İosif Abqaroviç Orbeli (rus. Ио́сиф Абга́рович Орбе́ли, erm. Հովսեփ Աբգարի Օրբելի; 8 (20) mart 1887, Kutaisi, Rusiya imperiyası – 2 fevral 1961, Leninqrad) — SSRİ şərqşünası və ictimai xadimi, SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki (1935), Ermənistan SSR Elmlər Akademiyasının akademiki və onun ilk prezidenti (1943–1947), 1934–1951-ci illərdə Ermitajın direktoru.
$Həyatı$
İosif Orbeli 8 mart 1887-ci ildə Rusiya imperiyasının Kutaisi şəhərində, erməni ailəsində anadan olmuşdur. Onun atası dövlət müşaviri, hüquqşünas Abqar İosifoviç Orbeli və anası knyaz qızı Varvara Moiseyevna Arqutinskaya-Dolqoruka olmuşdur. Ana tərəfdən babası Moisey Pavloviç Arqutinski Tiflis Şəhər Dövlət İdarəsi mənzil komissiyasının kollegial eksperti və mühasibi olmuşdur.[3]
Atasının babası İosif Orbeli Lazarevski İnstitutunu bitirmişdi. Atası Abqar Obreli Sankt-Peterburq Universiteti, atasının qardaşları David və Amazasp Orbeli, eləcə də böyük qardaşları Ruben və Levon Orbeli də universitet təhsili almışdılar. Mixail Piotrovski İosif Orbelini nümunəvi erməni-rus alimi adlandırırmışdır.[4] Orbeli 1906–1917-ci illərdə Ani qazıntılarında iştirak etmişdir. O, bu ərazidə yerləşən memarlıq abidələri haqqında hərtərəfli məlumat əldə etməyə kömək edən bələdçi kitabça nəşr etmişdir.
$İstinadlar$
Bibliothèque nationale de France [(unknown) BnF identifikatoru] (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
// Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров Москва: Советская энциклопедия, 1969.
Александр Юрьевич Следков. Происхождение // Рубен. Ольга. Анна. Русудана. СПб.: Страта. 2020. ISBN 978-5-907127-97-5.
На стыке нескольких культур. 2015-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-18.
$Əlavə ədəbiyyat$
Варшавский С., Рест Б. Подвиг Эрмитажа. СПб., 1995.
Иосиф Орбели. Сборник документов и материалов. / Изд. 2-е. — Ереван: Национальный архив Армении, 2013. — 344 с.
Исследования по истории культуры народов Востока. [Сборник в честь академика И. А. Орбели]. М.; Л., 1960;
Логунова М. О. Орбели Иосиф Абгарович — человек, учёный, общественный деятель. К 125-летию со дня рождения // Четырнадцатые Петровские чтения : материалы Всерос. науч. конференции 21-22 ноября 2012. — СПб.: Петровская академия наук и искусств, 2012. — С. 228—232. — 0,4 п.л.
Мегрелидзе И. В. И. Орбели. 2-е изд. Тб., 1987;
Карен Никитич Юзбашян. Академик И. А. Орбели. М. 1964. (2-е изд. 1986);
Іван Іванович Мєщанінов (1883—1967), Йосип Абгарович Орбелі (1887—1961): Бібліографічний покажчик праць з архітектурознавства та історії матеріальної культури / Упоряд. Ю. Л. Мосенкіс, А. О. Пучков. — Київ: НДІТІАМ, 1995. — 24 с.
[1]