ناڤێ گوندی ژ شکەفت هاتیە و ژ کەڤندا تانهو هەر ب ڤی ناڤێ هاتیە نیاسین.
گوندێ شکەفتێ ئێکە ژ گوندێن هوزا بەرواری ژێریا و سەر ب ناحیا چەمانکێ و قەزا ئامێدیێ ڤە یە وب دویراتیا 7 تا 8 کم ژ سەنتەرێ ناحیێ یێ دویرە وتوخیبێن گوندێ ب ڤی رەنگی نە :-
ژلایێ باشوری ڤە گوندێ(دێرکێ) یە.
- ژلایێ رۆژهەلاتی ڤە گوندێ (بلم باسا)یە.
- ژلایێ باکوری ڤە گوندێ(سێدەرا) یە.
- ژلایێ رۆژ ئاڤایێ ڤە گوندێ(بێباد ئیسلامە).
چیا و گرێن گوندی :- (چیایێ هێلینا قەلێ، چیایێ حسارێ، گرێ بەلیێ) د سالێن بەرێ دا ژیارا ڤی گوندی ل سەر دەرامەتی بوو وەک (دەخل و گەنموک و برنچ..... هتد) بەلێ نهو ژین و ژیارا پڕانیا خەلکێ گوندی ل سەر موچەیە. ژێدەرێ ئاڤا گوندی یان دەرامەتێ گوندی ل سەر رویباری یە و چ کانی لڤی گوندی نینن.
ئەڤ گوندە گەلەک یێ کەڤنە و خەلکی ڤی گوندی بودەمەکێ درێژە کو د گەهیتە نێزیکی (12) بابکا لێ دژین، ویێ پێک هاتیە ژ دوو بنەمالان (بنەمالا عەبدی، بنەمالا سیسوی).
و خەلکێ ڤی گوندی پشکداری دشوڕەشێن کوردی داکریە و پێگیربوینە ب رێبازا کوردایەتیێ و چەندین شەهید گوری ئاخا کوردستانێ کرینە، لسەر دەمێ شوڕەشا ئیلونێ بنگەهێ حزبی یێ شورەشڤانێ کورد (حسو میرخان) بوویە.
گوندێ شکەفتێ ل سالێن شێستان چەندین چاران ژبەر تاوان و زۆرداریا رژێمی هاتیە بەردان هەروەسا د سالێن حە فتێیان دا ژی ب دەهان جاران خەلکێ ڤی گوندی جهێ خوهێلا یە ژبەر زۆرداریا رژێما بەعس، ل سالا 1988 ئەڤ گوندە یێ هاتیە ئەنفال کرن و خەلکێ وی بەرەف کەمپا بەحرکێ برینە تا بهارا سالا 1991 پشتی سەرهەلدانا پیرۆز خەلکێ گوندی زڤرینەڤە ولێ ئاکنچی بووینە و ل سالا 1997 خەلکی گوندێ خوە هێلایە و تانهو ژی گوندێ(شکەفتێ) یێ کاڤلە.
شکەفتا گوندێ شکەفتێ
ئەڤ شکەڤتە دکەڤیتە لایێ رۆژهەلاتێ باکورێ ناحیا چەمانکێ ل دەڤەرا بەرواری ژێریا و رۆژ هەلاتێ شکەفتێ دبیتە چیایێ گارە و رۆژ ئاڤایێ وی دبیتە چەمانکێ بدیراتیا (7 تا 8 کم)، ئەو رێکێن دچنە ناڤ شکەفتێ دا ژلایێ رۆژهەلاتی دوو رێکێن مەزن و ئێکا بچیک و لایێ باکوری ژی دەرگەهەکێ بچیک دچیتێ و لایێ رۆژئاڤای ژی دیسان دەرگەهەکێ بچیک هەیە، و هەمی دەرگەهێن دچنە شکەفتێ دبنە پێنج دەرگە و لایێ بنێ شکەفتێ دبیتە رویبارێ (بەدرەدین) ئەوێ بەرەف ناحیا چەمانکێ ڤە دهێت و ئەگەر مروڤ ب ژوور کەفت دێ تشتەکێ سەیر و ئنتیکە بینیت چونکی ل ناڤ شکەفتێ دا گەلەک شکەفتوک یان بێژین (عولینک) یان ژوورێن جودا جودا هەنە هندەکا دەرگەهێن وانا ژوردا دچن و هندەکێن دی ژی دەرگەهێن وانا بو سەری دچن و هندەکا ژی دەرگەهێ وانا بەرامبەر مرۆڤی یە ئانکو راست و راستن و ئەگەر مرۆڤ چوو دناڤ شکەفتێ دا دێ بیاڤەکێ باش بینیت و بلنداهیەکا بلند هەیە، بلنداهیا ژوورا یا جودایە هندەک دنزمن و هندەک دبلندن و هندەک بەروارکی دچن و هندەک بو خارێ دچن، و هندەک نڤیسینا کەڤن هاتیە نڤیسین وهەتا ئەڤرو ژی ئەڤ جورە نڤیسینە دیارنە بوینە کا ب چ زمانن!! و دیوارێن ژ ناڤدایێ شکەفتێ زۆر د جوانن و ئەگەر روناهی کەفتێ دێ برسقن، دوو کانیێن ئاڤێ ژی د ناڤ شکەفتێ دا هەنە و ئاڤا وانا ناهێتە ڤەخوارن چونکی ئاڤەکا کیمایێ (کپریتی یە) یا بهێن گەنییە.