گەورە نووسەر و ئەدیب و جوگرافیاناسی عیراقی، کە کوردناسێکی بەناوبانگی عەرەبە تا لە ژیاندا ماوە ئێستاشی پێوەبێت چیمان بۆی کردووە و چەند کەس لە ئێمە دەیناسن و تاچەند ڕێزمان لێگرتووه؟ کە مردیش ڕەنگە بەپرسەیەکی ماتەمینی کۆتایی بەمەسەلەکە بێنین، ئەو ئێستا تەمەنی گەیشتۆتە 80 ساڵ و تائێستاش خۆی لە کورد بە کوردتر دەزانێت، (خەسباک)ی چیرۆکنووس و شانۆنووس و ڕۆماننووس و جوگرافیاناس، ساڵی 1930 لە شاری (حللە) لەدایکبووە و هەر لەو شارەدا قوناغەکانی خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی و دواناوەندی دەبڕێت، لە تەمەنی 15 ساڵیدا دەست بەنووسینی کورتە چیرۆک و نووسینی بابەتی ئەدەبیی و ڕەخنەیی دەکات و لە زۆربەی ڕۆژنامە و گۆڤارەکانی ئەو سەردەمەدا بابەتەکانی بڵاوکردۆتەوە، بەشی زانستی جوگرافیای لە ساڵی 1951 لە زانکۆی قاهیرە تەواو کردووە و دکتۆراکەشی لە ساڵی 1958 لە زانکۆی (ردینک) لە بریتانیا بەدەستی هێناوە بەنێوی (اکراد لوائ السلمانیة دراسة فی الجغرافیة الأجتماعیة - کوردەکانی لیوای سلێمانی، تۆژینەوەیەکی جوگرافیای کۆمەڵایەتی)یە، کە لە ساڵی 1962دا بە عەرەبی بە چاپی گەیاندووە و لە ساڵانی پەنجاکانیشەوە تائێستا داکۆکی لە دۆزی کورد دەکات و یەکەم کەسە لەسەر ئاستی عیراق و وڵاتانی عەرەبیشدا لە کتێبی (الکورد والمسألة الکردیة - کورد و مەسەلەی کورد) باسی لە خودموختاری کورد کردووە، کە لە ساڵی 1959دا لەچاپدراوە، خەسباک ئەم کتێبەی کردۆتە دیاری بۆ کورد و لە دەسپێکی ئەم کتێبەدا نووسیویەتی، (بۆ برایانی کورد، ئەوانەی بە درێژایی مێژوو لەگەڵ ئێمە برابوونە و مێژوویەکی هاوبەشمان لە کارکردن بەرەو بەدیهێنانی ژیانێکی گەشاوەتر لە ژێر سێبەری کۆمارێکی دیموکراسی ئازادا هەیە، بۆ برا ئازیزەکانم ئەم کتێبەم پێشکەشە و هیواخوازم ئەمە ببێتە بنەمایەکی بەهێزی یەکگرتوو لەنێوان هەردوو نەتەوەی عەرەب و کورددا.. یەنایر 1959) کاتێکیش ئەمەی نووسیووە، هێشتا حکومەتی بەعس لە دەسەڵاتیشدا نەبووە، هەر ئەمەش بووە پاش شۆڕشی 1958 لە بەندی سێیەم لە دەستووری کاتیی حکومەتی ئەوسای عیراقدا باسی لە مافی کورد کردووە و بەشەریکێک لە عیراق وەسفی کردووین و ئەمەش یەکەم جارە لە مێژووی عیراقدا باس لە مافەکانی کورد وەک نەتەوەیەکی سەرەکی لە عیراقدا بکرێت، کە پێشتر لە کاتی ئینتیدابی بەریتانی و حکومەتی پادشایەتیش باسی لێوە نەکرابوو، لە دەستوورەکەدا هاتبوو، کە کورد و عەرەب دوو نەتەوەی شەریکن لەعیراقدا.