گرنگە کەناڵی ئایینی بۆ (پێکەوەژیان و کرانەوە) بێت، پێکەوەژیان لەگەڵ یەکترداو کرانەوە بە ڕووی عەقڵدا.
1- کەناڵی پێکەوەژیان بێت، بەوەی کە هی هەموو مەزهەب و ئاڕاستەکانی ئیسلام بێت نەک تەنیا یەکێکیان. هی هەموو ئایینەکان بێت نەک تەنیا هی ئیسلام. هی بێ دینیش بێت نەک تەنیا دیندار!
واتە (کەناڵی هەر شتێک بێت کە پەیوەندی بە ئایینەوە هەیە) بە شێوەیەک کە هەر مەزهەب و ئایینێکی ئێمە، هەر دیندارو بێ دینێکی ئێمە، قسەی خۆی تیابکاو چی لەبارەی بڕوای خۆیەوە ئەڵێ بیڵێ، بەڵام ئەوەشمان پێبڵێ (لەکوێدا لەگەڵ ئەوانیتردا یەکئەگرێتەوە) بۆئەوەی چیتر جیاوازەکان لە خۆشەوستیدا یەکبگرنەوەو لە ڕقدا پەرت نەبن.
کەناڵی ئایینی لەبری ئەوەی تەقلیدی و تاکڕەهەندبێ، ئەشێ فرەڕەهەندو ئازادبێ و لە هەزار گۆشەی جیاوە قسەی تیابکرێ لەسەر ئایین، بەڵام ئازادیی و فرەیی بە مەرجی گرێدانەوەو پێکەوەژیان، نەک بۆ یەکترکوتینەوەو تێکگیران! واتە کەناڵەکە لەنێوان جیاوازەکاندا بێلایەن بێت، بەڵام لەنێوان پێکادان و پێکەوەژیاندا لایەنگری دووەمیانبێ و ڕێگە بە هەموویان بدا قسەبکەن و ڕێگە بەکەسیان نەدا قسە بە یەکتر بڵێن.
ئەگەرچی واباوە ڕەنگی سپی بۆ ئاشتی و خۆشەویستییەو ڕەنگی ڕەشیش بۆ ڕق، بەڵام لە ڕاستیدا خۆشەویستی ڕەنگی نیە، ڕەنگی خۆشەویستی ڕەنگاوڕەنگی و هەموو ڕەنگەکانە، ڕەنگی ڕقیش ئەو سپییە فریودەرەیە کە هەمیشە ڕەشێک لەگەڵ خۆیدا ئەهێنێ!
گرنگە دوورکەوینەوە یەکڕەنگکردن و سپیکردنی دنیا، چونکە عادەتەن سپییەکە هەر بەشی نیوەی ئەکاو نیوەکەی تر ڕەش و بەنەفرەت ئەکەین و دنیاکەش لەوێوە خراپ ئەبێ.
2- کەناڵی کرانەوەبێت بە ڕووی عەقڵ و بیرکردنەوەدا، بە ڕووی زانست و سەردەمدا، بەڕووی ژن و ژیان و هونەردا، بە ڕووی هەر بیرو ڕاو مەدرەسەیەکی پێشکەوتووخواز کە لە مێژوودا هەبووەو دەرفەتی بڵاوبوونەوەی نەبووە، لەبەر ئەوەی مەزهەبی سوڵتە نەبووە!
کرانەوە بە ڕووی بیرکردنەوە فەردیەکان، کە لەبەرئەوەی سوڵتەو حیزب و گروپ پشتیوانی ناکەن، نابنە جێ ی باس و سەرنج.
کرانەوە بە ڕووی خوێندنەوە نوێکان و ڕەخنەکردنی توراس، بە جۆرێک کە سیفەتی تەقدیس لە توراس و دیدی کۆن بکرێتەوەو سیفەتی لادانیش لەسەر دیدی نوێ هەڵگیرێت، بۆ ئەوەی هەردوکیان دەرفەتی یەکسانیان پێبدرێ لەبەردەم عەقڵ و هەلسەنگاندندا.
کرانەوە بە ڕووی کەسانێکی تری توێژەرو شارەزای دین، جیا لە مەلاو بانگخوازو قەشەو پیاوی تەقلیدی ئایینی. ئاخر گروپی یەکەم ڕەنگە قسەیەکی تریان پێبێت، بەڵام گروپی دووەم هەر قەوانە کۆنەکەیە.
کرانەوە بە ڕووی ژن، چیتر قەناتی دینی پیاوانە نەبێت، بەڵکو مرۆڤانەو بان ڕەگەزبێت.
کرانەوە بە ڕووی دەوڵەتی نوێ و یاسای مەدەنی و داخستنی مەلەفی دەوڵەتی دینی و یاسای شەریعەتی کە مرۆڤایەتی تێیپەڕاندوە.
کرانەوە بە ڕووی هەموو ئایینەکان کە لە جیهاندا هەن و لە مێژوودا هەبوون، بۆئەوەی دینداری ئێمە بیرفراوانبێ و دنیا کورتنەکاتەوە لە دینەکەی خۆیدا، وە بۆ ئەوەی لەپاڵ وەلائی دینیدا سەقافەتی دینیشی هەبێت.
کرانەوە بە ڕووی دیوە ئاشتیخوازو لاشەڕەکەی دین و ڕەخنەکردن و پەراوێزخستنی دیوە شەڕانیی و سوڵتەوییەکەی.
لەلایەک گرنگیدان بە کتێبە جیهانییە گرنگەکان کە لەبارەی ئایینەوە نوسراون، بەڵکو کەناڵەکە دەرگایەکبێ بۆ دەرچوون لە بیری تەسک و بەرهەمهێنانی دیدو بیرکردنەوەی جیهانیانە.
لەلایەکیش کرانەوە بە ڕووی بیرکردنەوە خۆماڵییەکاندا، بۆ ڕاسیستی و قەومچێتی ئایینی نا، بەڵکو بۆ بڕوا بە خۆبوون و دەرچوون لە پاشکۆیەتی! هەروەها بەو دیوەدا کە هیچکات بیری ئایینی توندڕەو لە کوردستاندا سەری هەڵنەداوەو توندڕەوی ئایینیی هەمیشە لە دەرەوە هاتووە.
ئایین پێش هەر شتێک و دوای هەر شتێک بۆ ئارامی ڕۆح و دڵ و دەروونە، نابێ کەناڵی ئایینی خوتبەی دەنگە دەنگ و قیڕقیڕ نەقڵ بکات، نابێ بەرنامەی تێگیران و چەلەحانێ ی تیابکرێ.
کرانەوە بە ڕووی ژنی سفور، گرنگترین پەیامی ئایین ئەخلاقەو ئەخلاقیش هی هەموو ئینسانەکانە، نەک تەنیا هی ئەوانەی کە جلێکی دیاریکراو ئەپۆشن.
کرانەوە بە ڕووی تاکدا، دین ئەبێ بدرێتەوە بە تاک بۆئەوەی چیتر لەلایەن کەهەنەو گروپەوە ئیستغلال نەکرێ.
کەناڵەکە دین بخاتە خزمەت بڕوابەخۆبوون و بیناکردنی کەسایەتی، نەک ترساندن و شکاندن.
بیناکردنی سەقافەتی پرسیارکردن و بیرکردنەوەو گفتوگۆ، وە تێپەڕاندنی سەقافەتی تەڵقین و دەمکوتکردن و عەقڵ تەجمیدکردن! بەوەی کە بۆ هەر پرسێک چەن ئەگەرێک و چەن وەڵامێک هەبێت، نەک تەنیا یەک ئەگەری موقەدەس.
بەگشتی کەناڵەکە ختوکەی عەقڵ بداو بینەرانی بخاتە بیرکردنەوە، نەک ختوکەی عاتیفەیان بداو بیانخاتە گریان.
جا ئەگەر ئێن ئاڕ تی چوار، بە دیدێکی فراوانی جیهانییەوە ئایینیی بێت، ئەوە جێگای دەسخۆشییە، ئەگەریش تەنیا بۆ مونافەسەی پەیام و سپێدەو ئامۆژگاری.. بێت، ئەوە هەرئەوەم یاریی!
..............
لە ڕاستییا پۆپۆلیزم بە تەبیعەت ناتوانێ هەڵگەڕانەوەی فکری بکاو ڕەخنەی جدی لە دین یان لە هەر تەقلیدو باوێکی تری کۆمەڵگا بگرێت، چونکە پۆپۆلیزم ئامرازی وروژاندن و تۆپەڵکردنی خەڵکە، نەک ئامرازی جوڵاندنی عەقڵ. بۆیە چاوەڕوانیی زۆرم لەم کەناڵە نیە، بەڵام لەوەدا ئیجابییەو دلخۆشم پێ ی، کە ئەشێ گێڕێک لە کەناڵەکانی ئیسلامی سیاسی و سەلەفیزم باشتربێ و نزیکتربێ لە دینی میللیی و ڕۆحی کۆمەڵگای ئێمە.
............
ئێمە پێویستمان بە تۆلێرانسە، پێویستمان بە حیزب و میدیاو هیچ دانەیەکی تر نیە لەو شتانەی کە هەن، چونکە کێشەکە ژمارە نیە، کیشەکە نەوعە، بەدیلی سەقافەتی خۆخۆری و یەکترهاڕینیش تەنیا سەقافەتی لێبوردەییە.
...........
لە دۆخێکدا کە سیاسەت گەیشتە بنبەست و موبادەرەی گۆڕانکاریی لە دەستی فاکتەری ناوخۆیا نەماو بەتەواوی بۆ فاکتەری دەرەکی یەکلابووەوە، لەولاشەوە فەساد لە حوکمڕانییەوە تا ناو ئەخلاقی تاک و کۆمەڵگا ڕۆشتبێت.. ئیتر گۆڕانکاری لە سەرەوەدا، یان هەڵەیە یان درۆیە، ئیتر ئەبێ لە خواری خوارەوەو لە ئینسانەوە دەستپێبکەینەوە. ئیتر کورسییەکی خوێندنیش زۆر گرنگترە لە کورسییەکی پەرلەمان! مەکتەبێک و خەستەخانەیەک زۆر باشترن لە حیزبێک و میدیایەک! قەناتێکی ئەفلام کارتۆن زۆر بەسودترە لە قەناتێکی ئیخبار! پرۆژەیەکی پەروەردەیی و سەقافیش زۆر ماقۆڵترە لە پرۆژەیەکی سیاسی.
............
کە نوخبەی سیاسیی هەموو خراپبوون چارەسەر ئەوەنیە تۆ سیاسییەکی باشبیت، چونکە ناتوانی وابیت، تازە فەساد بووە بە سیستەم و سیستەم قبوڵت ناکا! چارەسەر ئەوەیە تەنیا ئینسانێکی باش بیت، ئەگەر لەگەڵیا چوار دیناریشت پێبێ، ئیتر چی زۆرە کاری خێر، چ پێویست ئەکا پارە لە شەڕی سیاسەتا خەرج بکەیت؟
لەبری ئەوەی لە هەموو ناوچەیەک بارەگایەک بکەیتەوە کە هیچ لەهیچ ناگۆڕێت، لە هەموو ناوچەیەک مەدرەسەیەکی مۆسیقا بکەرەوە، دوای بیست ساڵ و هەر ئەونەی جیلێک پێگەیین، ئیتر تۆ کۆمەڵگایەکت گۆڕیەوە ئەزانی؟!
ئاخر ئەوەی ئالەتێک بژەنێ، ئیتر قورسە ژن بکوژێ و دزی و جاسوسی وتاوان بکات.. جا من هەر ئەوە بکەم، ئیتر جیاوازو ناتەقلیدیم و دوای چەن ساڵێکیش نەک تەنیا بە دیلی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن، بەڵکو ئینسانێکی ئارامترم بەرهەمهێناوە کە ئەتوانێ باشتر بیربکاتەوەو بەدیلی کۆی عەقڵیەت و دنیابینی ئێستا بهێنێتە بوون.
...........
لە دۆخی ئێستای ئێمەدا، سیاسەت لە سیاسەتەوە دەسکاری ناکرێ! ئێمە ئەبێ شتی تر دەسکاری بکەین، بۆئەوەی دواترو لەداهاتوودا ئەو شتانە کاریگەری لەسەر سیاسەت دانێنەوە. (دۆخەکە بۆیە چەقبەستنە، چونکە لە سیاسەتەوە ناتوانین بە سەریعی دنیاکە بگۆڕین، ناچار ئەبێ لە دنیاکەوە بە خاوی و لە دوورمەودادا سیاسەتەکە بگۆڕین.) تێگەیشتن لەوە یەعنی دەسپێکردن و وەک وتراویشە هیچکات درەنگ نیە بۆ دەستپێکردن[1].