کەریم بەگ کوڕی فەتاح بەگ، کوڕی کوێخا ڕەسوڵ چەڵەوی کوڕی جوامێری یەکەمی شۆڕە سواری بەگزادەیە، لەساڵانی (1870 – 1875ز) لەبنەماڵەیکی ئاینی و نیشتمان پەروەر و ئەدەب دۆست و ئاوەدانکارو خانەدانی هەمەوەندا لە تەوقەسەری قەڵای چەمچەماڵدا چاوی بەدونیا هەڵهێناوە، لەقوتابخانەی فەتاح بەگی باوکی و فەقێ قادرو کوێخا ڕِەسوڵ چەڵەوی باپیرە گەورەی و جوامێر ئاغاو چەڵەوی قەدیمی هەمەوەندو میران بەگی وەڵەد بەگی کە دوو سواری ئازای دوانزە سوارەی مەریوان بوون، فێری تیر ئەندازی و سوار چاکی و مەشقی سەربازی بووەو لەسەر دەستی مامۆستای تایبەت خوێندویەتی، بەڵام بەهۆی شەڕو شۆڕو ئازایەتی و ئاوارەیی هۆزەکەیەوە نەیتوانیوە پلەکانی خوێندنی ئەو سەردەمە تەواو بکات.
ساڵی(1886) بەو تەمەنی منداڵیەوە لەگەڵ هۆزەکەیدا نەفی دەکرێ و لەگەڵ (محەمەد ئاغای کوڕی سڵیمان ئاغا ی مۆفەرو ڕەشیدی کوڕی فەتاح و عەبدولقادری کوڕی حسێن بەگ و حوسەینی کوڕی عەلی و مستەفای کوڕی کامیل و حەسەن بەگ) دەگوازرێنەوە بۆ تەرابلوسی ڕۆژئاواو بەڵام هەر زوو دەکەونە کڕینی چەک و وڵاخ و بەرەو کوردستان بەپێ دەکەونە گەڕانەوە.
بەڵام ژاندرمەکان پێیان دەزاننو لە (تەرهونە) دەوریان دەگرن و (کەریم بەگ) بەچەند دەستە فیشەکێکی کەمەوە تائەو دەمەی چاوەکانی و شانی بریندار دەکرێ لەو دوور وڵاتی و بێ دەرەتانیەدا ئازایانە دەجەنگێ.
لەساڵی (1310 ک)دا، داستانێک تۆمار دەکات کەبەشەهید بوونی (حەسەن بەگ) کۆتایی دێت، دکتۆر حامد مەحمود عیسی لەنامەی دکتۆراکەیدا کەلەژێر ناوی (المشکلة الکردیة في شرق اڵاوسط منذ بدایتها حتی سنە 1991) بەچاپی گەیاندووە باسی لەم پاڵەوانێتیە کردووە.
هەروەها دکتۆر حسامەدین نەقشبەندی کۆمەڵێ بەڵگەنامەی سەبارەت بە هەمەوەندە نەفی کراوەکانی تەرابلوسی ڕۆژئاوا بڵاو کردۆتەوە،یەکێک لەبەڵگەنامەکان باسی برینداربوونی کەریم بەگ وشەهید بوونی حەسەن بەگ دەکات و شەرەفی ئەم گەورەترین شەڕوداستانە بەکەریم بەگ دەبەخشێ. لەبەڵگەیەکی دیکەشدا ناوی نزیکەی پەنجا نەفیکراوی دیکەی هەمەوەند دەبینرێ ولەناویادا خوالێخۆشبوو حەیدەر عەزیز خەسرەوی تێدایە.
لەگەڵ ئەو هەموو ڕۆژە ڕەش و دژوارەدا کەریم بەگ لەگەڵ (تەمینەی ئامۆزایی) و (محەمەد ئاغای کوڕی سلێمان ئاغا) چیای (جەبەل ئەخزەر)و (بیابانی سینا) و کەناراوەکانی (دەریای سپی ناوەڕاست) و زۆرگ و هەڵەت و بەرزاییەکانی (سوریا)و (لوبنان) و (ڕووباری فورات) دەبەزێنن و دەگەنەوە ناوچەی (دوبز) و خۆیان دەگەیەننە ماڵی (کەریم صاڵح ئیبراهیم) لەگوندی (عەمشە)و پاش حەوانەوەو دەرچوونی ماندوێتیان دەگەڕێنەوە قەڵای چەمچەماڵ و گوندەکانی (مۆفەر)و (قورەتە)وناوچەی بازیان. لەو سەرو بەندەدا (کەریم بەگ) هەربەردەوام دەبێت لەسەر سوارچاکی و مەشقی چەک و تەقەمەنی و قەڵایەکی پتەولەسەر ملەی(تەپەکوڕە) لەگوندی (قەرەتامۆر) دروست دەکات و سەر ڕێگای (چەمچەماڵ – سەنگاو) لەتورکەکان دەبەستێ و لێیان ڕادەپەڕێ و چەندین شەڕیان لەدژ دەکات و ناوبانگی ئازایەتی پەیدا دەکات و دەبێتە کەسایەتیەکی بەرزی کۆمەڵایەتی و خاوەن ڕەوشتێکی جوان و لەسەر خۆو بەبەزەیی و کارامەی ئەوتۆ کە کەس نابێت قسەکانی ڕەت کاتەوە، لەسوار چاکی و تفەنگ چێتی و شەوڕۆیی دا مایەی سەرسوڕمانی هاوەڵەکانی بووە، لەدانان و داڕشتنی بەرنامەو تاکتیکەکانی شەڕدا شارەزایی تەواوی هەبووەو لەمەیدانی شەڕدا هەمیشە بەبەزەیی و لێبوردەو بەویژدان بووە بەرامبەر بەدیلی دوژمن و دەیان کێشەی زەویوزارو سەدان کێشەی تیرەگەری چارەسەر کردووە. لەساڵی 1915 دا، وەکو سەرکردەیەکی لێهاتوو بەشداری شەڕی (شوعەیبە) دەکات ولەساڵی (1916)دا لەناوچەی پێنجوێن لەدژی ڕووسەکان کە بەجەبهەی (قەفقاس) ناوبراوە جەنگاوە، ساڵی (1918) سەرۆکایەتی هۆزەکەی دەکەوێتە دەست و دەسەڵاتەکانی بەسەر ناوچەکانی چەمچەماڵ و بازیان و دیوی سورداش وزۆربەی ناوچەکانی دیکەی کوردستاندا ڕۆژلەدووای ڕۆژ بەرفراوانتر دەبێت.
لەبەهاری (1919)دا شێخ مەحموودی حەفید لەیەکەم کۆبوونەوەی هەڵگیرسانەوەی شۆڕشدا بەپاڵپشتی (کەریم بەگ) دەکەوێتە خۆئامادەکردن بۆبەرپاکردنی شۆڕشێک، چونکە لەکۆتایی شۆڕشدا هەرخودی شێخی نەمر خۆی دەفەرموێت : (کەریم بەگ) یەکێک لەو کەسانە بووە کەدۆستی هەتا سەرم بووەو لەشۆڕشدا پشتی بەرنەداوم، بۆسەلماندنی ئەم ڕاستیەش (کەریم بەگ) بەکردەوە لەبەرەبەیانی (21)ی مایسی (1919ز) یەکەم دەستڕێژی گوللە دەنێت بەتەوێڵی ئینگلیزەکانەوەو بەریتانیای مەزن دەهەژێنێ و کوردو شۆڕشەکەشی بەدونیا دەناسێنێ.
ڕۆژی 25-05-1919 سەرکردایەتی شەڕی تاسڵوجە دەکات و ئینگلیزەکان دەشکێنێ و دوویان دەکەوێ و بۆیەکەمین جار شاری چەمچەماڵا لەژێر دەستی ئینگلیزەکان ڕزگار دەکات وتاجی سەرکەوتنی لەسەر دەنێ و کابتەن (بۆند)ی یاریدەدەری دادوەری سیاسی تێدا بەدیل دەگرێت و بەسوارەکانیدا دەینێرێتە بەندیخانەی سلێمانی، لە (3)ی حوزەیرانی (1919)دا، لەگەڵ سەید موحەمدی جەباری وهێزەکانی شوان ومەنمی وهەورامی لەچیمەن و قەرەهەنجیر هێرشێکی سوپای ئینگلیز تێک دەشکێنن و مترالۆزەکەشیان لەلایەن کەریم بەگ وسەید محەمەدی جەبارییەوە دەستی بەسەردا دەگیرێ.
ڕۆژی (19)ی حوزەیرانی ساڵی (1919) لەشەڕی دەربەندی بازیاندا (کەریم بەگ) تا ئەو دەمەی حەمە ڕەشید جوامێر ئاغا شەهید
دەکرێ و خۆشی بریندار دەکرێ شەڕێکی خوێناوی دەگێڕێ تا لەلایەن پێشمەرگەکانیەوە دەگوێزرێتەوە بۆگوندی (خەربەندەلو)، پاش بەدیل گرتنی شێخ مەحمودیش لەگەڵ سابیربەگ وعەبدوڵڵابەگی کوڕیدا دەست بەرداری چەک نابێت و شەڕی دژی ئینگلیزەکان دەگوێزێتەوە بۆپێدەشتەکانی چەمچەماڵ و کەرکووک و سەید موحەمەدی جەباریش دەبێت بەهاوڕێیان.
لەکۆبونەوەکەی گوندی ژاڵەی ڕەبات لەهاوینی (1920)دا (کەریم بەگ) بڕیار دەدات بۆهێنانەوەی شێخ مەحمود لەهندستان لەدژی ئینگلیزەکان بجەنگێتو بوێرانە توانیویەتی هێزە شۆڕگێڕەکانی کوردستان یەکبخاتەوەو ڕابەرییان بکات، هەربۆیە کابتەن بۆند زۆر بەووردی حیسابی بۆ کردووەو لەیاداشتەکاندا نووسیویەتی : (کەریم بەگ) لەساڵی (1920)ەوە وەکو سەرۆکی بەگزادە ناوبانگی وای دەرکردووە کەبەسەر عەشرەتەکەیدا زاڵ بێت. هەروەها شێخ لەتیفی حەفیدیش ڕاستگۆیانە باس لەوڕۆژە سەخت و ترسناکانە دەکات و سەبارەت بەنەترسی (کەریم بەگ) دەڵًێ: خێزانەکەمان دوای گرتنی شێخ مەحمود پەیوەندی نهێنیان بەکەریم بەگی فەتاح بەگی هەمەوەندییەوە هەبووە.