#پەیکار عوسمان#
لەئێستای ئێمەدا، مەکتەب و زانکۆو مزگەوت و ڕاگەیاندن و سیاسەت و کتێب.. مامۆستاو مەلاو بانگخوازو ڕۆشنبیرو سیاسی.. هەمووی یەک کار ئەکەن! کارەکەش هەر ئەوەیە کە وەکو تەنەکەی خۆڵ داتاو مەعلوماتمان تیاهەڵئەڕێژن! پڕکردنیشمان لەوە، ڕێک خاڵیکردنەوەمانە لە عەقڵ! چونکە پرۆسەی وەرگرتنی زانیاری جێگەی پرۆسەی بیرکردنەوەی گرتۆتەوە، بە هۆی کۆدێکەوە کە تیاماندا دانراوە، ئەوەی کە وائەزانین زانیاری زانینە.
سەیرکە سەرچاوەکانی زانیاری لەزیادبووندایە، کەچی زانین لە گەشەکردندا نیەو جەهل هەر قوڵئەبێتەوە! کتێب و کتێبخانەو ڕاگەیاندن و ئینتەرنێت و تۆڕی کۆمەڵایەتی.. ئەمانە لە هەڵکشاندان و هۆشیاری لەداکشاندایە! چونکە کتێب بووە بە بەدیلی عەقڵ و خوێندنەوە بە بەدیلی بیرکردنەوەو زانیاری بە بەدیلی زانین! چونکە دەرەکییەکە ڕێک چۆتە جێگای ناوەکییەکە! لەکاتێکا کتێب و خوێندن و خوێندنەوەو هەموو دەرەکییەکان.. بۆ خزمەتی ناوەکییەکەن، نەک بۆ جێگرتنەوەو لادانی.
زانکۆکان و کایەی ئەکادیمی جمەی دێ، کەچی کێرڤی عەقڵ ڕوو لە خوارەوەیە! چونکە خوێندی باڵا هیچ کیشەیەکیشی نەبێت، هەر خودی بیرکردنەوەی ناو میتۆد، کێشەیەو زیاتر بیرنەکردنەوەیە وەکلەوەی بیرکردنەوەبێت!
ئاخر بیرکردنەوە تەنیا لەناو ئازادیدا بیرکردنەوەیە، لەناو میتۆدو هەر سنورێکدا، شتێکی تازە ناهێنێ، هەر ئەوە ئەهێنێ کە میتۆدو سنورەکە ئەیخوازێ! بیرکردنەوەش ئەوەیە کە خاڵی سەرەتاو کۆتایی دیارنیە. (تۆ کە زانیت لەچییەوە دەستپێبکەیت و بگەیتە چی) یەعنی بیرت نەکردۆتەوەو تەعامول لەگەڵ شتانێکی ئامادەدا ئەکەیت، نەک شتانێک کە نەبن و بیرکردنەوە بیانهێنێتەوە بوون!
ئەسڵەن ئەوەشی کە دواتر بۆتە میتۆدو نەریتی بیرکردنەوە، لەسەرەتادا کەسێک لەناو بیرکردنەوەیەکی ئازادو نانەریتیدا هێناویەتی و پێیگەیشتووە، کەچی دواتر بۆتە نەریت و میتۆد بۆ لە قاڵبدانی بیرکردنەوە!
لەڕاستیدا تا نەچیتە دەرەوەی میتۆد، ناچیتە ناو بیرکردنەوە، چونکە لەدەرەوەی میتۆددا، بوار هەیە بگەیتە ئازادیی بیرکردەنەوە، بەڵام لەناو میتۆددا ئەو بوارە نیەو تۆ ڕێک لەناو نائازادیدایت، بیری ڕاستەقینەش لەناو ئازادیدا ئەکرێتەوەو بەوە ئەکرێتەوە کە پێش هەرشت بە میتۆد ڕازی نەبیت و ئەو بخەیتە ژێر پرسیارەوە!
با گەشەپێدانی مرۆیی بە نمونە وەرگرین و بپرسین. ئەرێ (گەشەپێدەری مرۆیی) چی ئەکات جگە لەوەی، لەملا هەنێ شت کۆئەکاتەوەو لەولا لەتۆدا بەتاڵیئەکاتەوە؟! مەگەر ئەمە هەمان ئیشی تەواوی واعزەکانی تریش نیە؟
ئاخر گەشەپێدانی ڕاسەقینە، هەرئەوەیە کە خۆمان بکەوینە ناو بیرکردنەوەو یەکترییش بخەینە بیرکردنەوە. دەی ئەو خۆی لەپرۆسەی بیرکردنەوەدا نیە تا تۆش لەگەڵیدا بکەویتە پرۆسەکەوە! ئەو هەر وەریگرتووەو ئەیداتەوە، ئەوەشی کە لە تۆی ئەوێ، هەرئەوەیە کە بتخاتە وەرگرتن، نەک بتخاتە بیرکردنەوە!
ئەو خۆی ناوەکییەکەی ئیش ناکا، کۆمەڵێ داتای هێناوە خستوێتییە جێ ی ناوەکییەکەی. ئەیەوێ هامان داتا بخاتە شوێنی ناوەکییەکەی تۆش، ئیتر هەردوکتان لەغیابی ناوەکییەکەدا، لەدەوری دەرەکییەک بسوڕێنەوە!
ئەو هەروەکو مەلاو مامۆستاو واعزەکانی تر، نەهاتووە گفتوگۆ لەگەڵ تۆ بکات، چونکە خۆی بە پرۆسەی گفتوگۆدا نەڕۆشتووە، ئەو خۆی هەر وەرگربووەو هاتووە بۆئەوەی تۆش هەر وەرگربیت! ئەو نەهاتووە تۆ لە دۆخیی تەنەکەیی دەرکا، چونکە خۆی هەرلەو دۆخەدایەو فەرقەکەشتان هەرئەوەیە، ئەو تەنەکەیەکی پڕەو تۆ تەنەکەیەکی بەتاڵ.
ئەو کارەکەی هەرئەوەیە لای تارق سویدان و کێ و کێ چینەیەک بکاو دواتر بێت بەسەر تۆدا خۆی بتەکێنێ و تەپوتۆزێکی داتاو مەعلومات دروستبکات! جا ئەم تەپوتۆزە، مامۆستاو مەلاو بانگخوازو ڕاهێنەرو ڕۆشنبیرو هەرکێ بیکات، هەر یەک پرۆسەیەو هەر ئەوەیە کە پێویستە خۆمانی لێ ڕزگارکەین! گەشەپێدانیش هەر ئەو ڕزگاربوونەیە!
کاتێ واعزو مەلای تەقلیدی باوی نامێنێ، مۆدێلی بانگخوازی دێ و حاجی کاروانێک پەیا ئەبێ کە لاسایی عەمرو خالیدێک ئەکاتەوە! کاتێکیش بانگخوازی باوی نامێنێ، گەشەپێدانی مرۆیی دێ و فڵانێک دێ لاسایی ئەحمەد شقێری.. ئەکاتەوە! خودی لاسایکردنەوەش بەربەستێکی تری بەردەم بیرکردنەوەیە، ئاخر لە لەلاساییدا تۆ عەقڵێک دێنی، ئەیخەیتە جێگەی عەقڵی خۆت، هەر لێرەشدا ناوەستی، بەڵکو ئەتەوێ بیخەیتە جێگای عەقڵی ئەوانیتریش!
گەشەپێدانی مرۆیی ڕاستەقینە، گەشەپێدانی عەقڵەو گەشەپێدانی عەقڵیش، تەنیا پەڕینەوە لە قۆناغی وەعزەوە بۆ قۆناغی گفتوگۆ. کێشەی گەشەپێدانی مرۆییش، هەرئەوەیە کە نوێترین ڤێرژنی وەعزەو سەربە دنیای گفتووگۆ نیە!!
وەکچۆن مەلا ئیشی بە عەن فلان و قالە فلان ئەڕوا، گەشەپێدەری مرۆیش ئیشەکەی هەرئەوەیە پێتبڵێ، فڵان توێژینەوە وای وت فڵان ڕاپۆرت وای وت.. دەی ئەمە هەر هەمان ئیشە بە نەوعێکی تر!
سەیری ناوەکەی بکە (ڕاهێنەری گەشەپێدانی مرۆیی) هەر خودی وشەی ڕاهێنان یەعنی پابەندبوون بە نەریتێکی پێشینە، کە هەیەو خۆی لەسەری ڕاهاتووەو ئەیەوێ تۆش لەسەری ڕابێنێ. دەی هەر وجودی (نەریت و ڕاهێنان و پابەندبوون) لەگەڵ بیرکردنەوەدا نایەتەوە!
ئاخر ئەو شتەی کە بە ڕاهێنان و دووبارەکردنەوە فێری ببیت، هەر ئەو شتەیە کە بیرکردنەوەی ناوێ!
ئاخر ئەو شتەی کە ڕێسایەکی هەیەو بە پابەندبوون بەو ڕێسایەوە فێری ئەبیت، هەر ئەو شتەیە کە گەشەکردنی عەقڵ ئەوەستێنێ، چونکە عەقڵ ئەبێ ئازادبێ و خودی نەریت و ڕێساو پابەندییەکان بخاتە ژێر پرسیارەوە، نەکئەوەی کارەکەی ئەوەبێت پابەندی کۆن لاباو پابەندی نوێ بخاتە جێگای.
ئێمە لەگەڵ داتاو مەعلوماتا، ئەگەر تەنەکەی خۆڵیش نەبین، لەباشترین حاڵەتدا خەریکی کارێکین، کە فلاش میمۆرییەکی بچوک، لە ئێمە باشتر ئەیکات! فەرقەکە هەرئەوەیە، فلاشەکە زانیاریمان ئەداتێ، بەڵام ئێمە ئەیفرۆشینەوە! چۆنیش ئەیفرۆشینەوە؟ بە نرخی (حەقیقەت)! لێرەشەوە عەقڵ تەسیم ئەبێت، چونکە حەقیقەت چەکێکی کاریگەری عەقڵکوژەو لێرەشەوە ئەکەوینە ناو جەهلێکی عەیارە بیستوچوارەوە.
گەشە هەر ئەوەیە کە لە دۆخی تەنەکەیی و فلاشی دەرچین، بەرەو وەزیفە ڕەسەن و ڕاستەقینەکەی عەقڵ کە بیرکردنەوەیە. گەشە هەرئەوەیە کە بزانین (داتاو زانیاری هەموو دنیا، جێ ی بیرکردنەوە ناگرنەوە.) باشترین زانینیش ئەوەیە، چونکە کە ئەوەت زانی، ئیتر سیحری هیچ بەرهەمێکی عەقڵ، خودی عەقڵت لەبیرناباتەوە[1].