ڕۆژنیوز، دڵشاد خۆشناو
لەمێژووی هەڵبژاردنەکانی عێراق-دا، هەڵبژاردنی ئەم جارەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق کەمترین بەشداریی تێداکراوە.
هەر لە سەرەتای دروستبوونی عێراقەوە بە ماوەیەکی کەم، دەست بە ئەنجامدانی پرۆسەی هەڵبژاردن کراوە، یەکەمین هەڵبژاردنیش دوای دروستبوونی عێراق لە ساڵی 1924 بووە، بەڵام بەهۆی ناسەقامگیریی بارودۆخی سیاسیی عێراقەوە، زۆرجار هەڵبژاردنی پێشوەختە بەڕێوەچووە.
لە سەرەتای دروستبوونی عێراق، لە ساڵی 1924 تا 1939، واتە لە ماوەی 15 ساڵدا 10 جار هەڵبژاردن بەڕێوەچووە، لە کاتێکدا دەبوایە لەو ماوەیەدا تەنیا 3 هەڵبژاردن بەڕێوەچوبایە، لە ساڵی 1937دا دوو جار هەڵبژاردن ئەنجام دراوە، لە مانگی شوبات و کانونی یەکەمی هەمان ساڵ.
پاشان لە ساڵەکانی 1943 تا 1958، واتە لەماوەی 15 ساڵدا، حەوت جاری دیکە هەڵبژاردن بەڕێوەچووە، بەجۆرێک کە لە ساڵی 1954 جارێکی دیکە دوو جار هەڵبژاردن بەڕێوەچووە، لەو ساڵەدا لە مانگی کانونی دووەم و ئەیلولی هەمان ساڵ هەڵبژاردن بەڕێوەچووە.
دواتر ماوەی 22 ساڵ هیچ هەڵبژارندێک لە عێراق نەبووە، واتە لە ساڵی 1958ەوە تا ساڵی 1980، هیچ هەڵبژاردنێک لەم وڵاتە بەڕێوەنەچووە.
لە ساڵی 1980 بۆ ساڵی 1989 سێ هەڵبژاردن بەڕێوەچوون کە بەشێوەیەک بووە هەر چوار ساڵ جارێک بەڕێوە چووە، تەنیا هەڵبژاردنی ساڵی 1989 دواخراوە و بوەتە 5 ساڵ، پاشان لە ساڵی 1989 تا 1996 کە دەکاتە ماوەی 7 ساڵ هیچ جۆرە هەڵبژاردنێک لە عێراق بەڕێوە نەچووە.
لە هەڵبژاردنی ساڵی 1996، کە ڕۆژی 24ی ئازار بەڕێوەچووە، جگە لە هەرێمی کوردستان، لە سەرتاسەری عێراق 689 پاڵێوراو پێشبڕکێیان کردووە بۆ وەدەستهێنانی 250 کورسی، بەهۆی ئەوەی کە هەرێمی کوردستان لەژێر دەستی عێراق نەبووە، 30 کورسیی لەلایەن حزبی بەعسەوە خۆی دیارییکراوە بۆ نوێنەرایەتیکردنی هەرسێ پارێزگاکەی هەرێم، هاوکات ڕێژەی بەشداریکردنی خەڵکیش بە گوێرەی زانیارییەکانی ئەو سەردەمەی ڕژێمی بەعس 93.5% بووە.
جارێکی دیکە لە ڕۆژی 27ی ئازاری ساڵی 2000 هەڵبژاردنێکی دیکە لە عێراق بەڕێوە چووە، لەوێشدا 522 پاڵێوراو لە پێشبڕکێ دابوون بۆ وەدەستهێنانی 250 کورسی، کە لەو 522 پاڵێوراوە 25 پاڵێوراویان ژن بوون، 30 کورسیی لە لایەن حزبی بەعسەوە خۆی دیاریکراوە بۆ نوێنەرایەتییکردنی هەرسێ پارێزگاکەی هەرێم، هاوکات ڕێژەی بەشدارییکردنی خەڵکیش بەگوێرەی زانیارییەکانی ئەو سەردەمەی ڕژێمی بەعس 66% بووە.
دوای ئەوەی لە ساڵی 2003 ڕژێمی بەعس ڕووخا، لە ساڵی 2005 یەکەمین هەڵبژاردنی دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس لە ڕۆژی 30 کانونی دووەمی 2005 بەڕێوەچوو، کە بە شێوەی ئینتیقالی بوو، بۆ ئامادەکاریی بۆ بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنێکی دیکە لە کۆتایی هەمان ساڵدا، ئەم هەلبژاردنە بووەهۆی نووسینەوەی دەستوور و پێکهێنانی حکومەتێکی کاتیی، ئەو ئەنجومەنەی کە پێکهات ناوی لێنرا کۆمەڵەی نیشتیمانی.
لەو هەڵبژاردنەدا کە سەرەتای ساڵی 2005 بەڕێوەچوو، ژمارەی دانیشتوانی عێراق بە 27 ملیۆن کەس مەزەندە کراوە، کە 14 ملیۆن و 200 هەزار کەس مافی دەنگدانیان هەبوو، ڕێژەی بەشداریکردن تێیدا 59% بووە.
دواتر لە ڕۆژانی کۆتایی هەمان ساڵدا، واتە 15 کانونی یەکەمی 2005، هەڵبژاردنێکی دیکە بەڕێوەچوو بۆ پەرلەمانی عێراق و ڕاپرسی لەسەر دەستووری عێراق کە تێیدا عێراقی بە وڵاتێکی فیدراڵی لەقەڵەم دابوو، لەو هەڵبژاردنەشدا ڕیژەی بەشداربووان بریتی بوو لە 63%ن هاوکات ڕێژەی بەڵێ بۆ دەستووری عێراق 76% ڕاگەیاندرا.
لە ساڵی 2010 جارێکی دیکە هەڵبژاردنی بۆ پەرلەمانی عێراق بەڕێوەچوو، لە ڕۆژی 7ی ئازاری 2010، شەش هەزار و281 پاڵێوراو کە هەزار و 813 ژن بوون، کەوتنە پێشبڕکێ بۆ وەدەستهێنانی 325 کورسی، کە پێشتر 275 کورسی بوو، ڕێژەی بەشدارییکردن لەو هەڵبژاردنەدا 62.4% بوو.
هەڵبژاردنی دواتر لە ڕۆژی 30 نیسانی ساڵی 2014 بەڕێوەچوو، 9039 پاڵێوراو هەبوون کە سەر بە 277 کیانی سیاسی بوون، هاوکات پێشبڕکێیان کردووە بۆ وەدەستهێنانی 328 کورسی پەرلەمان.
لەو هەڵبژاردنەدا 22 ملیۆن کەس مافی دەنگدانیان هەبوو، بەڵام نزیکەی 12 ملیۆن کەس دەنگیان داوە، کە ڕێژەی بەشداریکردن تێیدا 60% بووە.
هەڵبژاردنی ڕۆژی 12ی ئایاری ئەمساڵ، کە ئێستاکە دوایین هەڵبژارنی عێراقە، تێیدا 24 ملیۆن و 349 هەزار و 357 کەس مافی دەنگدانیان هەبوو لە سەرتاسەری عێراق، ژمارەی پاڵێوراوانیش شەش هەزار و 904 کەس بوون، کە کێبڕکێ دەکەن بۆ وەدەستهێنانی 329 کورسی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق.
دوای بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەکانی ئەمساڵ، کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراق ڕایگەیاند، ڕێژەی بەشدار بووان نزیکەی 44% بووە، بەمەش هەڵبژاردنی ئەمساڵ کەمترین ڕێژەی بەشداربووانی هەبووە بە بەراورد لەگەڵ هەڵبژاردنەکانی ڕابردوودا.[1]
#13-05-2018#