پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
پەرتووکخانە
ئەلێکسەندەر ئەرۆنسۆن (کاک ئەسکەندەر) لە کەمپی نازییەکانەوە بۆ بەرپەتی سێدارەی بەعسییەکان
27-07-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
وێنە و پێناس
بەشێک لە قوتابییانی قوتابخانەی کەڕامەی تێکەڵاو لە تەقتەق ساڵی 1987
26-07-2024
زریان عەلی
ژیاننامە
مانی ڕەحیمی
26-07-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
وێنە و پێناس
تیپی تۆپی پێی گەنجانی گەڕەکی زانیاری شاری هەولێر ساڵی 1989
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
ڕێپێدراوی سەربازی بەریتانیا لەگەڵ دوو کەسایەتی شارۆچکەی سۆران ساڵی 1957
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
تیپی تۆپی پێی ڕووناهی گەڕەکی شۆڕشی شاری هەولێر ساڵی 2000
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک چەکداری عەشیرەتی هەرکی لە گوندی شێخ توڕاب، هەولێر ساڵی 1964
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
چوار گەنجی گوندی زارگەلی شارەدیی خەلیفان ساڵی 1987
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
سەردانی سەرۆک کۆماری ئێراق عەبدولڕحمان عارف بۆ شارەدێی هەریر ساڵی 1967
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
ڕێباز کۆسرەت ڕەسوڵ و بەشێک لەلایەنگرانی (ی.ن.ک) لە بێستانە نەورۆزی ساڵی 1994
26-07-2024
زریان عەلی
ئامار
بابەت 526,748
وێنە 106,581
پەرتووک PDF 19,800
فایلی پەیوەندیدار 99,750
ڤیدیۆ 1,452
زمان
کوردیی ناوەڕاست 
301,467
Kurmancî - Kurdîy Serû 
88,781
هەورامی 
65,762
عربي 
29,006
کرمانجی - کوردیی سەروو 
16,357
فارسی 
8,571
English 
7,175
Türkçe 
3,571
Deutsch 
1,458
Pусский 
1,123
Française 
321
Nederlands 
130
Zazakî 
85
Svenska 
56
Հայերեն 
44
Español 
39
Italiano 
39
لەکی 
37
Azərbaycanca 
20
日本人 
18
עברית 
14
Norsk 
14
Ελληνική 
13
中国的 
11
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
130,241
پەرتووکخانە 
25,229
ژیاننامە 
24,330
کورتەباس 
17,157
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,496
پەند و ئیدیۆم 
12,409
شەهیدان 
11,553
شوێنەکان 
11,492
کۆمەڵکوژی 
10,882
هۆنراوە 
10,200
بەڵگەنامەکان 
8,316
وێنە و پێناس 
7,275
ئامار و ڕاپرسی 
4,624
کلتوور - مەتەڵ 
3,150
ناوی کوردی 
1,850
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,444
ڤیدیۆ 
1,356
پۆلێننەکراو 
990
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
815
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
776
کارە هونەرییەکان 
723
شوێنەوار و کۆنینە 
628
فەرمانگەکان  
269
گیانلەبەرانی کوردستان 
243
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
182
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
79
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
21
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
311
PDF 
29,992
MP4 
2,354
IMG 
194,717
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا)
24-07-1923
ژیاننامە
زارا محەمەدی
ژیاننامە
مەلا محەمەدی شارەزووری
ژیاننامە
شانیا شەهاب
ژیاننامە
سەربەست بامەڕنی
سەقز
مێگا-داتای کوردیپێدیا، یارمەتیدەرێکی باشە بۆ بڕیارە کۆمەڵایەتی، سیاسی و نەتەوەییەکان.. داتا بڕیاردەرە!
پۆل: شوێنەکان | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

سەقز

سەقز
سەقز
وڵات: کوردستان
پارێزگا: #سنە# کوردستان
شارستان: سەقز
هۆکاری ناونران: هۆکاری مێژوویی
بەرزایی: 1430 مەتر (4٬690 پێ)
ژمارەی دانیشتووان: (2016)
سەرجەم: 236٬000
زمان: کوردی (سۆرانی)
ئایین: موسڵمانی سوننە
کۆدی تەلەفۆن: 087
وێبگە: شارەوانی سەقز
سەقز یەکێک لە شارەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستانە و یەکێک لە کونترین و مێژویی ترین ناوچەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوینه که زۆر گەنجینە و گۆزە و شتی مێژوویی و ئەنتیکی دیکە بە تەمەنی هەزاران ساڵ لەو ناوچەیە دۆزراوتۆ و لە مووزەخانە گەوره و بە ناوباگەکانی جیهان کۆ کراوەتۆ و دەپارێزرێن.
شارستانی سەقز چوار ناوچەی لە خۆ گرتووە کە بریتین لە ناوچەی ناوەندی، ناوچەی زێویە، ناوچەی ئیمام و ناوچەی سرشیو.
لە ناوچەکانی دەوروبەری سەقز دەیان شوێنی مێژوویی و کۆنی وەک ئەشکەوتی کەرەفتوو و قەڵای زێویە و گۆڕە بەردینەکانی قەپڵانتوو هەن کە دەگەڕینەوە بۆ سەردەمی پێش هاتنی ئارییایییەکان.
لە دوای دامەزراندنی حکوومەت بە شێوازی مۆدێرن لە ئێراندا بەهۆی پێنە گەیشتن و نەدانی کەل وپەلی پێویست لەلایەن ڕژێمی حاکمەوە گوندنشینەکان بۆ گوزەرانی ژیانیان زۆرتر ڕوویان کردووتە شاری سەقز.
ناو:
وتاری سەرەکی: ساکز
ناوی ئەمڕۆی سەقز لە نێوی هۆزی سەکە، یان سەکا، یان سێکز، بە خەڵات بۆ ئێمە ماوەتەوە و سەقز هەمان ساکزە. ئەم شارە بۆ ماوەی سەدان سال پایتەختی سەکاکان و مادەکان و مانناکان بووه. لە کاتی دەسەڵاتی ماناکان ناوی ئەم شارە ئیزیرتا بووە بەڵام دوای هێرشی سەکاکان و گرتنی ناوچەکە بە ساکز یان سەکاکز ناونرا. دوای هێرشی هەڤەخشترە پاشای ماد، کە توانی سەکاکان بهێنێتە ژێر دەسەڵاتی خۆی و سەکاکان ببنە بەشێک لە مادەکان، ئەم شارە بە ناوی سەقز مایەوە. شاری سەقز هەروەها پایتەختی (مانایییەکان) (دەوڵەتێ لە دەوڵەتەکانی ماد) پێش لە سەکاکان بووە[1].
$هەواناسی و نەخشە$
سەقز له شوێنێکی کوێستاناوی هەلکەوتووە و بەم هۆیە کژو هەوای کوێستانی هەیە و لە هاویندا ڕۆژانی گەرم و شەوانی فێنکی هەیە. بەلام لە زستاندا هەوایێکی ساردی هەیە و ڕۆژانێک دێ که دەبێته ساردترین شاری ناوچەکە.
سەقز لە باکوور بۆ بۆکان و مەهاباد، لە ڕۆژهەڵات بۆ بیجار و زەنجان، لە ڕۆژاوا بۆ بانە و باشووری کوردستان و لە باشوور بۆ دیواندەرە و سنە ڕێگای هەیە. ژمارەی دانیشتووانی سەر جەم شار و گوندەکانی سەقز بەپێی دوایین سەرژمێری فەرمی 236/000 کەس و ژمارەی دانیشتووانی ناوەندی شارەکە 170000 کەسە[2].
$کوێستان و ڕووبارەکان$
دەرووبەری شاری سەقز چەن کێوی بەرزی لێیە، کە دەتوانین لە ناویاندا نەکەرۆز، وەزەنە، ڕووش، وەنەوشە، ئاڵمەڵوو و مێرگەنەخشینە و زنجیرە چیای چلچەمە نزیک گوندەکانی ئیساقاوا و کانامەت ناو بەرین. کێوەکانی شاری سەقز هەر وەکوو بەشەکانی تری کوردستان دەوری سەرەکی لە شێوەی ژیانی ئاژەڵداری و کشت وکاڵ هەیە.
چۆمێک کە بە ناو شاری سەقز تێپەڕ دەبێت یەکیک لە سەرچاوە و لقە گرینگەکانی چۆمی زێڕینەیە و بە چەمی سەقز ناوی لێ دەبەن کە بەهۆی گەورە بوونەوەی شار دەورووبەری چەمەکە پر بووە لە پارک و ماڵ و شەقام. ئەو چەمە شار دەکات بە دوو لەتەوە. ڕۆژانی پشوودان جێگای سەیران و شادی و هەڵپەڕکێ و یاری خەڵک بووە. هەروەها بۆ بەربەرەکانێ لە بەرامبەر داگیرکەراندا چیاکانی سەقز سەنگەڕێکی پۆڵاین بووە بۆ پاراستنی دەستکەوتەکانی مرۆڤی ئەم ناوچە. لە ڕووبارەکانی سەقز ماسی سپی و قزەل ئالا دەژین. ماوەیەکە لە چۆمەکانی ئەم ناوچە گەڕای ماسییە جۆراوجۆرەکان پەروەردە دەکەن، کە ئەمە دەبێتە هۆی دروست بوونی جۆری زیاتری ماسییەکان.
$سەقز لە ئاوێنەی مێژوودا$
مێژووی پێش لە ئیسلام
رایتۆن بە وێنەی سەری بەرانێک دۆزراوە لە قەڵای زێویە لە مۆزەخانەی شاعەباسی ئێران
بی گۆمان سەقز به ناوەکانی ئیزیرتا و ئسکیت و دواجار ساکز، شار و ناوەندی هەره گرینگی حکومەتکانی مانا و سکا و مادەکان بووە و هێرشی دوژمنان بۆ ئەم حکومەتانە دەبووە هۆی ئەوی کە سقز ببێتە ناوەندی شەر و تێکهەلچوون. بەلام ئەم شارە بە درێژایی میژو ئاوەدان ماوە و تا بە ئیمروش جێگەی ژیان و ناوەندی کلتور و سیاسەت و بازەرگانی ماوەتەوه. لە دەورانی دەسەڵاتداری مادەکاندا، سەکاکان بە بەردەوامی هێرشیان دەکردە هەرێمی دەسەڵاتدارییان و شەڕیان پێدەفرۆشتن. سکاکان هەندێک جار لە گەڵ ئاشوورییەکان دەبوون بە هاوپەیمان، و هەندێک جاریش لە گەڵ مادەکان هاوپەیمانیان دەبەست و بە دژی ئاشوورییەکان شەڕیان دەکرد. پاش هێرش کردنی سەر لە نوێی ئاشوورەکان بۆ سەر مادەکان، خشتیرییە بۆ کۆتایی هێنان بە هێرشەکانی ئاشوورییەکان، پەیمانێکی گەورەی هاوپەیمانی لە گەڵ مانایییەکان و سەکاکان بەست و بە کرەوە بەرەێکی گەورەی شەڕی دژ بە ئاشوورییەکان کردەوە.
مێژووی سەقز لە دەوروبەری ساڵی 650، دەسەڵاتی پاشایەتی مادەکان، دەوڵەتێکی گەورە و بە هێز و هاوسەنگ لە گەڵ مانایییەکان و ئورارتوو و عیلامییەکاندا بوو. پاش سەکاکان، کیمێرییەکان کە یەکێکی دیکە لە هۆزە سەحرا نشینەکانی باکووری قەوقاز (قەفقاز) بوون، هێرشیان کردە سەر ئەم ناوچەیە کە ئێستا بە کوردستان دەناسرێت و لەسەر ڕێگەی خۆیان دە سەڵاتی دەوڵەتی ئورارتوویان، لە ڕۆژئاوای دەریاچەی ورمێ و ڕۆژهەڵاتی ئاناتۆلی، لە نێو برد. هووخشترە، گەورەترین پاوشای مادەکان لە 10 ساڵی یەکەمی فەرمانڕەواییدا، توانی پەیوەندی خۆی لە گەڵ پاوشای سەکاکان بە نێوی (پڕۆتۆسیس)، بە هاوپەیمانیێکی گەورە پەرە پێبدات. هووخشترە، سپاکەی بە دوو بەشی پیادەی چەکدار کراو بە نێزە، و سواری چەکدار کراو بە تیروکەمان، دابەش بکات و دەوڵەتێکی بە هێز بنیات بنێت. (شیاوی باسە کە ناوبراو ئەم شێوازە لە سەکاکانەوە فێر ببوو). مێژووی سەقز لە دەورانی حوکمڕانی هووخشترە، پاش ئاگادار بوون لە بەستنی هاوپەیمانەتی لە نێوان سکاکان و مادەکاندا، کۆمەڵێکی بەرچاو لە سەکاکانی بۆ ڕۆژئاوای دەوڵەتی ماد، بە زۆر کۆچێندران و ئەم ناوچە بە نێوی ئەوانەوە بە ساکز یان سێکز نێوبانگی دەرکرد و هەنووکەش بە سەقز نێوی لێ دەبرێت.
دەگوترێت کە ئەم شارە بە نێوی (ئیزیرتا)، لە یەکەمین یەکگرتنی مادەکاندا، پێتەختی ماد بووە. سەرکردەکانی ماد لە دەروبەری شاردا کۆمەڵێک قەڵا وسەنگەریان، ساز کردبوو کە گرینگترینیان زێویە و ئادامائیت هەڵکەوتوو لە گوندی قەپڵانتووە. هەر وەک پێشتریش ئاماژەمان پێدا لەو دەورانەدا سارگێنی دووهەم، پاشای ئاشوورییەکان هێرشی کردە سەر مادەکان و پاش سەرکەوتن بە سەریاندا ئیزیرتا، زێویە و ئادامیت بە دەستی سوپاکەی وێران کران.
گۆزەیێک دۆزراوە لە قەڵای زێویە لە مووزەخانە مللی ئێران
ناوچەی سەقز بێ گومان یەکێکە لە کۆنترین و مێژوویترین شوێنەکان. لە زەمانی مادەکاندا سقز ناوی (ئەسکیت) بووە. دوای هێرشی ئاشووریەکان بۆ سەر مادەکان و داگیرکردنی سەقز، ناوی ئەو ناوچە دەگۆڕن بە (ساکز) یان (سەکاکز). دوای ماوەی 30 ساڵ هووەخشترە پاشای ماد توانی هێرش کاتە سەر لەشکری دۆژمنان و وڵاتە داگیرکراوەکان بگەڕێنێتەوە سەر حکوومەتی ماد؛ بەڵام ناوی سەقز هەر وەک خۆی دەمێنێتەوە. ئەمڕۆکە لە هەموان ڕوونە کە سەقز پایەتەختی ماناییەکان بووە و (مانا) یەکێک بووە لە تایفەکانی ماد. حکوومەتی مادەکان بە شێوەی پێکهاتە بووە؛ واتە لە نزیکی 30 وڵات کە سیستمێکی حکوومی وەک فیدراڵی ئەمڕۆژی لە نێوانیان دا بوو.
شوێنی مێژووی شاری سەقز، لە ڕۆژهەڵاتی ئێستای شاردایە کە بە زەحمەت بڕێک لە نیشانەکانی ئەدۆزرێتەوە. گەورەترین بە جێ ماوی سەردەمی ماناییەکان، قەڵای زێویەیە و بە بڕوای هەندێک لە مێژووناسەکان هگمەتانەی بەناوبانگ نەک لە هەمەدانی ئەمڕۆ بەڵکوو لە زێویەدا بووە.
ئایینی خەڵکی ناوچەی سەقز، هەروەک زۆرینەی وڵاتەکانی ماد، زەردەشتی بووە هەتا پارتەکان و پاش ئەو عەرەبەکان هێرشیان کردە سەر ناوچەکە. خەڵکی زۆرێ لە شاران بۆ بەرگری لە شەڕ، ئایینی عەرەبەکان واتە ئیسلام وەر دەگرن، بەڵام خەڵکی شاری سەقز بۆ وەرنەگرتنی ئیسلام شارەکەیان جێ هێشت و بەرەو کوێستان ڕی کەوتن. ڕۆژگارێکی ناخۆشیان بووە لەو سەردەمەدا هەر بۆیە لە ناو چیرۆک و گۆرانییەکانی ئەو ناوچەدا یادگارەکانی ئەبینرێتوە:
هەناسەی ساردم سەنگی تاوانو
گەوڕی سەر کێوان منی لاوانو
گەوڕەکان، زانایانی ئایینی زەردەشتی بوون.
$مێژووی دوای ئیسلام$
دوای هاتنی ئایینی ئیسلام بۆ ناوچەکە، لە سەرەتادا کوردستان لە نێوان چەن ئاغا دابەش کرا و دەسەڵاتیان بەدەست ئەوان بوو. یەکێک لە تایفەکانی وا بۆ ماوەیەکی زۆر و بەسەر بەشێکی زۆری کوردستان حۆکمڕانیان کردە ئەردەڵانەکان بوون. هەر چەن شاری سەقز کەمتر لەژێر دەسەڵاتی ئەردەڵانەکاندا بوو بەڵام ئەردەڵان یەکێک لە تایفە هەرە گرینگەکانی کوردستان بووە کە ئێستاش لەو بنەماڵە هەر ماوە. لە دوای هاتنی ئیسلام لە بەر سنووری بوونی ناوچەکە هەر دەم کەسێک لە حکوومەتێکەوە دەسەڵاتدار بووە. ماوەیەک ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی، ماوەیەک ئێرانییەکان. لە چەن سەد ساڵی ڕابردووشدا یەکێتیی سۆڤیەت و بریتانیا کاریگەری خۆیان هەبووە لەسەر ناوچەکە.
$مێژووی هاوچەرخ$
خەباتی سیاسی لە سەقز
مزگەوتی حەزرەتی عومەر لە گەڕەکی شاناز
ئەگەر لە مێژووی سەقز بڕوانین، لە خەباتی گەلی کورد بۆ ئازادی و مافە ڕەواکانی خۆی لە لاپەڕ ە جۆراجۆرەکانی مێژووی کوردستان بە گشتی، شاری سەقز ڕۆڵی هەرە گرینگی هەبووە. بۆ وێنە لە شۆرشی سمکۆ، لە کاتی دامەزراندنی کۆماری کوردستاندا و بەتایبەت خەباتی ڕزگاری خوازانەی ساڵەکانە 1979 تا ئیمڕۆ لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان خەڵکی شار و گوندەکانی سەقز گیانفیدایێەکی بێ وێنەیان هەبووە. بۆ نموونە شەهید هۆمایون ئەردەڵان خەڵکی سەقز لە میکۆنۆس ئەڵمانیا لەگەڵ سادق شەرەفکەندی شەهید کرا. کۆماری کوردستان تا باکووری شاری سەقزی لە خۆ گرتە بەر. لە پێک هێنان و پاراستنی ئەو کۆمارە خەباتگەرەکانی سەقز دەوری گرینگیان هەبوو.

لە ساڵانی 1960 و دوای ئەوە، کوردستان بە گشتی بووە شوێنی پێک هاتنی بزووتنەوە سیاسییەکان. هەروەها سەقزیش بەشداریێکی بێ وێنەی هەبوو. کۆمەڵە یەکێک بوو لەو بزووتنەوانە کە هەم لە بوار سیاسەت و هەم خەباتی چەکداری چالاک بووە و بەشی گرینگ بووە لە خەباتی خەڵکی کورد بۆ مافە ڕەواکانیان. کاک حەمەحسەین کەریمی یەکێک لە دامەزرێنەرانی کۆمەڵە، خەڵکی شاری سەقز بووە.

هەروەها حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران کە لە خەباتی گەلی کوردی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە ساڵانی 1970 و 1980 دەورێکی گرینگی هەبووە، لە شاری سەقز لایەنگرانی زۆری هەیە کە لە ڕۆژانی 22 پووشپەڕی هەموو ساڵێک، کە ڕۆژی تیرۆری دوکتور قاسملوو سکرتێری گشتی حیزبی دیموکراتی کوردستانە، خەڵکی شاری سەقز، بۆ دەربڕینی ناڕەزایی خۆیان، شار بە تەواوی دادەخرێ.

=KTML_ImageCaption_Begin==KTML_StyleDiv=width:30%;height:20%;float:right;=KTML_ImageCaption_Target_Link=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Do_Menareh_Mosque_2019-10-06_20.jpg/204px-Do_Menareh_Mosque_2019-10-06_20.jpg=KTML_ImageCaption_Title=سەقز=KTML_ImageCaption_CaptionStyle=000000=KTML_ImageCaption_Caption=سەقز=KTML_ImageCaption_End=
$شوێنەوارە مێژوویەکانی سەقز$
لە هێرشی ئاشووریەکان بۆ سەر مادەکان زۆرینەی قەڵاکان و بیناکانی ئەوسەردەمە ڕووخێنران کە ئێستاش وێرانەی هەندێکیان لە دەور و پشتی شاری سەقز ماوتەوە. قەڵای زێویە کە لە نزیکی سەقزدایە بە وتەی (گیرشمن) خەزێنەی پاشایەتی ماناییەکان بووە.
پێش پێکهاتنی ئیسرائیل و بەڕێ کەوتنی جوولەکەکان بۆ ئەو وڵاتە، بە سەدان بنەماڵەی جوو لە سەقز و دەور و پشتی ژیانیان ئەبردە سەر. لە چەن کتێب دا هاتووە کە بە دۆزینەوەی چەن کاسە و گۆزەی بەنرخ لە بواری مێژوو ناسییەوە، بە دەیان جار لەلایەن چەن بازرگانی جوو و بە هاوکاری دەستگا حکوومییەکانەوە هەوڵی دۆزینەوە و بردنی ئەو نهێنییە پڕقیمەتەیان داوە و وا دیارە لەو کارەدا سەرکەوتوو بوون لە بەر ئەوەی ئێستا زێویە غەیری دار و دیوارەکەی چی دیکەی تێدا نەماوە. ئەو هەوڵی بردن و دزین و نەهێشتن لە سەردەمی ئێستاش هەر بەردەوامە و کۆماری ئیسلامی ڕێگەی حکوومەتی پێش خۆی بەر نەداوە.
یەکێیکی تر لە شوێنە ئاسەوارە مێژوویییەکانی سەقز، ئەشکەوتی کەرەفتووە، کە هەر لە نزیکی زێویەدایە. کەرەفتوو ئەگەرچی ئەشکەوتێکی سرووشتییە بەلام گۆڕانکارییەکانی مرۆڤی سەردەمی کۆنی تێدا ئاشکرایە. بەپێی ئەو نووسراوەی لە زێویەدا دۆزراوەتەوە، لە نێوان قەڵای زێویە و کەرەفتوو شەڕێک ڕووی داوە و بە زەحمەتێکی زۆر کەرەفتو داگیرکراوە. هێندێ لە مێژووناسەکان دەڵێن کە ناوی کەرەفتوو هەر (گرتوو) بووە و وا دیارە ناوی ئەو شوێنە لە ڕابردۆی نە زۆر دووردا، (گەرەفتوو) بووە.
بازاڕی جووەکان لە سەقز بەشێکە لە بازاڕی سەرۆ
مزگەوتی دوومنارە
مزگەوتی شێخ مەزهەر
مزگەوتی تورجان
حەمام حاج ساڵە
کاروانسەرای تاژەوانچی
قەڵای کوڵتەپە
مزگەوتی تەمربەیگ
بازاڕ سەقز
و زورێک شوێنەوارە مێژوویی دیکە له سەقز هەن.
$ئابووری$
ئەگەرچی سەقز وەک شارەکانی دی کوردستان دەبەر سیاسەتی تایبەتی دەسەڵاتی ناوەندی ئێران، چ لە سەردەمی پەهلەوی چ لە سەردەمی کۆماری ئیسلامی، بەر غەزەب کەوتووە و لا نەگونجاوترین دۆخی ئابووری بەسەر دەبات، بەڵام بازاڕی شاری سەقز بە گەورەترین بازاڕی سەرگیراوی ڕۆژئاوای ئێران دەزانن.
کشتوکاڵ بەهۆی کۆچی خەڵکی لادێ بۆ شار، بەرەو نەمان دەڕوا بەڵام، لە ڕابردووی نە زۆر کۆن دا، بەرەی گەنمی سەقز بەناوبانگ بووە.
$ناوی گەڕەکە بەناوبانگەکان$
سەقز لە دوو بەشی کۆن و تازە پێک دێت، لە ساڵانی پێش لە شۆڕشی ئیسلامیدا خەڵکی ناوشاری سەقز لە بەشی کۆنی ئێستادا دەژیان و پێشەیان ئاسنگەری و بازرگانی بوو، هەروەها هەندێک لە ئاغەواتە دەوڵەمەندەکانیش لە بەشی کۆندا دەژیان. بەشە کۆنەکەی سەقز، ئەم چەن کۆڵانە لە خۆی دەگرێت:
ناوقەڵا، بازاڕ سەرۆ، ساحلی، دەباغی، کاروانسەرای تاژەوانچی، حەمام شێخ، حەمام خان، کەوەسوار، کانی ئاشقان، کانی گەرمکاو، سەر پەچە، کانی حەمەو بەو
$گەڕەکە تازەکانی سەقزیش ئەمانەن$:
حەماڵاوا، قەرەچیاوا، شەهرەک دانژگا، بەردبڕان، تەپ ماڵان، تازاوا، کەریماوا، سەرچنار، ماڵە گولان، شاناز، سەعدی، سیلۆ، ڕوودەکی، تەپەی شافێعی.
[1]
ئەم بابەتە 2,092 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | ویکیپێدیای ئازاد
فایلی پەیوەندیدار: 7
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 72
پەرتووکخانە
ژیاننامە
شوێنەوار و کۆنینە
شوێنەکان
34. سقز
شەهیدان
هۆز - تیرە - بنەماڵە
وێنە و پێناس
ڤیدیۆ
کورتەباس
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
تۆپۆگرافی: دەشت
جۆری شوێن / شوێنەوار: شار
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
ژمارەی دانیشتووان: 100 هەزار تا نیو ملیۆن
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
خاوەنی ئەم بابەتە بەسوپاسەوە، مافی بڵاوکردنەوەیی بە کوردیپێدیا بەخشیوە! یان بابەتەکە کۆنە، یاخود بابەتەکە موڵکی گشتییە.
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( سەریاس ئەحمەد )ەوە لە: 11-07-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 11-07-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( سەریاس ئەحمەد )ەوە لە: 23-09-2022 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 2,092 جار بینراوە
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.137 KB 11-07-2022 سەریاس ئەحمەدس.ئـ.
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
ژیاننامە
وەحید کەماڵی
ژیاننامە
شانیا شەهاب
کورتەباس
کەسایەتی و گەوهەرێک لەدەریای مەدرەسە ئایینی یەکەی هەشەزینی دۆزرایەوە
شوێنەوار و کۆنینە
قشڵەی قوشتەپە
پەرتووکخانە
سیاسەت و پلانی زمان بۆ هەرێمی کوردستان
شوێنەوار و کۆنینە
ئەشکەوتی کاڵدار
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 1
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 1
ژیاننامە
عومەر حامید
پەرتووکخانە
سەرجەم بەرهەمەکانی دکتۆر کەمال مەزهەر؛ بەرگی 05
وێنە و پێناس
گەشتی بەهارەی خێزانێک بۆ کۆمەڵگەی پیرزین ساڵی 1990
پەرتووکخانە
لۆزاننامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
ڕێپێدراوی سەربازی بەریتانیا لەگەڵ دوو کەسایەتی شارۆچکەی سۆران ساڵی 1957
پەرتووکخانە
ئەلێکسەندەر ئەرۆنسۆن (کاک ئەسکەندەر) لە کەمپی نازییەکانەوە بۆ بەرپەتی سێدارەی بەعسییەکان
پەرتووکخانە
سەرجەم بەرهەمەکانی دکتۆر کەمال مەزهەر؛ بەرگی 06
کورتەباس
ئۆچین دیلاکرۆ پێشەوای ڕۆمانسیەت
شوێنەوار و کۆنینە
کاروانسەرای قەسری شیرین
کورتەباس
چارەسەرکردنی دەروونی هۆیەکە بۆ رزگاربوون لە ترسە دەروونی یەکان-بەشی یەکەم
ژیاننامە
لیڤا شاخەوان عەلی
ژیاننامە
سەربەست بامەڕنی
وێنە و پێناس
بەشێک لە قوتابییانی قوتابخانەی کەڕامەی تێکەڵاو لە تەقتەق ساڵی 1987
ژیاننامە
ناسر فەتحی
کورتەباس
لادانی مناڵ هۆیەکانی و چارەسەرکردنی
وێنە و پێناس
تیپی تۆپی پێی گەنجانی گەڕەکی زانیاری شاری هەولێر ساڵی 1989
وێنە و پێناس
دەروازەی شاری خۆی لە ساڵی 1904
ژیاننامە
شیلان شەماڵ مستەفا
ژیاننامە
ڕەوا جەلیزادە
پەرتووکخانە
لەمپەرەکانی بەردەم ناسیۆنالیزمی کوردی چین؟
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای نارین
شوێنەوار و کۆنینە
سیاهگل.. پەرستگەی سەردەمی ساسانییەکان
کورتەباس
مۆری شێخ عەبدولقادری کوڕی شێخ حەسەنی هەشەزینی (شێخ قادری چل فەقێ)
ژیاننامە
مانی ڕەحیمی
پەرتووکخانە
سایکس-پیکۆنامە - وەشانی 1
پەرتووکخانە
ئەرکی مێژوونووس و بایەخی مێژوو
ژیاننامە
سایە ئیبراهیم خەلیل

ڕۆژەڤ
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا)
24-07-1923
30-08-2010
هاوڕێ باخەوان
24-07-1923
ژیاننامە
زارا محەمەدی
28-05-2019
هاوڕێ باخەوان
زارا محەمەدی
ژیاننامە
مەلا محەمەدی شارەزووری
26-07-2013
هاوڕێ باخەوان
مەلا محەمەدی شارەزووری
ژیاننامە
شانیا شەهاب
23-07-2024
سەریاس ئەحمەد
شانیا شەهاب
ژیاننامە
سەربەست بامەڕنی
24-07-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
سەربەست بامەڕنی
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
پەرتووکخانە
ئەلێکسەندەر ئەرۆنسۆن (کاک ئەسکەندەر) لە کەمپی نازییەکانەوە بۆ بەرپەتی سێدارەی بەعسییەکان
27-07-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
وێنە و پێناس
بەشێک لە قوتابییانی قوتابخانەی کەڕامەی تێکەڵاو لە تەقتەق ساڵی 1987
26-07-2024
زریان عەلی
ژیاننامە
مانی ڕەحیمی
26-07-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
وێنە و پێناس
تیپی تۆپی پێی گەنجانی گەڕەکی زانیاری شاری هەولێر ساڵی 1989
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
ڕێپێدراوی سەربازی بەریتانیا لەگەڵ دوو کەسایەتی شارۆچکەی سۆران ساڵی 1957
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
تیپی تۆپی پێی ڕووناهی گەڕەکی شۆڕشی شاری هەولێر ساڵی 2000
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک چەکداری عەشیرەتی هەرکی لە گوندی شێخ توڕاب، هەولێر ساڵی 1964
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
چوار گەنجی گوندی زارگەلی شارەدیی خەلیفان ساڵی 1987
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
سەردانی سەرۆک کۆماری ئێراق عەبدولڕحمان عارف بۆ شارەدێی هەریر ساڵی 1967
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
ڕێباز کۆسرەت ڕەسوڵ و بەشێک لەلایەنگرانی (ی.ن.ک) لە بێستانە نەورۆزی ساڵی 1994
26-07-2024
زریان عەلی
ئامار
بابەت 526,748
وێنە 106,581
پەرتووک PDF 19,800
فایلی پەیوەندیدار 99,750
ڤیدیۆ 1,452
زمان
کوردیی ناوەڕاست 
301,467
Kurmancî - Kurdîy Serû 
88,781
هەورامی 
65,762
عربي 
29,006
کرمانجی - کوردیی سەروو 
16,357
فارسی 
8,571
English 
7,175
Türkçe 
3,571
Deutsch 
1,458
Pусский 
1,123
Française 
321
Nederlands 
130
Zazakî 
85
Svenska 
56
Հայերեն 
44
Español 
39
Italiano 
39
لەکی 
37
Azərbaycanca 
20
日本人 
18
עברית 
14
Norsk 
14
Ελληνική 
13
中国的 
11
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
130,241
پەرتووکخانە 
25,229
ژیاننامە 
24,330
کورتەباس 
17,157
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,496
پەند و ئیدیۆم 
12,409
شەهیدان 
11,553
شوێنەکان 
11,492
کۆمەڵکوژی 
10,882
هۆنراوە 
10,200
بەڵگەنامەکان 
8,316
وێنە و پێناس 
7,275
ئامار و ڕاپرسی 
4,624
کلتوور - مەتەڵ 
3,150
ناوی کوردی 
1,850
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,444
ڤیدیۆ 
1,356
پۆلێننەکراو 
990
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
815
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
776
کارە هونەرییەکان 
723
شوێنەوار و کۆنینە 
628
فەرمانگەکان  
269
گیانلەبەرانی کوردستان 
243
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
182
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
79
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
21
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
311
PDF 
29,992
MP4 
2,354
IMG 
194,717
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
ژیاننامە
وەحید کەماڵی
ژیاننامە
شانیا شەهاب
کورتەباس
کەسایەتی و گەوهەرێک لەدەریای مەدرەسە ئایینی یەکەی هەشەزینی دۆزرایەوە
شوێنەوار و کۆنینە
قشڵەی قوشتەپە
پەرتووکخانە
سیاسەت و پلانی زمان بۆ هەرێمی کوردستان
شوێنەوار و کۆنینە
ئەشکەوتی کاڵدار
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 1
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 1
ژیاننامە
عومەر حامید
پەرتووکخانە
سەرجەم بەرهەمەکانی دکتۆر کەمال مەزهەر؛ بەرگی 05
وێنە و پێناس
گەشتی بەهارەی خێزانێک بۆ کۆمەڵگەی پیرزین ساڵی 1990
پەرتووکخانە
لۆزاننامە - وەشانی 2
وێنە و پێناس
ڕێپێدراوی سەربازی بەریتانیا لەگەڵ دوو کەسایەتی شارۆچکەی سۆران ساڵی 1957
پەرتووکخانە
ئەلێکسەندەر ئەرۆنسۆن (کاک ئەسکەندەر) لە کەمپی نازییەکانەوە بۆ بەرپەتی سێدارەی بەعسییەکان
پەرتووکخانە
سەرجەم بەرهەمەکانی دکتۆر کەمال مەزهەر؛ بەرگی 06
کورتەباس
ئۆچین دیلاکرۆ پێشەوای ڕۆمانسیەت
شوێنەوار و کۆنینە
کاروانسەرای قەسری شیرین
کورتەباس
چارەسەرکردنی دەروونی هۆیەکە بۆ رزگاربوون لە ترسە دەروونی یەکان-بەشی یەکەم
ژیاننامە
لیڤا شاخەوان عەلی
ژیاننامە
سەربەست بامەڕنی
وێنە و پێناس
بەشێک لە قوتابییانی قوتابخانەی کەڕامەی تێکەڵاو لە تەقتەق ساڵی 1987
ژیاننامە
ناسر فەتحی
کورتەباس
لادانی مناڵ هۆیەکانی و چارەسەرکردنی
وێنە و پێناس
تیپی تۆپی پێی گەنجانی گەڕەکی زانیاری شاری هەولێر ساڵی 1989
وێنە و پێناس
دەروازەی شاری خۆی لە ساڵی 1904
ژیاننامە
شیلان شەماڵ مستەفا
ژیاننامە
ڕەوا جەلیزادە
پەرتووکخانە
لەمپەرەکانی بەردەم ناسیۆنالیزمی کوردی چین؟
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای نارین
شوێنەوار و کۆنینە
سیاهگل.. پەرستگەی سەردەمی ساسانییەکان
کورتەباس
مۆری شێخ عەبدولقادری کوڕی شێخ حەسەنی هەشەزینی (شێخ قادری چل فەقێ)
ژیاننامە
مانی ڕەحیمی
پەرتووکخانە
سایکس-پیکۆنامە - وەشانی 1
پەرتووکخانە
ئەرکی مێژوونووس و بایەخی مێژوو
ژیاننامە
سایە ئیبراهیم خەلیل
فۆڵدەرەکان
شوێنەکان - وڵات - هەرێم - باشووری کوردستان شوێنەکان - شار و شارۆچکەکان - سۆران شوێنەکان - جۆری شوێن / شوێنەوار - گوند شوێنەکان - زمان - شێوەزار - کرمانجیی ناوەڕاست وشە و دەستەواژە - وڵات - هەرێم - ڕۆژهەڵاتی کوردستان شەهیدان - وڵات - هەرێم (لەدایکبوون) - باشووری کوردستان شەهیدان - جۆری کەس - سەربازی (پێشمەرگە، گەریللا، شەڕڤان، ئاسایش، پۆلیس و ...) شەهیدان - شار و شارۆچکەکان (لەدایکبوون) - کەرکووک شەهیدان - نەتەوە - کوردستانی شەهیدان - زمان - شێوەزار - تورکمانی

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.67
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 1.797 چرکە!