شەلەگېیانو دەرەتفۍ
شەلە، کوڕېو دە ساڵان بۍ ، لەمئاورد پای چەپش جە پاکەی تەریش کۆتاتەر بۍ ، وېش و خانەوادەشا پېسە چنەها خانەوادا تەرو هۆرامانی و کوردەواری وەرو جەورو ستەمو ڕژێمو تازەو عەجەما تارانی یانەو حاڵو وېشا ئاستەبێ جیاو ئاوارەو کەشوکۆو سەرسنوورو کوردەسانو ئی دیمی بیێبێنێ.
کۊمەڵێ خانەوادێ کە فرەتەر خەڵکو دەگایەکا هۆرامانو دۆروپەشتو (پاوە) ی بێنێ، یۊ جە دەگا وېرانکریەکا نزیکو (تەوېڵۍ و نەوسود)ێشا بەنامۍ (دەرەتفێ) پەی وېشا ورچنیێبێ و ئاوەڎانەشا کەردێبێ. دەرەتفێ یوە بۍ چا سەڎان و گېرە هەزاران دەگایا تەری کە بە دەسو ڕژێمەکەو سەدامی وڕیێبێنێ و جە ئاوەڎانی چۆڵێ کریێبێنێ. ئا ئاوارێ دەرەتفێشا کەردێبێ بە دەگێوە فرە زلەو دەیان خانەواڎێش گېرتێبێنێنە وېش و چنەها بنەو بارەگاو پېشمەرگەکا دیموکراتو کۊمەڵەیچ نزیکشەنە قیتێ کریێبێنێ.
ئاوارەیی و وەنەقۆمیای جە جەنگو ڕژێمی لایۆ و جەنگو (عێراق- ئێران) یچ لاکەی تەرۆ سەرەڕاو تەرسەو تۆپ و خومپارە وارانی.
ژیوای و زندەگی ئا خەڵکە تازەو دەرەتفێشا فرە سەخت و دژوار کەردەبۍ، با دوورە دەسیشا مدرۆ جە یاگە ئاوەڎانیەکاو هەردوێ دیما سنووری، ڕاگیری سەروازە عێراقیەکایچ بە دەسیاوایشا بە شارو هەڵەبجەی ئاسان نەبۍ.
دەرەتفێ بیێبێچ بە لانەو پەناگا پەی پېشمەرگاو خەڵکی وەنەقۆمېیاو هەردوێ دیما ، جەنگو هەشت
ساڵەو عێراق - ئێرانینە
هەزاران سەروازێ کوردێ یاخیێ و قاچاخێ جە ڕژێمو سەددامی ڕوە نیێنێ ئا یاگا کە حکومەت دەسش بە ئاسانی نەیاوێ پەنەشا، یۊ چا یاگا دەرەتفێ بۍ، منیچ یۊ بێنێ چا سەروازاو پەی ماوەو زمسانێ تەمامی پەنام بەردە بە دەرە تفێ و بیەبێنێ سەربارو زەحمەتو خانەوادېوە هەم خوېش و هەم ئاشنای بەڕېزیما کە دەرەتفێنە بێنێ.
تاقە دوکانڵێوە دلێ ڕاسەو دەگاکێنە بۍ بە وېش و کوچالێوە تەختاییەکەو وەردەمیشۆ بیەبێ یاگێ جەمبېیەیۆ زل وگولانەو ئا خەڵکەو دەرەتفێ، تەختاییەکەو دوکانەکەی پېسە مێڎانێ بۍ پەی بازی تەختەو شترەنج و حوکم کەردەی.
تازە بازی شەترەنجیم یاڎگېرتەبێ فرەو وەختیم پا بازیۆ چەنی پېشمەرگا بەسەر بەرێنێ و جە چن کەسېوەیشا بەرێنێ، بەڵام جە (کاک موزەفەری نا کە زەحمەتو ئا گردو ماوەیەم سەرو یانەو ئاڎیشاوە بۍ و ئیسە ساڵانێ فرەن ئینا کشوەرو دانمارکی).
با بەیمێوە لاو (شەلە گېیانی)ۆ، شەلە تاواچی زارۆڵێ زیتەڵەو وەشەویس بۍ، هەر بە دیەی ڕووخساری کەمڕەنگی و جلوبەرگی شێویاش پەی بەرینی پانەی کە خانەوادەو ئی داماگەیە مشیۊ جە چ نەداریێو زەحمەتېوەنە زیندەگی کەران. شەلە هەرچن هەمیشە لباسەکېش جە زارۆڵەکا تەری دڕیێتەرێ و پاڵە لاسقینەکېش قڵیشیێ و چەکەشا ئێ پاشەنە، بەڵام لەنگیاکەیش سیمێوە و هەیبەتێ تایبەتش دابێ پەنە، وەشەویس بۍ بەردەوام دەم بەخوەیچ بۍ، وەرو ئا سیفەتە عەنتیکاشە گۆرەکێ سەرەو نازی و وەشەویسی زیاتەرش وزێنێ سەر و ئاڎییچ وېش بە سەردەسەو زارۆڵەکا دەرەتفێ زانێ.
کاک موزەفەر هەروەختێو شەلەش نزیکو دوکانەکەینە دیێ هەرمانێ گولانېش دێ پۊرە، مەبەستش ئانە بۍ وەرانوەرو ئا هەرمانێنە یا پووڵێش بڎۆ پەنە یام ۋاچۍ بە حیکمەتی دوکانداری کە براش بۍ پسکیتێو یام کەیکێوەش بڎۆ پەنە وەرۆ ، جارجارێیچ پېسە پاڵەوانو زۊرانبازی جە دایزەمینو زارۆڵانە پاداشتێ خاسش کەرۍ.
ڕوێ کوڕېو چەنی ژەنېوە ئامێ پەی دوکانەکەی، سەرو سیماشارە دیار بۍ کە شارۆ ئامێنێ پەی سەردای کەسوکارو پېشمەرگاشا جە دەرەتفێ، دماو ئەسای چېوێ دوکانەکەنە پەیش ژەنەکێ واتش بە کوڕەکەی کوڕم هەر ماچی ڕەفێقێم چېگە نېیەنێ ئانە گرد زارۆڵێنێ پەی وېت ئیتر چەنیشا بە با من بلوە سەر یانەو لالۊیت، کوڕەی شاری هامتەمەنو شەلەگېیانینە بۍ، وەلێ چاختەرو پەڕ ڕەنگوبۊ و دەماختەر دیار بۍ، کە ئەڎاش دوورە کەوتۆ کاک موزەفەر بە دەسیش ئیشارەتێش کەرد پەی کوڕە شاریەکەی و بە شەلەیش وات شەلە گېیان چەنی ئا کوڕیە میاری زۊرانی بگېری؟ ئەر دەیش زەمینەرە ئی دە تمەنەڎ مڎەو پەنە. شەلە چەمێش وست پەی کوڕەکەی و دیا پەی دە تمەنیەکەو دەسو کاک موزەفەری دوودڵ بۍ تاوۆ دەرەقەتش بەیۆ، دەنگېوەتەر ئاما و واتش شەلە منیچ دە تمەنێ تەرش وزو سەر پەیت ئادەی با وینمێت، دەنگو های وهو و هاندای شەلەی جە زل و گولانەو وەرو دوکانەکەی بەرز بیۆ، شەلە ناچارکریا بە لەنگیای و پاتە چەکێ پایشۆ بلۆنە مێڎانو ئا پاڵەوانە مێمانەیە، پاڵەوانی مێمانیچ بەلیباسێ پوختێ و ئەدیداسێ خاسێوە بۍ دوو دڵی پڕانە مێڎانو شەلەی، دەسێشا پێکێ ئۆ یۆی و باوەشیشا کەردە یەکتریرە، بەرزتەری و سەنگینتەری پاڵەوانی مێمانی وەرانوەر نەبۍ بە لاغری و بێڕەنگی شەلەی داماگی، دماو چن جارێ یۆترین ئاردەی وبەردەی شەلەی داماگش وربڕی و سوڕناشۆ، هەر پاڵێوەش کەوت یاگێوەو داش زەمینەرە، کاک موزەفەر پېسە داوەرو بازیەکەی دایزەمینو شەلەیش بە دوێ بەهانا بە پەسەن نەکریا حساب کەرد، یۆشا ئانە بۍ کە شەلە پاڵەکېش پانە نەمەنێبێنێ و پاوروا بیەبێ، دوەمشا ئانە بۍ کە مازی شەلەی بەتەمامی تەختو زەمینی نەبیەبێ، بڕیار دریا زۊرانەکێ دوەبارە کریۊوە و دە تمەنێ تەریچ پەی شەلەی زیاڎ کریا ئەر بەرەندەبۊ،
بە گرژکەردەی مشتاش و دیەیشەرە دیار بۍ کە پاڵەوانە مێمانەکە فرە ناڕازی و تووڕەن جە حساب نەکەردەی سەرکۆتەکەیش، بەڵام ۋەرو ئانەیە کەس نەبۍ تاکو پەشتیش گېرۆنەو زانێیچ گردو حازریا حەزکەرا شەلە سەرکۆتەبۊ، ناچار بۍ بێدەنگ بۊ. فیکەو دوەم گەڕو زۊرانەکێ دریا وەنە، پاڵەوانی مێمان بە لچ واردەیۆو پڕتاف باوەشیش کەردە شەلەی داماگیرەو بە فشارایۆ پایێش جەزەمینی بڕی و خێرا داش زەمینەرە و زەنگۆڵیچش وست سەروسینە ڕەق و بەرەڵاکەو شەلەی داماگی تاکو هیچ بەهانێ نەمەنۆوە پەی تەخت نەبېیەی مازی حەریفیش، کاک موزەفەر پەی هاندای شەلەی کە بەشکو زۊرێ بڎۆنە وېش و هیچ نەبۊ چېرەنە وېش وزۆ سەرو لای، واتش نا نا شەلە هەڵای مازیش تەخت نېیەن و نەدۆڕیان، شەلەی درێژ کېشېیا و پەشتەقەفا کۆتە چېرو زەنگۆڵا پاڵەوانی مێمانینە زانێ کارش یەکسەرە بېیەن و دەرەقەتو ئی غۆلیە نمەیۆ کە پەیش پەیا بېیەن، پەی ئانەی جاری یەرەمیچ ناچار نەکریۆ بلۆوە گژێشەرە، چېرەنە دیا خەڵکەکەو سەرو سەرەیشەرە و بە نوزە نوزێوە زرێڵانە واتش ئیتر وازم چەنە باردێ پووڵم گەرەک نېیا، بڎیەیدێ مازیم تەختی تەختا و دۆڕیاناو تەمام.
فوئاد لهۆنی.[1]