گەنج و کرمانج .. ناسنامە و زانکۆ
نەوزاد پيرموسا
زانکويێن کوردستانێ تو جارا پێشڤە‌ناچن، ھە‌ردە‌م د پاشڤە‌رووێدانە؛ چونکۆ د سیستەمدا ھە‌تا نۆکە سازیێن ئەکادیمی جیاوازیێ دناڤبە‌را (فێربوون - فێرکرن)ێ ناکە‌ن ئەڤە ژلایە‌کی، ژلایەکێ دی سڤک بینینا ناسنامە و کە‌لتور و دیرۆکا کوردان چو ژلایێ ئەکادیمی و فێرخوازێن کورد، کارنە‌کرن لسەر مێشکێ گەنج و لاوێ کورد کو ھزرێ نە‌کە‌ت، لێ جھێ مخابنیێ یە نھا کار ل ئفلیجکرنا ھزرا وان دھێتەکرن. ئەگەر وەسا بیت دێ چە‌وا گەنج شێت رەخنە بکەت و گوھورینێ بکەت، راستی ئەڤە کارە‌ساتە!!!
دیسان ل زانکۆیێن مەدا پە‌رتۆکخانە د ڤالانە و نمایشا جل و پۆشاک و ترۆمبێلانە!. وەک خویایە نھو زۆر ئەو گەنجێن خوەندەڤان ل کومەک قوتابخانە یان زانکۆییێن تایبەت یێن نیڤدەولەتی، کو یێن ھاتنە ئاشناکرن ب کەلتورێن بیانی ڤێجا چ ب کەلتورێ (ئنگلیزی، فەرنسی، کوری، تورکی، عەرەبی)، دەرئەنجام ییێن بوینە قوربانێ ھنەک ئارمانجێن فکری و سیاسی کو ل پشت ھەنە و ئەو قوتابی لسەر هندەک ئایدۆلوژی و فێرکرنان دھێنە پەروەردەکرن و تێدکۆشن.
ئەڤ ھەموو قوتابخانەیێن نیڤدەولەتی کار لسەر بەرز راگرتن و پێشکەفتنا وەلاتێن خوە دکەن و ھەستێ نەتەوایەتی و نشتیمان پەروەریێ ل دەڤ گەنجێ کورد یێ لاوازکری و ب فەرمی دبێژنە قوتابی یێ کورد؛ زمان و کلتورێ کورد یێ لاوازە.!!. گەلەک ژ ئەکادیمییێن کورد د ئاستێن بەرزدا شاباش و پەخشانێ بۆ ڤی ھزرێ دکەن.
زانکۆ وەک دامەزراوەیەکا ئەکادیمى و هزرى و فەلسەفى و فێرخوازى، ل هەر وەڵاتەکى بوونا خوە هەیە، بەلێ ئەڤ دامەزراوەیا ئەکادیمى ل وەڵاتێ مە پێدڤى ب گهورینەکا بنەرەت و جەوهەرى هەیە. پێدڤى ب خوەداچوونێ ڤە هەیە؛ چەنکو پێدڤیە زانکو وەک ناوەندەکا فێرخوازى وەک دامەزراوەیەکى بمینیت و بەردەوام ئەوێ ڕولێ، ئەوا ئێخستیە سەر ملێ خوە بگێریت، بۆ پێشئێخستنا جڤاکا مەدنى.
کەواتە زانکۆ وەک ناوەندەک ئەکادیمى و زانستى و پیشەیى دشیان دایە ب ریێا ئەوان قوتابى و خوندەکارێن خوە ئەوێن دەردچن، ب شێوەیەکێ کارانە دشێن جڤاکى بگهورن. لەوما یا خویایە زانکۆ مە بەرەف هەڵویست وەرگرتنێ ڤە ئاراستە دکەت، ب تایبەتى د ئاست ئەوان رویدانێن کو پەیوەندى هەیە ب چارەنڤیسێ وەڵات و واقعێ جڤاکێ مەڤە. دیسان ژخالێن سەرەکیێن زانکویێ وەک ناوەندەک فێرخوازى، گرنگى دان و کارکرنە ل سەر گەنجانە بەرى هەر تشتەکى، ب تایبەتى کارکرن ل سەر هزرا وان بۆ ب دەستڤەئینانا هزرا کەلتورى بتایبەتى کەلتورێ (لێبورن، ناتوندوتیژى)یێ.
خاڵا گرنگ ئەوە پێدڤیە زانکو ب رۆلێ گهورینێ ل جڤاکى دا ھەبیت. بۆ نموونە ب درێژییا دیروکێدا جڤاکێ کوردى توشى مەزنترین هەرشەیێن کەلتورى و سیاسى بوویە، ئەڤ هەرەشەیە هەردەم ئێک ل دویف ئێکێ بویە، نەخاسمە ئەڤ هەرەشەیە کارتێکرن ل سەر کەسایەتییا کوردى کریه و ئەڤ کەسایەتی زور لاواز کریە یێ بوویە بیانی پەرست یان زۆر ب فرۆتنا مێشک و ئاخ و ھەلویست مێرانی بۆ بیانیان کریە. بویە ئەگەرێ نەساخیا وی تاکێ کورد. لەورا پێدڤیە ئەڤرۆ زانکۆ کار لسەر کەسایەتییا گەنجى بکەت، دا ئەڤ نەوەیە بشێت کەسایەتییەکا بهێز پەیدابکەت. ئەڤە ژى دبیتە ئەگەرێ ئاڤاکرنا کەسایەتییەکا نوى و مودەرن ئەڤە ژلایەکى، ژلایەکێ دى ئاڤاکرنا ناسناما خوە وەک تاکەکەسێ نەتەوى ب ریێا ڤەژاندنا ناسناما نەتەوا خوە. دیسان ئێک ژ خالێن وەرچەرخان ئەوە، زانکو پێدڤییە ل دویف ناڤێ خوە بیت، گەنج ئازادبیت، ب ئازادى هزر بکەت، ئەگەر ئەڤە هاتە دەستنیشانکرن ل زانکویێن کوردستانێ دێ ئازادییا هزرى تێدا بەرجەستەبیت و دبیتە ئەگەرێ پەیدابوونا ئازادییا رەخنە گرتنێ. (ئەحمەدی خانی) د شاکارا مەم و زینێدا، دبێژیت؛
کرمانج نه د پر بێ کەمالن
ئەمما د یەتیم و بێ مەجالن
في الجملة نه جاهل و نەزانن
بەلکی د سەفیل و بێ خودانن