سەرۆکی ئەنجوومەنی باڵای پیشەسازیی پەلەوەر لەکوردستان دەڵێت ژێرخانێکی باشی پرۆژەی بەخێوکردنی پەلەوەر لە کوردستاندا هەیە. ئەگەر وەزارەتی کشتوکاڵ ڕێگەیەک بۆ بەبازاڕکردنی بەرهەمی ناوخۆ بدۆزێتەوە و هاوردەکردنی مریشک سنووردار بکات، دوای دوو ساڵی دیکە پێویستیان بە مریشکی هاوردەکراو نامێنێ.
بەپێی ئاماری وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، 1156 پڕۆژەی بەخێوکردنی پەلەوەری گۆشت لە کوردستان هەن (414 پڕۆژە لە هەولێر، 212 پڕۆژە لە دهۆک، 431 پرۆژە لە سلێمانی و 99 پڕۆژە لە گەرمیان) کە ئێستا نزیکەی 65%یان کاردەکەن.
تێکڕای بڕی بەرهەمی ساڵانەی ئەو کێڵگانە دەگاتە نزیکەی 69 هەزار تۆن، ئەم بڕەش بەشی 70%ی پێداویستی ناوخۆ دەکات کە بەشی پێداویستی ناوخۆ لە ساڵێکدا دەگاتە 110 هەزار تۆن.
حەیدەر فەرحان، سەرۆکی ئەنجوومەنی باڵای پیشەسازیی پەلەوەر لە کوردستان دەڵێت "وەزارەتی کشتوکاڵ وەک پێویست پلان و ستراتیژێکی ڕوونی بۆ پەرەپێدانی کەرتی پەلەوەر نییە.
ئەگەر بیەوێت ئەم کەرتە پێشبکەوێت دەبێت کەمێک دەستکراوە بێت و بازاڕێک بۆ فرۆشتنی بەرهەمی ناوخۆ بدۆزێتەوە و سنوورێک بۆ هاوردەکردنی مریشک دابنێ".
ناوبراو باسی هاوکارییەکانی وەزارەتی کشتوکاڵی بۆ پڕۆژەکانی پەلەوەر کرد و گوتی "لەدابەشکردنی ئالیک بڕیاربوو بە نرخی 50% پاڵپشتیمان بکەن، بەڵام دواتر بە بیانووی کەمی بودجە کەمکرایەوە بۆ 25% ئەویش بەهۆی کەمی بڕەکە بەشێکی زۆر لەخاوەن پڕۆژەکان بەریان نەکەوت".
مریشکەکانی کوردستان زۆر نەخۆش دەبن
حەیدەر فەرحان پێیوایە گەورەترین گرفتی پرۆژەی پەلەوەر لە کوردستان بڵاوبوونەوەی نەخۆشییە لە نێو پەلەوەری پرۆژەکان. بۆ ئەمەش گلەیی لە وەزارەتی کشتوکاڵ دەکات و دەڵێت "وەزارەت نەیتوانیوە وەک پێویست فریای خاوەن پرۆژەکان بکەوێت و ڕێژەی مردنی لەپرۆژەکان کەمبکاتەوە، بۆیە ڕێژەی مردن لە پرۆژەکانی کوردستان لەهەموو وڵاتانی جیهان زیاترە، ئەمە لەکاتێکدایە وەزارەتی کشتوکاڵ باشترین تاقیگەی هەیە، بەڵام کارمەندەکانی وەکو پێویست کار ناکەن".
ناوبراو ئاماژەی بەوەدا کە ژێرخانێکی باشیان لەو کەرتە بنیات ناوەو ئەگەر هاوکاری بکرێن دەتوانن لە ماوەی دوو ساڵی داهاتوو بەشی پێداویستی ناوخۆ و هەندێک لە پارێزگاکانی عێراقیش دابین بکەن.
سۆران زاهیر قادر، خاوەنی دوو پڕۆژەی بەخێوکردنی پەلەوەرە لە سنووری ناحیەی قوشتەپە کە توانای لەخۆگرتنی 130 هەزار جوجەڵەی هەیە. ڕەخنەی زۆری لە وەزارەتی کشتوکاڵ هەیە و دەڵێت جگە لەوەی هاوکار و پاڵپشتیان نییە، لەهەمانکاتدا نەیتوانیوە میکانزمێک بۆ بەبازاڕکردنی بەرهەمی ناوخۆ بدۆزێتەوە.
سۆران دەڵێت "لەکەرتی پەلەوەردا، خاوەنی کارگەکانی ئالیک و هەڵهێنەری جوجەڵە، پزیشکی ڤێتێرنێری و تەنانەت مریشکفرۆشەکانیش سوودمەند دەبن، تەنیا خاوەن پرۆژە پەلەوەر نەبێت بەهۆی تێچووی زۆری بەخێوکردن و نەبوونی بازاڕ زەرەر یەکەمن، چونکە سەربڕخانەکان مریشک وەرناگرن بەهۆی مریشکی هاوردە، خاوەن پڕۆژە هیچ ڕێگەیەکی نییە بۆ ساخکردنەوەی بەرهەمەکەی تەنیا مریشکفرۆشەکان نەبێ، ئەوانیش بەکەیفی خۆیان نرخ دادەنێن".
سۆران بۆ بنیاتنانی ئەو پرۆژە ئابوورییە 3 ملیۆن و 400 دۆلاری خەرجکردووە و بەردەوامیش بەرهەمی هەبووە، بەڵام دەڵێت بەهۆی بەرهەمی هاوردە، لە جیاتی قازانج، زەرەری کردووە. بۆ نمونە دوا وەجبەی مریشکەکانی کە لە 16/11 تەواو بووە لە فرۆشتنی 130 هەزار مریشک، 210 هەزار دۆلاری زەرەر کردووە.
بەبڕوای سۆران زاهیر ئەگەر سەرجەم پرۆژەکانی پەلەوەر بکەونە کار و سنوورێک بۆ هاوردەکردنی مریشک دابنرێت، ئێستا کوردستان دەتوانێت بۆ مریشک پشت بە پرۆژەکانی ناوخۆ ببەستێ.
دهۆکی حەزیان لە مریشکی تورکییە
حەیدەر ئاماژە بەوەدەدات لەبەر بەرهەمی هاوردەکراو خەریکە خەڵک متمانەی بە بەرهەمی خۆماڵی نامێنێت و دەڵێت "وڵاتانی دەوروبەر بەتایبەتی تورکیا بەبەرنامە کار لەسەر کوردستان دەکات، بۆ ئەوەی کوردستان بکاتە بازارێک بۆ ساخکردنەوەی بەرهەمی تورکی. لە دهۆک سەرکەوتوو بوون. ئێستا خەڵکی دهۆک ئەوەندەی مریشکی تورکی دەخۆن، مریشکی خۆماڵی ناخۆن".
وەزارەت ڕازییە
رەمەزان محەمەد، بەڕێوەبەری سامانی ئاژەڵ لە وەزارەتی کشتوکاڵا و سەرچاوەکانی ئاو دەڵێت "سەرەرای هەموو ئەو کەموکوڕیانەی لەکەرتی پەلەوەردا هەیە، بەڵام لەماوەی 5 ساڵی ڕابردوودا کەرتی پەلەوەر گەشەی باشی بەخۆوە بینیوە، ژمارەی پرۆژەکان لە840 پرۆژەوە بۆ 1156 پرۆژی زیادی کردووە، بڕی بەرهەمی ساڵانەش لە 26 هەزار تۆنەوە بۆ نزیکەی 69 هەزار تەن بەرزبووەتەوە کە 70%ی پێویستی ناوخۆ پڕدەکاتەوە".
بە قسەی وەزارەت ناکەن
سەبارەت بە گلەیی خاوەن پرۆژەکان بە تایبەتیش لە مەسەلەی بڵاوبوونەوەی نەخۆشی لە نێو پەلەوەرەکاندا. ڕەمەزان محەمەد دەڵێت "خاوەن پرۆژەکان وەک پێویست پابەند نین بەرێنماییەکانی ئێمە، ئەمەش وایکردووە زۆر بەئاسانی نەخۆشی لەنێو پڕۆژەکاندا بڵاوببێتەوە، بۆیە زیادبوونی ڕێژەی مردن و نەخۆشی 70% دەکەوێتە ئەستۆی خاوەن پرۆژەکان". گوتیشی "بەڵگە بۆ ئەوە پرۆژەمان هەیە ڕێژەی مردن لەنێوان 5% بۆ 7%ە، بەڵام پڕۆژەشمان هەیە، ڕێژەی مردنی تێیدا دەگاتە 70%".
پلانی وەزارەت: کڕینەوەی مریشک
سەبارەت بەپاڵپشتییەکانی وەزارەتی کشتوکاڵ بۆ پڕۆژەکانی پەلەوەر، ڕەمەزان محەمەد گوتی "پاڵپشتییەکانی ئێمە بۆ پڕۆژەکانی پەلەوەر لەساڵانی ڕابردوودا بەهۆی کەمی بودجە، بریتی بوو لە ئاسانکاری بۆ دامەزراندنی پرۆژەی نوێ و دابینکردنی برێک ئالیک و سوتەمەنی و کۆنترۆڵکردنی نەخۆشییەکان لەکاتی بڵاوبوونەوەی پەتاکان، بەڵام ئێمە ئێستا گەیشتووینەتە ئەو بڕوایەی کە ئەم پاڵپشتیانە ناتوانێ کاریگەری لەسەر کەمکردنەوەی تێچووی بەخێوکردنی پەلەوەر هەبێت و بەرهەمی ناوخۆ کێبرکێ لەگەڵ بەرهەمی هاوردە بکات، بۆیە بۆ ساڵی داهاتوو پلانی تازەمان هەیە".
پلانە تازەکەی ئاشکرا کرد و گوتی "لەکاتی دابەزینی نرخدا، مریشک لە خاوەن پرۆژەکان دەکڕینەوە و هەڵیدەگرین، پاشان لە جیاتی مریشکی هاوردەکراو دەیخەینە بازاڕ".
- 09-12-2014