نەمر و هۆنەری بلیمەت میرازا ئەحمەدی داواشی کوڕی محەمەدە و ساڵی 1127ی هەتاوی بەرامبەر بە 1318ی کۆچی مانگی لە یەکێک لە لادێکانی شاری ڕوانسەردا لەدایک بووە. دوای خوێندنی سەرەتایی لەگەڵ باوکی خەریکی کاری چوتیاری بوو. ناوبراو یەکێکە لە هۆنەرە باشەکانی بواری هۆنینەوەی هۆنراوی حەماسی و تاریف کردن و پێداهەڵگوتنی شەڕ و بەرخۆدان، هەر بۆیە لە نێو خەڵکی دەوەری کرماشاندا میرزا ئەحمەد کەسێکی ناودار و ڕێزدارە و وەک هۆنەرێکی کوردی زان و کوردیبێژی زۆر باش سەیر دەکرا و ڕێزی لێ دەنرا.
بۆ ڕێز لێنان لەم هۆنەرەی کورد، ساڵی 1356ی هەتاوی لە تالاری شاری کرماشان کۆڕێکی پێکهات کە ئوستاد فەرەشید یوسفی لە کتێبەکەی خۆی "باغ هزار گل"دا کە بەرگێکیشی بەلای منەوەیە و خۆی بەڕیوەبەری ئەم کۆڕە بووە باسی دەکا. لەم کتێبەدا باسی ئەوە کراوە کە دیوانی میرزا ئەحمەد بە خەتی زۆر خۆشی "مەلا محیەالدین سالحی" نووسراوەتەوە و هەر لەوێدا هیوای دەربڕیوە کە ئەم دیوانە لە چاپ بدرێ. بەداخەوە چوار ساڵ دوای ئەم کۆڕیادە میزا ئەحمەد کۆچی دوایی دەکا و بە پێی وەسیەتی خۆی لە نزیک بەناو مەرقەدی وەیسی قەرەنی بەخاک سپێردراوە.
لێرەدا دەبێ باسی ئەوەش بکەم کە ئەم میرزا ئەحمەدە خۆشکێکی هۆنەریشی هەبووە کە دەستی کەمی لە خۆی نەبووە ناوی "خوەرەشیدنمای داواشی" بووە کە ساڵی 1320ی کۆچی مانگی لە ڕوانسەر لە دایکبووە و ساڵی 1385ی کۆچی مانگی کۆچی دوایی کردووه. بەداخەوە لە کەم شوێندا بینراوە کە باسی ئەم ژنە هەڵکەوتووەی گەلەکەمان بکرێ.
ساڵی 1389ی هەتاوی دوای نیوسەدە دیوانەکەی لە ئێراندا چاپ کرا. ئەم دیوانە لە لایەن حوسەین محەمەدی یەوە کۆ کراوەتەوە و حەبیبئەڵا کەریمیش پیاچووەتەوە.
سەیر ئەوەیە کە هەر لە ڕووبەرگی دیوانەکەوە هەتاکوو کۆتایی ئەم دیوانە بە دەگمەن لاپەڕەیەک بێ هەڵە دەبینی یان هەر نابینی! جا هەڵەی چاپی و ڕێزمانی تاکوو بگا بە هەڵەی ناوی شوێن و جێگاکان!
ئەوەی کە زۆر جێگای داخە ئەوەیە کە لە لاپەڕە 18دا نووسراوە کە گوایە میرزا ئەحمەد ئەم هۆنراوانەی بە تیشکێک زانیوە لە عالەمی باڵاوە و بە هۆی خەونێک کە لە ئەشکەوتی "مەڕ کەیوانۆ"ی شاهۆ لە نزیک گوندی "چرۆسانە" نسیبی بووە!
ئەمە نە تەنیا یارمەتی بە بەهێزی و خۆشەویستی هۆنراوەکانی میرزا ئەحمەد ناکا بەڵکوو لە توانایی هۆنەری ئەویش کەم دەکاتەوە، شاعیر دەبێ خوڵقێنەر بێ و گاڵتە و گەمە بە وشەی کوردی بکا، دەبێ دەیان و سەدان وشەی مانادار و هاومانا بزانێ کە لە توانا و ڕادەی کەسانی ئاساییدا نەبێ. هەر وەک لە هۆنراوەکانیدا دیارە زۆر جار هەورامی و جافی تێکەڵ کردووە، ئەمەش بلیمەتی و زانایی ئەو لە هۆنینەوەدا دەردەخا، ئیتر چ پێویست دەکا کە بوختان بۆ میرزا ئەحمەد هەڵبەستن کە گوایە لە غەیبەوە ئەم هۆراوانەی بۆ هاتووە!
بێجگە لەمەش ئەو ئەشکەوتە کە گوایە ناوی "مەڕ کەیوانۆ" یە لە ڕاستی دا وا نییە و ناوە ڕاستەکەی "کەورگ پیرەژنە" ڕەنگە مانای هەورامییەکەی وابێ کە ئەوان نووسیویانە بەڵام من خۆم دەیان جار بە منداڵی و ساڵانێک دواتریش کە گەورەتر بووم چوومەتە نێو ئەم ئەشکەوته، کە بە هیچ جۆرێک جێگای خەوتن نیە و پڕە لە قەلە ڕەشکە و مار و مۆری دیکە. کە مرۆڤ دەڕواتە خوارەوە بە جارێک هەزاران شەمشەمە کوێرە لە ترسان دەفڕن و ڕوو لە کونی ئەشکەوتەکە دەکەن، ئەم شەمشەم کوێرانە لەبەر ئەوەی لە ئاسمانی ئەشکەوتەکەوە هەڵدەنیشن، هێندە پیساییان لەسەر ئەرزەکە کردووە، مرۆڤ هەست دەکا پێ لەسەر سابوون دادەنێ. کەسێکیش شارەزای ئەم شوێنە نەبێ تاکوو دەڕواتە بەر درگاکەی نازانێ ئەشکەوتێک بەو قووڵییە لەوێ هەڵکەوتووە. هیچ کەسیش تاکوو ئێستا نیتوانیوە و نەیوێراوە لە چەندین میتر زیاتر بچێتە ژوورەوە، لە چلەی هاویندا کە لە سەرەوە پلەی گەرما نزیک 40 دەبێتەوە، لە ژێرەوە لەو ئەشکەوتەکەدا کەس ناتوانێ لەبەر سەرما لە 10 خولەک زیاتر خۆی ڕابگرێ! ئیتر میرزا ئەحمەد لە کوێ توانی هێندە خۆی ڕابگرێ کە دیوانێکی بەو گەورەییە هۆنراوە لەبەر بکا!؟
دروستە ئەم ئەشکەوتی "کەورەپیرەژن"ە لە هاوینەهەواری خەڵکی ئاوایی "چرۆسانە" واتە "چاڵاوە" هەڵکەوتووە، بەڵام ئەسڵەن نزیکی گوندی چرۆسانە نییە و چەندها کیلومیتریش لەوێ دوورە.
زۆر سەیرە کە تەنانەت پشتناوی عەشیرەتی "دڕۆیی" کە لە ڕاستیدا شەڕی هەڵاڵە زەرد (یەکێک لە قەسیدە هۆنراوەکانی نێو دیوانەکە)ئەوان کردوویانە و زۆربەی دێڕی هۆنراوی "هەڵاڵە زەرد" بە بەژن و باڵا و چەک و ڕەخت و تفەنگی ئەواندا هۆنراوەتەوه، بە هەڵە نووسراوە!
پێم سەیرە کە لەو شارەی میرزا ئەحمەددا چەند بنەماڵەی ئەم تایفە دەژین کەچی ئەم دوو بەڕێزەی ئەم دیوانەیان کۆ کردوەتەوە نەیانکردووە زەحمەت بە خۆیان بدەن و بگەڕێن و ناوی دروستی شوێن و پشتناوەکانیان لێ بپرسن!
لە ژێر قەسیدە هۆنراوەی "شەڕنامەی هەڵاڵە زەرد" هاتووە:
خەباتی گەلی کورد بە سەرکردایەتی "سەردار ڕەشید ئەردەڵان" دژ بە حکوومەتی "رەزاخان" لە شاخە بەرزەکانی "شاهۆ"ی "کوردستان" (تەنانەت کوردستان بە کوردوستان نووسراوە!). میرزا ئەحمەد داواشی ئەم جەنگ نامە مێژووییە لە کاتێکدا کە خۆی و باوکی لە خەباتگێڕانی هێزی سەردار ڕەشید بوون، بە شێوەی هۆنراوە دەرهێناوە کە پێشکەشی دەکەین بە ڕێبوارانی ئەویندار و بە غیرەتی ڕێی ئازادی گەل و نیشتمان.
لە شوێنێکی دیکە لە شەڕنامەکەی هەڵاڵە زەرد دا هاتووە:
"فرجاللە بەگە"، دانا وە تەدبیر
چەنی "عەلی بەگ" زەنندەی دلێر
"ئیبراهیم مەنمی" دەس وە تفەنگ بی
چابک و چالاک، داخڵ وە جەنگ بی
"عەلی عەلی میرزا"، شەنگدان بەست وە پوشت
وەخنجەر دوشمەن، لە سەنگەر مەکوشت
"عەلی عەلی میرزا" و "ئەورەحمان عەیز"
هەردوو چون پەڵەنگ، چالاک و توند خێز
ئەوانەی خراوەنەتە نێو گیومەوە هەموویان لە شەڕی هەڵاڵە زەرد دا نەقش و ڕۆڵی کارگێڕان هەبووە کە یەکەمیان لە سەری دایکییەوە باپیری منە و ئەوانیتریش ئامۆزا و خزمن کە بەداخەوە ئێستا هیچیان لە ژیاندا نەماون.
لەبەر ئەوەی بە بڕوای من ئەم هۆنراوانەی هۆنەری نەمر میزا ئەحمەد، مێژووی ئەو کاتی خەباتی چەکداری میللەتەکەمان لەو پارچەی کوردستاندا باس دەکا، دەبێ بە شێوەیەکی دروست و ڕێکوپێک و بێ هەڵە دیسانەوە لە چاپ بدرێتەوە. با ئێمەش لە میللەتەکانیتر فێر بین کە کتێبێکمان چاپ کرد بێ هەڵە بێ، یان لانی کەم هەڵەکان بگەییەنە کەمترین ئاستی خۆیان.
بێجگە لەمانەی کە من باسم کردن، دەستی سانۆری ئێرانی گەیشتووە بەم دیوانە و 6 لاپەڕەی کە بە پێشەوا قازی محەمەد و کۆماری کوردستان و بارزانی و چەندین کەسایەتی شۆڕشگێری ساڵەکانی 44 تا 46ی هەتاوی ڕۆژهەڵاتی کوردستاندا وتراوە، دەرهاویژراوە و بەر دوارد کەوتوون.