تاریخو ئەدەبیاتو یارسانی
بەشۍ دوەمە
موحەمەد ئەمین پێنجوێنی ماچۊ: ساڵەو هەشتاکا جە لەندەن دیڎارێما چەنی تۆفیق وەهبی یانەو وېشا گېرته، چا ئەرەنیشتەیەنە کوردولوجی مەزن ماموسا وەهبی فرەو بوارەکا تاریخ، زوان، شونەوارئەشناسی، جوگرافیاو کوردستانی دوا، گەلە چېوێ بە قیمەتېش ڕۊشنکەردێ.
ئاڎ واتش: کاتێ لەشکەرو ئیسلامی بە نامۍ فتوحاتی ئا ناوچېشا داگیری کەردۍ، چېرو قەڵەمڕەوۊ ساسانی و ئایینو زەردەشتینە بېنۍ، گردو زەردەشتیەکاشا قڕکەردۍ و تەفرو تووناشا کەردۍ، بەشێ جە زاناو پیرەکېشا (موغەکېشا) وېشا دەربازکەردو یاوێ دەگێوە کە ئیسە پەنەش ماچان (زێوێ) ، چاکە وېشا مەڵاسداو دەسشانکەرد بە چالاکی و وەڵاکەردەیۆ ئایینەکەیشا.
زێوە (زێوێ) ، نامۍ یۊ جە پاڵەوان و سەرکردە ئازاکا ئایینو زەردەشتی بېیەن، هەر وەختێ هېرشو سوپاو ئیسلامی جە دەربەڼەکەنە نزیک بیەبۊوە، ئاڎ بە وېشو سوپاکېشۆ وەرگیریش کەردەنو دوورش وستېنێ.
پیرو زانێوە ئایینو زەردەشتی بە نامۍ (پیر هۆمەرد گروون) ی بېیەن، کەتاکو سەردەمانێ فرەو دمای دەسەڵاتو ئیسلامی ژیوان (پیر هۆمەرد....بېیەن بە پیر هۆمەر...یانی هۆ پیای مەرد، یان هۆ پیای خاس، یان هۆ فریادڕەس) .!!!، بە ڕاو من ئی پەیلوا فرە دوورەن جە ڕاسیۆ، چوونکم واچێ (هۆ) ی ئینا دلېڕاسەنە، دیسان چڕیەی کەسێ پا دەسەواچە باو نەبېیەنو نېیەن، گەر ڕاسەکېش واچمۍ مەشۊم پی تەرزە وچیۊ (هۆ پیای مەرد) .
نامۍ کەشو (پیرە مەگروونی پیروز) هەر جە نامۍ پیر هۆمەر گروونیۆ ئامان. هەرچن بەشێ جە سەرچەمە عەرەبیەکانە بە مەبەسو تەعریب کەردەی، بە نامۍ (پیر عومەر گوردوون) ئامێنە، بەڵام ڕاسیەکەش ئانەن کە باسمان کەرد، هەتا ئیسەیچ جە ناوچەو سلېمانی و گەرمیانی نامۍ گروونی هەر بەکارمێ.
تا چن ساڵۍ چێوەڵیچ ڕۊ چوارشەممەینە ژەنی بە نیازو زیارەتی لوېنۍ پەی سەرو گوڕەو پیر هومەردی، مۊمۍ گیسنېنېنەو ئایېر کەرېنێ و نما و نزا کەرېنۍ، چوونکم جە میتولوجیاو ئایینو زەردەشتینە ڕۊ چوارشەممەینە دنیا مەرزیێنەرە، جوبرەئیل (مەلەک تاوس) وەستەنەرە سەرو زەمینی و مژدەو تاریکی و ڕۊشنایی شەو و ڕۊی (خێر و شەڕ) جە ئاهورامەزدایۆ ئاردەن پەی سەرو زەمینی، هەر پەوکەی ماموسا تۆفیق وەهبی وەسیەتش کەردەبۍ، واتەبېش: وەختێ مەردا لاشەکەیم بەردێ پەی پیرەمەگروونی و پاڵو گوڕەو پیر هۆمەر گروونینە بنیەیدېم، بەندە ویژدانم ئاسوودەن کە جە ڕاو ڕەسمو بە خاک ئەسپاراکەیشەنە جە شارو سلېمانیۆ چەنی کومەڵێ کەسایەتیۍ ڕۊشنویرۍ ڕاییماکەردتاکو پیرەمەگروون.[1]