژیانی هاوسەرگیری کە دەبێتە ڕەگو ڕیشە و کاریگەریی لەسەر پەروەردەی خێزانی تاکوو ئەمڕۆ لە کۆمەلگاکەماندا لە ڕێگای هەڵبژاردنی هاوسەر لەلایەن کەسی سێیەمەوە ئەنجام دەدرێت و نەخشەی بۆ دەکێشرێت. ئەوەش هاوسەرگیری دەخاتە ناو پڕۆسەیەکەوە بەبێ هەست و ویستی بە ئاگا هاوسەرەکان تووشی پەشیمانی ناو دڵ و دەروونی دەکات، گەرچی زۆر جار گوشاری کۆمەڵایەتی هۆکاری بەردەوامی تا مردنی ئەو هاوسەرگیریانەن. ئەنجامی ئەوەش ڕۆڵەکانی ئەو هاوسەرگیریە دەکەونە ژیانێکی نابەختەوەر و لەدوا ئەنجامدا کۆمەلگایەکی لاوازی کۆمەڵایەتی پێکدێت. ئەمە تەنیا نموونەیەکە و سەدان نموونەی لەو جۆرە لە کۆمەڵگەکەماندا باون و پەیڕەو دەکرێن.
خۆشبەختی تەنیا پەیوەست نییە بەسکتێری و باری گوزەران، مەرج نییە کە مڕوڤ تێر بوو ئیتر خۆشبەختە! ئەوە ئاژەڵە کە هەمیشە خۆشی لەنان خواردن و جواندنەوە دەبینێت. مرۆڤ لەدەرەوەی نانخواردن پێویستی تری هەیە. وە ک ئەوەی ئەرستو دەڵێت: “گرنگی لەوەدایە خۆشبەختی ناورۆکی بێت و پەیوەست بێت بە مامەڵەی ڕۆحەوە”.
مرۆڤی خۆشبەخت ئەو مرۆڤەیە لە ژیانێکدا بێت کە مانای هەبێت بۆ خۆی و بۆ دەوروبەرەکەی. مرۆڤی خۆشبەخت ئەو مرۆڤەیە کە بەردەوام لە گەڕاندایە بەدوای شتە پڕ ماناکان. هەر بۆیە کاتێک کەسێک دەبینین بێزارە لەژیانیدا دەڵێت: ژیان بێمانایە!
زۆربەی فەیلەسوفەکان هەمیشە تیشک دەخەنە سەر ئەوەی کە مرۆڤ دەبێت بەدوای مانادا بگەڕێت لە ژیاندا، تاکوو نرخ بدات بە ژیان. لە مانادان بە ژیان لەڕێگای شتە بەنرخەکان خۆشبەختی دەدۆزرێتەوە، ئەوەش زۆر جار لەدەرەوەی خۆمانە؛ شتێک کە لە خۆمان زۆر گەورەتر و بەنرختر بێت بە ئاسانی بەدەست نەیەت. دەکەوێتە سەر هزری خۆمان کە لە چ بوارێکدا بەدوای خۆشیدا بگەڕێین. کاتێک مانا دەدەینە کەرەستە و دیاردە و ئارەزوە بێ نرخەکان ئەوسا خۆشیمان زۆر کاتی و تێپەڕ دەبێتو بە زویی دەمانگێڕێتەوە سەر خاڵی سفر. بۆیە لەشتە بەنرخەکانی ژیانا خۆشی دەدۆزرێتەوە، کە خۆی لە خۆیدا مانادارە، بەبێ ئەوەی ئێمە خۆمان مانای ڕوکەشی و دەسکردی پێبدەین. زۆر لە ئێمە ژیانی خۆی تەرخاندەکات بۆ منداڵەکانی و دەوروبەری بۆ خەبات و چالاکی و پێشمەرگایەتی یاخود ئایین یان موزیک یان زانستە مرۆییەکان و ... هتد. هەرکەس هەوڵ نەدات بەوەی کە بەدوای خۆشیدا بگەڕێت لەو شتانەی لەخۆی گەورەتربێت ناتوانێت خۆشی بدۆزێتەوە. لە هەوڵنەدان و ماندونەبوون و خۆ سەرقاڵنەکردن بە شێوازێکی ڕاستگۆیانەمەحاڵە بگەیتە خاڵی خۆشبەختی. ئەوەش وات لێدەکات وەک مرۆڤێکی خاوەن ژیانێکی پوچ و بێمانا لە خۆت بڕوانیت، لە ناخی خۆت و لە ئاوێنەدانەوەتا لەنێودەوروبەرەکەت.
خودی پڕووسەی گەڕان بەدوای شتە بەنرخەکان خۆشیت پێدەبەخشرێت و دەبیتە کەسێکی خۆشبەخت. خۆشبەختی تەنیالە ئەنجامدا نییە، بەڵکوو لە پڕۆسەی گەرانەکەیدایە. کاتێک بە وەرزشەوانێک ڕابگەیەنرێت: تۆ پێویست ناکات لە مەشق و پێشبڕکێکەدا بەشدار بیت، بە بێ ئامادەکاری و بەشداریت مەدالیای براوەت پێدەبەخشرێت، بە دڵنیاییەوە نابەختەوەردەبێت. بەختەوەری لە بزووتنەوەدایە، بزووتنەوەی بەمانا لە تەحەدا کردن. ئەمڕۆ کەسانێک لە کۆمەڵگە کەماندا کە بە بێ کارو هیلاکی و ڕەنجی شانی خۆیان دەژین بە ناوی خانەنەشینی و مووچەی نارەوا یان سەرانی خاوەن پلەوپایە بەڵام دز و گەندەڵ و ناڕەوا بە دڵنیاییەوە لە ناخی خۆیاندانابەختەوەرن، وەک ئەووەرزشەوانەی بەبێ هەوڵ و هیلاکی مەدالیایەکی براوەی بێناوەرۆکی پێبەخشراوە. هەر بۆیە کۆمەڵگەی کوردی بە خۆشگوزەران وبێدەرامەتەوە بەختەوەری تیادا بەدیناکرێت.
مۆڕاڵی خۆشبەختی گرنگی نییە بۆ ئەوەی تۆ خۆشبەخت بیت، بەڵکوو گرنگی لە چۆنێتی مامەڵەتا هەیە. لەگەڵ خودی مامەڵەکردنی مۆڕاڵیت خۆشبەختی وەکوو ئەنجامێک بە دی دەهێنیت. هەوڵ و مامەڵەکە دەبێتەبەرهەم. نەک بەرهەم بە بێ هەوڵدان. ئەم بەرهەمە بە ڕێکەوت دێتە پێش بە شێوازێک کە ئەوکەسەی مامەڵەی ئەخلاقی دەکات بۆ ئامانجی خۆش بەختی خۆی لە پلەی یەکەمدا بۆ بەرهەمەکەی نایکات، بەڵکوو خۆشی لەکردارە ئەخلاقیەکەی خۆی دەبینێت پاشان بەرهەمی خۆشبەختی پێدەدرێت. تێکۆشان و پێشمەرگایەتی باشترین نموونەی کۆمەڵگەکەمانە؛ هێچ پێشمەرگەیەک خۆش بەخت نەبووە لە سەرما و برسێتی و سەختی ناو دێهات و دەشت و چیاکان و شەڕ و بەیەکدادانی چەکدارانەی، بەڵکوو لە پڕۆسەی هەوڵەکەیدا خۆشبەختی بەدەست دێنێت، گەرچی هەرگیز بیری لە خۆشبەختی نەکردۆتەوە وەکوو ئەنجامێک یان بەرهەمێک. تاکوو ئەمڕۆش ئاوڕدانەوەی لەو مامەڵانە چەندە پڕ لە ئازار و نەهامەتی بوبێت دووبارە خۆشبەختی بۆ دێنێتەوە. ئەم نمومەیە ئەوە نیشان دەدات کە خۆشبەختی لە مامەڵە ڕۆحییەکاندابەدیدێت بە شێوازێک کە ئەوکەسەی ئەو مامەڵە ئەخلاقیانە ئەنجام دەدات خودی خۆی لە یاددەچێتەوە، مامەڵەکەی لە سەرنجێکی پرنسیپی و ئاییدیاڵیدا بەدی دەکات کە هەم کەسایەتی خۆی، هەم دەوروبەرەکەی خۆشی تیا دەبیننەوە. وەک ئاوێنەیەک خۆی تیا دەبینێت و دەوروپشتەکەشی ئاوێنەدانەوە دەبێت بۆی. سەرەڕای سەختی ئەم ڕەنگدانەوەیەدەبێتە لوتکەی خۆشیلێبینین. هەر بۆیە هێچ وێنەیەک لەلایەن مڕوڤی کورد ئەوەندەی وێنەی تێکۆشەرێک بە لوتکەی شاخێکەوە جێگای شانازی و سەرسامی و بەمانانییە و وەک ئەوپەڕی لوتکەی سەربەرزی تێیدەرواندرێت. لێرەوە ماناو مامەڵەی ژیانی خۆشبەخت پێناسە دەکرێت. لە قوتابخانەی فەلسەفەی جوولەکەدا باس لەوە دەکرێت گوایە؛ خوا کاتێک پێکەنینی بە مرۆڤەکان بەخشی، ئەوکاتە بو کە بینی مرۆڤەکان بەدوای ڕاستیدا دەگەرێن.
کاتێک خۆشبەختیش دەدۆزڕێتەوە کە تاکەکانی ناو کۆمەڵگەکەمان بە شێوازێکی ڕاستگۆیانە مامەڵەلەگەڵ ناوەرۆکی خۆشبەختیا بکەن، بەبێ ڕەچاو کردن بۆ دۆزینەوە لە خودی خۆشبەختی خۆی وەکوو ئامانج، بەڵکوو وەکوو مامەڵەکانمان کە ئەمەش خۆی لە خۆیدا بەرهەمی خۆشبەختیمان پێدەبەخشێت. [1]