دواڕۆژ، عیسا عەبدولقەهار
بەپێی ئامارێکی بەڕێوەبەرایەتی توندوتیژی دژی ئافرەتانی هەولێر، جگە لە دەستدرێژی سێکسی، سەرجەم تاوانەکانی تری دژی ئافرەتان کەمیکردووە و دواڕۆژ_ زانیارییان لەبارە بڵاودەکاتەوە.
کوردە عومەر، بەڕێوەبەری گشتی توندوتیژی دژی ئافرەتان بە دواڕۆژی ڕاگەیاند، لە ساڵی 2016دا 115 حاڵەتی دەستدرێژی سێکسی لە شار و شارۆچکەکانی کوردستان تۆمار کراوە، هەروەها 220 ئافرەت خۆیان سووتاندوە و 74 ئافرەتیش خۆیان خنکاندووە و 43 ئافرەتی تریش لەلایەن کەسوکاریانەوە کوژراون.
وتیشی لەبارەی ئامارەکانی توندوتیژی دژی ئافرەتان لە هەولێر، جیاوازی هەیە و بەپێی ئامارێکی بەڕێوەبەرایەتی توندوتیژی ئافرەتانی هەولێر دەردەکەوێت، کە جگە لە دەستدرێژی سێکسی، سەرجەم تاوانەکانی تری دژی ئافرەتان کەمیکردووە.
بەپێی ئامارەکە، لە ساڵی 2015دا، 87 حاڵەتی خۆکوشتن و سوتانی ئافرەتان هەبووە و لە ساڵی 2016 ڕێژەکە کەمبۆتەوە بۆ 44 حاڵەت، بەڵام تاوانی دەستدرێژی سێکسی زیادیکردووە و بەپێی ئامارەکە لە ساڵی 2015دا 15 ئافرەت و کچ دەستدرێژی سێکسیان کراوەتەسەر، بەڵام لە 2016دا ڕێژەکە زیادیکرووە بۆتە 16 حاڵەتی دەستدرێژی سێکسی.
چیڕۆکی ئەو کچ و ئافرەتانە دەستدرێژیان کراوەتەسەر جیاوازە و بەشێکیان لەنێو فەرمانگەو بەشێکی تریشیان لە شوێنی کار دەستدرێژی سێکسیان کراوەتەسەر و بەوهۆیەوە بارودۆخی دەروونیان تێکچووە و ئێستا بەڕێوەبەرایەتی توندوتیژی دژی ئافرەتانی هەولێر بەهاوکاری ئەنجوومەنی کاروباری خانمان و سەنتەری ڕاوێژکاری خێزانی و چەند ڕێکخراوێکی ئافرەتان کار بۆ چارەسەرکردنی کێشەی دەروونییان دەکەن و دەیانەوێت بیانگەڕێننەوە بۆ ناو خێزانەکانیان، بەڵام کۆمەڵێک ئاستەنگیان هاتۆتەپێش.
لەبارەی ئەو کچ و ئافرەتانەی دەستدرێژیان کراوەتەسەر، ڕێباز زێوەر، بەڕێوەبەری ڕاگەیاندن و پەیوەندییەکانی توندوتێژی دژی ئافرەتانی هەولێر بۆ دواڕۆژ وتی زۆربەی ئەو کچ و ئافرەتانەی لە سەنتەری شاری هەولێرو دەوروبەری دەستدرێژی سێکسیان کراوەتە سەر، کوردن و خەڵکی هەولێرن و بەشێکی تریان لە نەتەوەی ترو ئاوارەکانن و تەمەنیان جیاوازەو بەشێکیان تەمەنیان بچووکە، بەڵام ئەوەی خاڵی هاوبەشیانە، ئەوەیە، سەرجەمیان دوای دەستدرێژیەکە تووشی حاڵەتێکی خراپی دەروونی هاتوون و پێویستیان بە چارەسەرکردن هەیە.
وتیشی ئەوانەی ڕووبەڕووی دەستدرێژی سێکسی بوونەتەوە لەلای ئێمە وەرناگیرێن تاکو ڕاپۆرتی پزیشکی نەهێنن و نەیسەلمێنن کە دەستدرێژی کراوەتەسەر.
رێباز زێوەر، ئاماژە بەوەشدەکات هەندێک جار بەشێک لەو کچ و ئافرەتانەی دەستدرێژییان کراوەتەسەر تووشی خوێنبەربوون و بارودۆخێکی سەختی تەندروستی دەبنەوەو پێویستیان بەوەیە بەپەلە چارەسەربکرێن بۆئەوەی گیان لەدەستنەدەن.
لەبارەی ناسنامەو دەستگیرکردنی ئەو کەسانە کە دەستدرێژیەکانیان ئەنجامداوە، ئەو بەرپرسەی بەڕێوەبەرایەتی توندوتێژی ئافرەتانی هەولێر وتی ئەوانەی تاوانەکانیان ئەنجامداوە لە چین و توێژەکان پێکدێن و زۆرتر لە تەمەنێکی گەنجدان و بەشێکیان خەڵکی ئاسایین و ئەوانەی کە شوێنەکانیان زانراوەو فەرمانی دەستگیرکردنیان هەیە ئەوا بەهاوکاری پۆلیس و ئاسایش و دەزگا ئەمنییەکانی تر دەستگیرکراون، بەڵام بەشێکی ترشیان خۆیان ونکردووە تائێستا دەستگیرنەکراون.
وتیشی هەندێک لەوانەی دەستدرێژیان کردووە، دوای دەستگیرکردنیان دادگایی کراون و بەگوێرەی تاوانەکە حکومدراون، لەوانە بەشێک بە 10 تاکو 15 ساڵ حکوم دراون و بەشێکی تریشیان زۆر لەو ماوەیە زیاتر حکومدراون.
بەبڕوای ئەو بەرپرسەی بەڕێوەبەرایەتی توندوتیژی ئافرەتانی هەولێر، هەرچەندە تاوانەکانی توندوتیژی کەمیکردووە، بەڵام میدیاکان هاوکاریان ناکەن بۆ بنەبڕکردنی دیاردەکانی تاوان دژ بە ئافرەتان.
سەرۆکی تۆڕی دادپەروەری بۆ بەندییەکان، پێیوایە ڕێژەی دەستدرێژی سێکسی لە هەولێرو شارەکانی تریش زۆر لەوە زیاترە کە بڵاوکراوەتەوە، بەڵام بەهۆی ئەوەی زۆربەی کەیسەکانی دەستدرێژی سێکسی بە شاراوەیی و بەشێوەی سوڵحی عەشایبری و مارەبڕین چارەسەردەکرێن، ناتواندرێت ڕێژەی ڕاستەقینەی تاوانەکە بزاندرێت.
شوان سابیر، سەرۆکی تۆڕی دادوەری بۆ بەندییەکان بۆ دواڕۆژ وتی ڕێژەی دەستدرێژی سێکسی زۆرە، بەڵام کێشە هەیە ئەو حاڵەتانەی لە سنوورێکی بەرتەسک چارەسەر دەکرێت و ئەوانەی دەستدرێژیان کراوەتەسەر دەیەوێت بە نهێنی بمێنیتەوەو تەنانەت خێزانەکەشیان زۆرجار ڕێگە نادەن ئەو تاوانە بگاتە بەڕێوەبەرایەتییەکانی توندوتیژی ئافرەتان و دادگا، بۆیە ڕێژەی ڕاستەقینەی تاوانەکە نازاندرێت.
وتیشی کێشەیەکی تری ئەو کچ و ئافرەتانەی دەستدرێژی سێکسیان کراوەتەسەر، ئەوەیە کە هەرچەندە تاوانەکە بە ویستی کچ و ئافرەتەکان ئەنجامنەدراوە بەڵام لەلایەن خێزانەکانیانەوە بەچاوێکی سووک و بێ بایەخ و کەم تەماشا دەکرێن، ئەوەش هێندەی تر کێشەکانی قورسترکردووەو تووشی بارودۆخی خراپی دەروونی کردوون.
هاوکات دەستەی سەربەخۆی مافەکانی مرۆڤ، داوا لەهەردوو وەزارەتی ناوخۆو کار دەکات شوێن و پزیشکی دەروونی بۆ ئەو کچ و ئافرەتانە دابین بکات کە دەستدرێژیان کراوەتەوەسەر.
لەمباریەوە محەمەد گۆمەشینی، وتەبێژی دەستەی مافی مرۆڤ بە دواڕۆژی ڕاگەیاند داوامان لە وەزارەتی ناوخۆو کاروباری کۆمەڵایەتی کردووە، کە کار بۆ باشترکردنی شوێنی مانەوەی ئەو ئافرەتانە بکەن کە دەستدرێژی سێکسیان کراوەتەسەرو لەرووی دەروونیشەوە پێویستیان بە چارەسەری پێویست هەیە بۆئەوەی دووبارە بگەرێنەوە ناو کۆمەڵگاو ئەرکی حکوومەت و هەردوو وەزارتەکەیە کار بۆ چارەسەرکردنیان بکەن.
13-03-2017