Library Library
Search

Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!


Search Options





Advanced Search      Keyboard


Search
Advanced Search
Library
Kurdish names
Chronology of events
Sources
History
User Favorites
Activities
Search Help?
Publication
Video
Classifications
Random item!
Send
Send Article
Send Image
Survey
Your feedback
Contact
What kind of information do we need!
Standards
Terms of Use
Item Quality
Tools
About
Kurdipedia Archivists
Articles about us!
Add Kurdipedia to your website
Add / Delete Email
Visitors statistics
Item statistics
Fonts Converter
Calendars Converter
Spell Check
Languages and dialects of the pages
Keyboard
Handy links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
Languages
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
My account
Sign In
Membership!
Forgot your password!
Search Send Tools Languages My account
Advanced Search
Library
Kurdish names
Chronology of events
Sources
History
User Favorites
Activities
Search Help?
Publication
Video
Classifications
Random item!
Send Article
Send Image
Survey
Your feedback
Contact
What kind of information do we need!
Standards
Terms of Use
Item Quality
About
Kurdipedia Archivists
Articles about us!
Add Kurdipedia to your website
Add / Delete Email
Visitors statistics
Item statistics
Fonts Converter
Calendars Converter
Spell Check
Languages and dialects of the pages
Keyboard
Handy links
Kurdipedia extension for Google Chrome
Cookies
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Sign In
Membership!
Forgot your password!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 About
 Random item!
 Terms of Use
 Kurdipedia Archivists
 Your feedback
 User Favorites
 Chronology of events
 Activities - Kurdipedia
 Help
New Item
Library
“Five Years of Injustice are Enough!” Investigative Study on Violations Against Kurds and Yazidis in Northern Syria
14-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (3)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (2)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (1)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Scars Etched on Memory
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
MARDİN FROM TALES TO LEGENDS
11-06-2024
Hazhar Kamala
Library
“We Will Not Stop”: The Yazidis’ Visions on Transitional Justice
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
YAZIDI SURVIVORS IN GERMANY AND IRAQ’S REPARATION PRO- GRAMME: “I WANT FOR US TO HAVE A SHARE IN IRAQ”
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
WE CANNOT RETURN
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Your house is your homeland
10-06-2024
Hazhar Kamala
Statistics
Articles 518,517
Images 105,213
Books 19,485
Related files 97,511
Video 1,394
Library
Revilution
Library
Political Communication the...
Articles
Kurdish fighters in Ukraine...
Library
Woman’s role in the Kurdish...
Library
Dialectics of struggle: cha...
Dilopên dawiyê yên Gola Urmiyê û metirsiya li ser jiyana xelkê deverê
Kurdipedia's collaborators record our national archive objectively, impartially, responsibly and professionally.
Group: Articles | Articles language: Kurmancî - Kurdîy Serû
Share
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Ranking item
Excellent
Very good
Average
Poor
Bad
Add to my favorites
Write your comment about this item!
Items history
Metadata
RSS
Search in Google for images related to the selected item!
Search in Google for selected item!
کوردیی ناوەڕاست0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

Dilopên dawiyê yên Gola Urmiyê û metirsiya li ser jiyana xelkê deverê

Dilopên dawiyê yên Gola Urmiyê û metirsiya li ser jiyana xelkê deverê
Dilopên dawiyê yên Gola Urmiyê û metirsiya li ser jiyana xelkê deverê

Dilopên dawiyê yên gola #Urmiyê#
Li gor amarên fermî %98`ê Gola Urmiyê hişk bûye, bi hatina pêleke bê mînak a germê ku ti hêviyek jî nîne demeke nêzîk de baran bibare, tê payîn di dawiya Îlonê de dilopên dawiyê yên wê golê bibine hilim û bo cara yekem di dîroka xwe de zuha bibe.
Nasandina Gola Urmiyê
Gola Urmiyê dikeve bakurê Rojhilatê Kurdistanê û navbera her du parêzgehên Urmiye û Tewrêzê (Azerbaycana Rojhilat) ye. 25 salan berî niha wate berî dema ku hêdî hêdî zuha bibe û ava wê sal bo sale kêm bibe, duyemîn gola herî mezin a ava şor a cîhanê bû, herwaha gola herî mezin a Kurdistanê û Rojhilata Navîn bû.
Di nava wê golê de 102 grav hebûn û cihê jiyana çend curên teyrên weke Filamîngo, Pilîkan, Quling, Qaz û hwd. bû. Herwaha yek ji jîngehên sereke yên candareke bi navê Artîmiya bû ku candareke kêmdîtî û taybete, tenê di nava avên şor de jiyanê dike, di pîşesazî û berhemanîna masî û meygûyan de roleke sereke heye.
Berî ku hişik bibe ava bêhtir ji 60 rûbaran diçû nava wê golê. Yên herî sereke rûbarên Tetehû, Cexetû. Berandêz, Gader, Şeher Çay, Nazlû û… bûn. Ji ber ku çavkaniyên xwê li derdora wê golê hebûn ava rûbaran ev xwê bi xwe re dişûşt û tevlî golê dikir ji ber wê, ava wê golê gelek şor bû, bi awayekê ku mirov qet binav nedibû û herdem li ser avê dima.
Ji ber giringiya jîngeha gola Urmiyê, 53 curên candaran û 115 curên çûkan li berav û gravên wê hebûn, bêhtir ji 100 hezar ajel û balder lê dijiyan. Ev dever ji sala 1967`an ve weke deverekî parastî at diyarkirin û UNESCO`yê sala 1976`an Gola Urmiyê weke yek ji 59 jîngeyên taybet yên candar û çûkan li cîhanê diyar kir û weke Parka Nîştimanî tomar kir.
Rûberê Gola Urmiyê û Qebareya Ava vê Golê
Gola Urmiyê ji sala 1998`an ve û berî ku hişikbûn û kêmbûna ava wê destpê bike, 140km dirêj bû, panahiya wê li cihê herî berîn 55km bû û cihê wê yê herî kwîr jî 16 metire bûn. Lê îsal rûberê wê 5400km çargoşe bû û bêhtir ji 32 milyar metrên sê ca , av lê hebû, weke 25`emîn gola mezin a cîhanê dihate hejmarkirin.
Lê ji sala 1999`an ve, ji ber çend sedemên cuda asta avê berdewam kêm bû, sal bo salê qebareya wê kêm bû, rûberê vê golê kêm bû, heta dawiyê di havîna 2023`an de rûberê wê bû 400km du ca, û qebareya avê kêmî yek milyar metrên sê ca ye.
Sedemên Hişikbûna Gola Urmiyê
Di nava 20 salên borî de hişkesalî û kêmbûna berif û baranê li navçeyê û gelek deverên din ên cîhanê hat dîtin. Lê pispor wesa dibînin ku hişkesalî sedema sereke ya zuhabûna gola Urmiyê nîne, ya ku bi ser wê golê de hatiye çend sedemên din hene ku destê mirovan û rêveberên Komara Îslamî ya Îranê têde ye.
Sedemên sereke yên hişikbûna Gola Urmiyê ev in:
Çandinî û Kolandina bi hezaran bîrên neyasayî
Komara Îslamî ya Îranê piştî 8 salan şerkirinê li gel Iraqê, siyaseta dabînkirina xorakê da meşandin, derdora Gola Urmiyê yek ji wan navçeyan bû ku kete nava vê planê de û gelek girinpî pê hate dan. Hikûmetê destek daye xelkê deverê û cotkaran ku berhemên zêdetir biçînin. Bi gotina Parêzgarê Urmiyê rûberê erdên çandiniyê yên derdora Gola Urmiyê di nava 20 salan de sê qat zêde bû. Herweha ji ber guhertina çandiniya dêm bo çandinya berav û çandina berhemên weke çewender û sêv ku aveke zêde dixwazin, bû sedem ku her sal du milyar metrên sê ca ava zêdetir bo çandiniyê pêwîst be, û li gor amarên fermî zêdetir ji %90 a ava ku pêwîst bû biça nava gola Urmiyê bo çandiniyê hatiye bikaranîn.
Niha li gor amarên fermî sê hezar bîrên ku mohleta wan heye û bêhtir ji 120 bîrên neyasayî li sînorê Gola Urmiyê hatine kolandin. Ava bin erdê bo çandiniyê dikişînin, di encama valabûna riyên avê yên bin erdê de, ava şor a Gola Urmiyê ber bi tebeqeyên jêrîn diçe û tê payîn ku ava bin erdê jî şor bike.
Çêkirina bendavan li ser rûbaran
Di salên borî de li ser wan rûbarên ku dirijiyên nava gola Urmiyê de bêhtir ji 100 bendavan hatine çêkirin ku ew nahêlin ava rûbaran biçe nava golê de, herwha ev bendav dibin sedem ku rêjeyeke zêdetir a avê bibe hilim û ava gola Urmiyê kêm bibe.
Veguhestina Avê
Sedemeke din a zuhabûna Gola Urmiyê, veguhestina ava rûbarên vê golê ye bo navçeyên din û bikaranîna wan bo armancên cuda. Rûbarê Cexetû ku çavkaniya wê li çiyayên Çil Çeme yên parêzgeha Sine ye, çavkaniya sereke ya dabînkirina ava Gola Urmiyê bû. Lê çêkirina du bendavan li ser wî rûbarî û pengurandina avê bo çandiniyê û veguhestina ava vê bendavê bi riya du boriyan bo parêzgeha Tewrêzê, bû sedem ku ava wî rûbarî negihêje Gola Urmiyê. Ev ava ku bo Tewrêzê tê veguhestin, ava vexwarin, çandinî û pîşesaziyê ya bajarên Binaw, Melkendî, Meraxe, Azerşar û Tewrêzê dabîn dike.
Çêkirina cadeya Urmiyê bo Tewrêzê di nava Golê de
Bi mebesta nêzîkirina mesafeya navbera Urmiyê û Tewrêzê, di nava Gola Urmiyê de û li cihê ku berînatiya wê ji her devereke din kêmtir bû, cadek hate çêkirin. Awayê çêkirina vê cadeyê ne standard bû. bi hezaran ton kevir û xîz xistin nava golê de û ev cade çêkirin. Caceyê ev gol bi ser du beşên Bakur û Başûr de dabeş kiriye. Tenê li navîna vê riyê, pirek bi dirêjahiya 1,250 metreyan bo hatinûçûna navbera Bakur û Başûrê vê golê hatiye çêkirin. Ew yek berçav negirtine ku gera avê di nava vê golê de li qeraxa golê ve çêdibû. Li peravên Rojava, av ji bakur ber bi başûr dizîvirî û li Peravên Rojhilat jî av ji başûr ber bi bakur dizîvirî. Bi wî awayî ava vê golê di nava xwe de dizîvirî ku (Berîvajî zivirîna saetê bû) û germahiya xwe kontrol dikir û nedihêşt ku av bibe hilim. Piştî çêkirina vê pirê, gera avê di nava golê de rawesta û di nava du beşên başûr û bakurê golê de asê ma. Ew jî bû sedem ku rêjeyeke zêdetir a avê bibe hilim û bibe yek ji sedemên sereke yên hişikbûna gola Urmiyê.
Metirsiyên zuhabûna Gola Urmiyê
Dema ku Gola Urmiyê zuha bibe dê av û hewayê navçeyên derdora wê golê jî bê guhertn û dê bibe deşteke hişik. Eger ba rabe wê bi tonan xwê`ya ku di nava golê de bû bixwe re hilgire, wê bibe sedema rabûna ba û bagerên xwê, ev xwê wê bibe sedem ku bi milyonan hêktar ji erdên Rojhilatê Kurdistan, Azerbayca û beşek ji Bakur û Başûrê Kurdistanê jî şor bibin û çandinî li wan navçeyan nemîne.
Herwha paşmayên kîmyayî û jehrî yên pîşesazî û ew peyînên ku bo çandiniyê dihatin bikaranîn û berê bi riya rûbaran çûna nava golê de, piştî zuhabûna golê, wê tevî ba û bagerên xwê li navçeyê belav bibin. Ew madde wê bibin sedema derketina nexweşiyên dem dirêj di nava şêniyên deverê de û rêjeya mirinê zêde bibe û jidayîkbûn jî kêm dibe.
Zuhabûna vê golê dê bandorê li ser jiyana 15 milyon kesan bike, li gorî ku hatiye pêşbînîkirin dê 13 milyon kes neçar bibin ku dest ji cihê jiyana xwe berdin û koç bikin. Ew yek dê bandorê li ser guhertina demografiya deverê bike.
Bandora hişikbûna Gola Urmiyê, ji bilî her sê beşên Bakur, Başûr û Rojhilatê Kurdistanê , dê bandirê li ser Komara Azerbaycan, Ermenistan û Parêzgehên Tewrêz, Zencan, Qezvîn û Erdebîlê li bakurê rojavayê Îranê jê bike.
[1]
This item has been written in (Kurmancî - Kurdîy Serû) language, click on icon to open the item in the original language!
Ev babet bi zimana (Kurmancî - Kurdîy Serû) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
This item has been viewed 80 times
HashTag
Sources
[1] Website | Kurmancî - Kurdîy Serû | https://kurdshop.net/ - 03-04-2024
Linked items: 13
Group: Articles
Articles language: Kurmancî - Kurdîy Serû
Publication date: 13-08-2023 (1 Year)
Cities: Urumiya
Content category: Environment
Content category: Geography
Content category: Articles & Interviews
Country - Province: East Kurdistan
Document Type: Original language
Language - Dialect: Kurdish - Kurmanji - Latin
Publication Type: Born-digital
Technical Metadata
Item Quality: 99%
99%
Added by ( ئاراس حسۆ ) on 03-04-2024
This article has been reviewed and released by ( Sara Kamela ) on 07-04-2024
This item recently updated by ( Sara Kamela ) on: 03-04-2024
URL
This item according to Kurdipedia's Standards is not finalized yet!
This item has been viewed 80 times
Attached files - Version
Type Version Editor Name
Photo file 1.0.142 KB 03-04-2024 ئاراس حسۆئـ.ح.
Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!
Biography
KHAIRY ADAM
Biography
Antonio Negri
Articles
Feminism, gender and power in Kurdish Studies: An interview with Prof. Shahrzad Mojab
Image and Description
Picture of Kurdish school children, Halabja in south Kurdistan 1965
Image and Description
The Kurdish Quarter, which is located at the bottom of Mount Canaan in Safed, Palestine in 1946
Archaeological places
Shemzinan Bridge
Biography
Abdullah Zeydan
Biography
Bibi Maryam Bakhtiari
Image and Description
Kurdish Jews from Mahabad (Saujbulak), Kurdistan, 1910
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (3)
Biography
Ayub Nuri
Library
“Five Years of Injustice are Enough!” Investigative Study on Violations Against Kurds and Yazidis in Northern Syria
Image and Description
A Kurdish army in Istanbul to participate in the Battle of the Dardanelles in 1918
Articles
Shahmaran tale to resonate through Mardin streets with the art of sculpture
Image and Description
AN EXAMPLE OF BAATHS SOCIALISM AND DEMOCRACY IN KURDISTAN OF IRAQ
Biography
Shilan Fuad Hussain
Archaeological places
The tomb of the historian Marduk Kurdistani
Archaeological places
Hassoun Caves
Articles
A STUDY ON THE HUMAN RIGHTS SITUATION IN KIRKUK
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (1)
Archaeological places
Mosque (Salah al-Din al-Ayyubi) in the city of Faraqin
Biography
Havin Al-Sindy
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (2)
Articles
After the Earthquake – Perpetual Victims
Biography
HIWA SALAM KHLID
Articles
The Fictive Archive: Kurdish Filmmaking in Turkey
Biography
Nurcan Baysal
Biography
Jasmin Moghbeli
Library
Syria: Scars Etched on Memory
Archaeological places
Cendera Bridge

Actual
Library
Revilution
17-12-2020
Hawreh Bakhawan
Revilution
Library
Political Communication the Kurdish Parties Patriotic Union Of Kurdistan as a sample
08-05-2022
Rapar Osman Uzery
Political Communication the Kurdish Parties Patriotic Union Of Kurdistan as a sample
Articles
Kurdish fighters in Ukraine? SDF denounced Fake news from Russland
25-07-2023
Hazhar Kamala
Kurdish fighters in Ukraine? SDF denounced Fake news from Russland
Library
Woman’s role in the Kurdish political movement in Syria
25-04-2024
Hazhar Kamala
Woman’s role in the Kurdish political movement in Syria
Library
Dialectics of struggle: challenges to the Kurdish women\'s movement
26-05-2024
Hazhar Kamala
Dialectics of struggle: challenges to the Kurdish women\'s movement
New Item
Library
“Five Years of Injustice are Enough!” Investigative Study on Violations Against Kurds and Yazidis in Northern Syria
14-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (3)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (2)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (1)
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Syria: Scars Etched on Memory
12-06-2024
Hazhar Kamala
Library
MARDİN FROM TALES TO LEGENDS
11-06-2024
Hazhar Kamala
Library
“We Will Not Stop”: The Yazidis’ Visions on Transitional Justice
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
YAZIDI SURVIVORS IN GERMANY AND IRAQ’S REPARATION PRO- GRAMME: “I WANT FOR US TO HAVE A SHARE IN IRAQ”
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
WE CANNOT RETURN
10-06-2024
Hazhar Kamala
Library
Your house is your homeland
10-06-2024
Hazhar Kamala
Statistics
Articles 518,517
Images 105,213
Books 19,485
Related files 97,511
Video 1,394
Kurdipedia is the largest multilingual sources for Kurdish information!
Biography
KHAIRY ADAM
Biography
Antonio Negri
Articles
Feminism, gender and power in Kurdish Studies: An interview with Prof. Shahrzad Mojab
Image and Description
Picture of Kurdish school children, Halabja in south Kurdistan 1965
Image and Description
The Kurdish Quarter, which is located at the bottom of Mount Canaan in Safed, Palestine in 1946
Archaeological places
Shemzinan Bridge
Biography
Abdullah Zeydan
Biography
Bibi Maryam Bakhtiari
Image and Description
Kurdish Jews from Mahabad (Saujbulak), Kurdistan, 1910
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (3)
Biography
Ayub Nuri
Library
“Five Years of Injustice are Enough!” Investigative Study on Violations Against Kurds and Yazidis in Northern Syria
Image and Description
A Kurdish army in Istanbul to participate in the Battle of the Dardanelles in 1918
Articles
Shahmaran tale to resonate through Mardin streets with the art of sculpture
Image and Description
AN EXAMPLE OF BAATHS SOCIALISM AND DEMOCRACY IN KURDISTAN OF IRAQ
Biography
Shilan Fuad Hussain
Archaeological places
The tomb of the historian Marduk Kurdistani
Archaeological places
Hassoun Caves
Articles
A STUDY ON THE HUMAN RIGHTS SITUATION IN KIRKUK
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (1)
Archaeological places
Mosque (Salah al-Din al-Ayyubi) in the city of Faraqin
Biography
Havin Al-Sindy
Library
Syria: Role of International Agreements in Forced Displacement (2)
Articles
After the Earthquake – Perpetual Victims
Biography
HIWA SALAM KHLID
Articles
The Fictive Archive: Kurdish Filmmaking in Turkey
Biography
Nurcan Baysal
Biography
Jasmin Moghbeli
Library
Syria: Scars Etched on Memory
Archaeological places
Cendera Bridge
Folders
Library - Content category - Kurdish Issue Library - Document Type - Original language Library - Language - Dialect - English Library - Country - Province - Outside Library - PDF - Yes Articles - Content category - Kurdish Issue Articles - Content category - Politic Articles - Thesis - PhD Articles - Document Type - Original language Articles - Publication Type - Born-digital

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.58
| Contact | CSS3 | HTML5

| Page generation time: 0.25 second(s)!