پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان
  

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان




گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
گەڕان بە کرتە
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
Dark Mode
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
گەڕان بە کرتە
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
Dark Mode
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2025
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ڤیدیۆ
کۆبوونەوە و دانیشتنی گوندنشینانی کەڵەکەجاڕی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە بۆنەیەکدا، ساڵی 1998
25-01-2025
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدولقادر ساڵح قادر مامشەیی
23-01-2025
سروشت بەکر
شوێنەکان
خدربڵاخ
23-01-2025
سروشت بەکر
شوێنەکان
حەفتاچەشمە
23-01-2025
سروشت بەکر
ڤیدیۆ
قامیشلۆ بە ئامادەبوونی 100 هەزار کەس ، شەهیدانی داستانی دووی کۆبانێ بەنداوی تشرین بە خاک سپێردران
23-01-2025
کشمیر کەریم
شوێنەکان
پيرسەفا
23-01-2025
سارا سەردار
شوێنەکان
بناوچلە
23-01-2025
سارا سەردار
وێنە و پێناس
تیپی وەرزشی کەمال سەلیم ساڵی 1975
23-01-2025
سروشت بەکر
وێنە و پێناس
تیپی وەرزشی کەمال سەلیم ساڵی 1979
23-01-2025
سروشت بەکر
ڤیدیۆ
گەنجێک هەڵمەتێکى پاککردنەوەى لە دارستانى ڕانیە ئەنجامدا
23-01-2025
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  536,394
وێنە
  114,546
پەرتووک PDF
  20,767
فایلی پەیوەندیدار
  110,860
ڤیدیۆ
  1,911
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
294,470
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,354
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,549
عربي - Arabic 
33,648
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,949
فارسی - Farsi 
11,825
English - English 
7,916
Türkçe - Turkish 
3,701
Deutsch - German 
1,849
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,151
ژیاننامە 
27,167
پەرتووکخانە 
26,247
کورتەباس 
19,739
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,140
پەند 
13,753
شوێنەکان 
12,657
شەهیدان 
11,946
کۆمەڵکوژی 
10,932
هۆنراوە 
10,511
بەڵگەنامەکان 
8,464
وێنە و پێناس 
7,759
ئامار و ڕاپرسی 
4,628
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,583
ڤیدیۆ 
1,790
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,471
فەرمانگەکان  
1,118
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
826
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
793
کارە هونەرییەکان 
777
شوێنەوار و کۆنینە 
639
گیانلەبەرانی کوردستان 
511
ئیدیۆم 
350
یارییە کوردەوارییەکان 
279
نەخشەکان 
208
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
187
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
101
خواردنی کوردی 
88
زانستە سروشتییەکان 
80
دۆزی ژن 
58
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
551
PDF 
32,757
MP4 
3,117
IMG 
211,505
∑   تێکڕا 
247,930
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
موکەڕەم تاڵەبانی
ژیاننامە
مەعروف ئاغایی - مارف ئاغایی
ژیاننامە
عەلی ئەشرەف نۆبەتی
ژیاننامە
غازی غەفوور
ژیاننامە
ڕۆژین داودی
Курды — древние насельники Парсуа (Фарса)
هاوکارانی کوردیپێدیا، بابەتییانە، بێلایەنانە، بەرپرسانە و پیشەییانە، ئەرشیڤی نەتەوەییمان تۆماردەکەن..
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: Pусский - Russian
بەشکردن
Copy Link0
E-Mail0
Facebook0
LinkedIn0
Messenger0
Pinterest0
SMS0
Telegram0
Twitter0
Viber0
WhatsApp0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

Курды — древние насельники Парсуа (Фарса)

Курды — древние насельники Парсуа (Фарса)
Курды — древние насельники Парсуа (Фарса)
Лятиф Маммад

Ассирийские источники Фарс упоминают как Парсуа в связи именно с мидийцами (курдами). Парсуа от мидийско-курдского слова par («часть) применительно к территории означает «край», «окраина». В более поздних надписях ассирийского царя Салманасара III в 836 г. до н. э. впервые отмечена страна Parsuaš — названия одной из областей южнее озера Урмия.
Надпись Ассрийского царя Тиглатпаласара III (745 — 727 гг. до н. э.) повествует как он в 744 г. до н. э. совершил поход на восток — в страну «далеких мидян». Поднявшись вверх по долине реки Диялы, ассирийцы вступили на территорию Парсуа, и подвергли разгрому ряд мидийских государств, которые в анналах указаны, по-видимому, по имени основателей династий — Бит-Затти, Бит-Капси, Бит-Санги (или Бит-Сакки) и Бит-Таззакки[1], однако, при этом нет упоминая о пребывании персов на этих землях.
К этим родо-племенным мидийским названиям, особенно «Бит-Сакки» («Дом Саки») восходят названия таких курдских племен, как — саки[2], сакентли[3] в конфедерации курдского племени лур, саки[4], сагванд (рода сагванде-Рахимхан, Сагванде-Алихан, Сагванде-Азизоллах)[5], сакари в конфедерации бильбасы-рузаки[6], шаккаки[7], шеккаки[8], джалалы-саканлы[9] о которых ученые сообщают довольно подробно.
В обращении Саргона II (722-705 г. до н.э.) к Богу Ашшуру, датированному 714 г. до н.э., «Парсуаша» выступает как вассальная от Ассирии «страна», где правит его доверенное лицо — «областоначальник Парсуаша»[10]. А в 639 г. до н. э. Парсуа и Аншан упоминаются уже как союзники Ассирии против Элама.
Современные ученые на основе изученного материала находят оседлое население Парсуаша родственным протокурдам — маннеям, луллубеям, кутиям, касситам и эламита но только не персам[11].
Согласно «Хроники Карка де Бет Селох» (соврем. Курдский город Киркук), царь Дарий[12] привел пять родов из области Истахра и поселил их в городе, имена которых записаны в архивах царства Персии[13]. В другой части Хроники[14] указывается, что после Дария к власти пришел Селевк[15]и среди им приведенных из «земли Истахра» родов был род Мара Шапурбараза — епископа Карки, который «тот самый, что называется домом Арташира, сына Шапурбараза»[16]. Видимо, здесь речь идет о роде Арташира, основателя династии Сасанидов, поскольку в «Карнамаге» в родословной Арташира, в соответствии с курдской традицией, перчислены представители рода до седьмого колена («царя царей Ардашира сына Папака, царя царей Шапура сына Ардашира, и царя царей Ормазма сына Шапура) дважды по отцовской линии встречается имя Шапура («Карнамаге», XVIII,2). А Имя Шапурбараз следует рассматривать как Шапур из племени Бараз (Барзанги).
Как видно из содержания хроники, в VI в. несколько представителей этого рода проживающих в Киркуке (чей иранокурдский характер происхождения не вызывает сомнений) приняли христианство несторианского толка.
Один из последних полководцев Дария, оказавший сопротивление Александру Великому был Ариобарзан (Арое Барзан — Аро, из племени Барзан, или сын Барзана) с характерным курдским именем, кторый собрал 40 000 человек на границах своей сатрапии Парса (Фарса) и воевал с эллинами.
В аршакидский период бывший Элам — Парс (поздний Фарс) стала лишь одной из областей империи Аршакидов, большей частью заселенной курдскими племенами и такое соотношение не изменилось и при Сасанидах. Основными насельниками Фарса в эпоху правления курдской династии Сасанидов, в ходе арабским завоеванием и до ее селджугского завоевании также были курды.
О курдских племенах Фарса довольно подробно сообщают средневековые арабские и курдские источники X века (Масуди, Ибн Хордадбех, Истахри, Ибн Хаукал, Мукаддаси и др.).
Согласно курдского средневекового историка Ибн Хордадбеха[17], области Фарса, их всего 5: Истахр, Сабур, Ардашир Хурра, Дарабаджирд, Аррадджан и Фаса[18].

В Фарсе — четыре зуммы[19]курдов.
Из них Зумм ал-Хасан бен Джилуйа — его называют ал-Базанджан[20] (в 14 ф.[21] от Шираза). Ибн ал-Факих (V, 203) именует его раиса Хусайном ибн Джилавайхом. По ал-Истахри (113) и ал-Мукалдаси (447), этот зумм в их время был известен как «зумм Шахрийара». По своему местоположению совпадает с совр. Бадинджаном южнее Шираза.
Зумм Ардама бен Джуванаха — расположенный в 26 ф. от Шираза. У Ибн ал-факиха (V, 203) отсутствует название этого зумма. По ал-Истахри, зумм Джилувайха был известен как ар-Рамиджан. Эта область находилась между ал-Байдой, Исфаханом, Хузистаном и Сабуром.
Зумм ал-Касима ибн Шахрабараза, называемый ал-Курийан. Этот [зумм] в 50 ф. от Шираза. У ал-Истахри и у ал-Мукаддаси — ал-Карийан; согласно им раисом этого зумма, расположенного на территории области Ардашир Хурра, был Ахмад б. ал-Хасан. По местоположению вероятна его тожественность с Курдийаном, расположенным между Найризом и Фасой.
Зумм ал-Хасана ибн Салиха, называют его ас-Суран, он расположен в 7 ф. от Шираза, который территориально относился к Ардашир Хурра.
Ас-Суран[22] — у ал-Истахри (114) и у ал-Мукаддаси (447) — ад-Диван; ал-Истахри (см. также: Ибн ал-Факих) раисом этой области называет Хусейна ибн Салиха, а ал-Мукаддаси — Ахмада б. Салиха. Последний же считает ад-Диван самым большим зуммом в Фарсе, пределы которого с одной стороны доходили до Ардашир Хурры, а с остальных — до Сабура.
Пятый зумм, упомянутый ал-Истахри (114) и ал-Мукаддаси (447),— ал-Лавалиджан, раисом которого был Ахмад б. ал-Лайс; располагался он на территории области Ардашир Хурра и с одной стороны примыкал к Персидскому заливу.
Область Ардашир Хурра в Фарсе названа в честь Ардашира, построившего здесь город, по преданию, названный им «Хурра».
Соглсано Ат-Табари, в 642/43 г. Йездегерд III (632 – 651/52), внук Хосрова II, последний царь из династии Сасанидов, находясь в Мерве, вступил в переписку с жителями Фарса с Хурмузаном, которые расторгли мирный договор с арабами и вместе с жителми Джибаля подняли восстание, что «дало Омару повод разрешить мусульманам поход. Жители Басры и Куфы разлились по стране, совершая избиения»[23]. В результате, как сообщает Ибн аль-Балхи, пять основных курдских племен Фарса были уничтожены во время арабского завоевания. А сам Йездегерд был предательски убит в Мерве в 651 году. Его сыновья продолжили борьбу с арабами, особенно на окраинах бывшей империи.
В источниках есть упоминание об одном из предводителей хариджитского движения (антиарабское выступление в Хорасане и Систане в VIII в.). Мухаммад б.ал Васил б. Ибрахим ат-Тамими, согласно Табари (III, 1839), курд из Фарса[24]. В 256/870-871 гг. он вместе с курдом Ахмадом б.ал-Лайсом выступил против эмира Фарса Хариса б. Сима, убил его и завладел Фарсом. Во время похода на Фарс Йа’куба б.ал-Лайса — родственника Ахмада б.ал-Лайса, правителя Систана с 861 г. Мухаммад б.ал Васил б. Ибрахим ат-Тамими примкнул к нему, и Йа’куб назначил его наместником Фарса[25].
Средневековый Фарс являлся ядром курдских государств Буидов, Музафферидов, Зендов, столицей которых был г. Шираз.
Только при Буидах (Бувейхидах), правивших в Северном, Западном и Южном Иране и Ираке курдская династия (932-1062 гг.), курдам удалось окончательно выдавить арабов и восстановить свое прежнее господствующее положение. Ветвь Буидов в Фарсе и Хузистане (древней Сузиане) правила с 934 по 1062 гг.:
В 1062 г. власть в Фарсе захватил вождь могущественной курдской племенной конфедерации Шабанкара’и (Shabânkâra) Фадлуйа[26] — эмир Абу-л-'Аббас Фадлавайх ибн 'Алавайх (он же Фадлун, или Фадл ибн Хасан) — вали Истахра.
Конфедерация Шабанкара объединяла 5 курдских племен — Рамани, Эсмаили, Карзуби, Масуди и Шахани. Кроме названия племени Рамани, остальные четыре названия совпадает с названиями курдских племени Фарса, упомянутых в ранних источниках (Истахри, стр. 114; Ибн Хаукаль, стр. 270; Мукаддаси, стр. 446).
И в наши дни в Фарсе с древнейших времен живут более тридцати малых курдских племен[27].
Примечательно, что даже под теми же «парфами», то есть выходцами из области Фарса (Парс) армянские средневековые источники продолжали и продолжают однозначно подразумевать исключительно курдов. Средневековый армянский историк Вардан Великий, повествуя о родоначальниках курдских правителях династии Шеддадидов, сообщает что, они с матерью приехали «из Парсии»[28] и сумели захватить власть в Армении – «началось господство парсов»[29]. И современные армянские историки «приход курдов в Армению» также связывают с областью Фарс («прародина курдов — северные районы области Фарс (Центральный Иран)»[30].

Примечания:
[1]Дьяконов И. М. Ассиро-вавилонские источники по истории Урарту//Вестник древней истории. С.312. 1951. № 2.
[2]Лерх П. В. Исследования об иранских курдах и их предках, северных халдеях. С.119. Кн. 1. СПб., 1856.
[3]Шопен И. Исторический памятник состояния Армянской области в эпоху ее присоединения к Российской империи. С. 541, 971, 1127, 1130; СПб., 1852; Та’рих-и Систан. С.28. М., 1974.
[4]Бидлиси Ш.. Х. Шараф-наме. С. 101. Т. 1. М., 1967; Лерх П. В.,ук.соч, с.101,104.
[5]Современный Иран. Справочник. С.635. М., 1984.
[6]Бидлиси Ш.. Х., ук.соч., С.406.
[7]Бидлиси Ш.. Х., ук.соч.,С.201; Джалил Дж. XIX век. Курды в Османской империи. С.24. Анкара, 1992 (на тур. яз.); Жигалина О. И. Национальное движение курдов в Иране (1918-1947 гг.). С.8. М.,1988.
[8]Лерх П. В., ук.соч., С.82, 88; Торос Ахпарь. Путеводитель по Армении. Путевые очерки Архимандрита Гарягина Срвандзтянца. Очерки Васпураканской области. Продолжение//ИКОИРГО. С.21. Т. 10. № 1. Тифлис, 1889-1991; Современный Иран. Справочник. С.631. М., 1984.
[9]Кавказский календарь. Тифлис, 1907.
[10]Дьяконов И. М. Ассиро-вавилонские источники по истории Урарту//Вестник древней истории. С.323. 1951. № 2.
[11]Дьяконов И. М. , ук.соч., с. 334.
[12]Царь Персии Дарий (Дараявауш) (522-486 гг. до н.э.).
[13]Арриан. 3, 18; Диодор Сицилийский. 17, 68.
[14]Пигулевская Н. В. Перевод следующей части «Хроники Карка де Бет Селох», отсутствующей в издании Мезингера, дается по тексту, изданному Беджаном.
[15]Селевк I Никатор (ок. 358 до н.э. — 281 до н.э.) — полководец Александра Македонского, диадох. После смерти Александра в результате войн с другими диадохами основал Государство Селевкидов.
[16]Пигулевская Н. В. Города Ирана в раннем средневековье. С. 46. М.-Л., 1956.
[17]Ибн Хордадбех. Книга путей и стран. Китаб ал-масалик ва-л-мамалик. 28. Ибн Хордадбех. Книга путей и стран. М. 1986.
[18]Ибн Хордадбех, ук.соч, с. 48.
[19]Зумма — «места [поселения] курдов».
[20]Базанджан, Базикан – название курдского племени.
[21]Фарсах — мера, длинны равная 5760 м.
[22]Позже Соран как историческая область в Курдистане, охватывает современные районы Шахрезур, Гярмисир, Гярмиян (Киркук), Хавлер, (Эрбиль), Сулеймания, Пешдер (Ранийа, Кала-Диз, Хаджи-Ава и др.), Диян (Диян, Ревандуз, Хаджи-Имран, Сидикан, Гасре Ширин и др.), Даште Харир, Керманшах, Мукринский Курдистан (Мехабад, Миандуаб, Сердешт, Хакурке, Шаклава, Дукан, Шино и др.), Синэ, Сакккыз, Брадость и др. – эти названия этимологически связаны с носителями курдского диалекта Соран(и).
[23]Ат-Табари. История пророков и царей. Извлечения из «ТАРИХ АР-РУСУЛ ВА-Л-МУЛУК». Материалы по истории туркмен и Туркмении. Т. 1. М. Институт Востоковедения. 1939. С. 88.
[24]Та’рих-и Систан. С.193-194. М., 1974.
[25]Та’рих-и Систан, прим. 638, 439.
[26]Босворт К. Э. Мусульманские династии. С.156. М., 1971.
[27]Mohammad Mardukh Kordestâni, Târikh-e Mardukh: Târikh-e Kord wa Kordestân, 2 vols. in one, Tehran, 1973. I, стр. 75-117.
[28]Всеобщая история Вардана Великого. С. 480. М. 1861 г.
[29]Всеобщая история Вардана Великого. С. 504. М. 1861 г.
[30]Гарник Асатрян. Этюды по иранской этнологии. С.47. Ереван, 1998 г.
[1]

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە بەزمانی (Pусский) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
Этот пункт был написан в (Pусский) языке, нажмите на значок , чтобы открыть элемент на языке оригинала!
ئەم بابەتە 1,491 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | Pусский | kurdist.ru
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 2
زمانی بابەت: Pусский
ڕۆژی دەرچوون: 26-12-2012 (13 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
پۆلێنی ناوەڕۆک: دۆزی کورد
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
زمان - شێوەزار: ڕووسی
شار و شارۆچکەکان: کەرکووک
شار و شارۆچکەکان: کرماشان
وڵات - هەرێم: خۆراسان (کوردخانە)
وڵات - هەرێم: باشووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ڕاپەر عوسمان عوزێری )ەوە لە: 19-05-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 19-05-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( هاوڕێ باخەوان )ەوە لە: 19-05-2022 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 1,491 جار بینراوە
QR Code
فایلی پەیوەستکراو - ڤێرشن
جۆر ڤێرشن ناوی تۆمارکار
فایلی وێنە 1.0.123 KB 19-05-2022 ڕاپەر عوسمان عوزێریڕ.ع.ع.
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
شەیبانی: بەیەکەوە لەگەڵ کورد وڵات بنیاتدەنێینەوە
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
پەرتووکخانە
ڕەنگە لە هەرساتێکدا بانگت بکەینەوە
ژیاننامە
هەنار فەرهاد
کورتەباس
لە ئیستەنبووڵ شەش رۆژنامەڤان خرانە زیندانەوە
شوێنەوار و کۆنینە
نەخشی بەردینی ئەشکەوتی سەلمان، یان پەرەستگای تاریشا
پەرتووکخانە
لە دوێنێوە بۆ ئەمڕۆ
وێنە و پێناس
تیپی وەرزشی کەمال سەلیم ساڵی 1979
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای میرزا
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
ژیاننامە
عەبدولقادر ساڵح قادر مامشەیی
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
شوێنەوار و کۆنینە
پردی کەڵهۆرت
وێنە و پێناس
تیپی وەرزشی کەمال سەلیم ساڵی 1975
کورتەباس
یەکە کارگێڕییەکانی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان 2009
ژیاننامە
هەڵکەوت حەمەخورشید حەمەموڕاد
وێنە و پێناس
عەلی ئەحمەدی، خەڵکی کەڵەکەجاڕی ڕۆژهەڵاتی کوردستان
ژیاننامە
محەمەد مەمیخەلی
ژیاننامە
نیان چەلەبیانی
ژیاننامە
ڕۆژین داودی
کورتەباس
دیارییەک لە ئورشەلیمەوە
ژیاننامە
سرووشت عومەر 01
پەرتووکخانە
کاریگەریی پرسە ناوخۆییەکان لەسەر سیاسەتی دەرەوەی ئێران
پەرتووکخانە
ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال لە پێشخستنی دۆزی کورد
پەرتووکخانە
ڕۆڵی دیپلۆماسیەتی پەرلەمانی لەسەر پێگەی هەرێمی کوردستان لەدوای ساڵی 2005 خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان بەنمونە
کورتەباس
گەشتێک بەناو دنیای دڵداردا
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک قوتابی و مامۆستای گوندی کەڵەکەجاڕ لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان
ژیاننامە
نەوزاد مەحمود عەبدولڕەحمان
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
نیهایەت سەلیم
ژیاننامە
عەلی فەرزامی
پەرتووکخانە
هەور نیم و بۆت ئەبارێم
وێنە و پێناس
خاتوو کوبرا هاوسەری عەلی ئەحمەدی، خەڵکی کەڵەکەجاڕی ڕۆژهەڵاتی کوردستان

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
موکەڕەم تاڵەبانی
05-11-2008
هاوڕێ باخەوان
موکەڕەم تاڵەبانی
ژیاننامە
مەعروف ئاغایی - مارف ئاغایی
05-08-2010
هاوڕێ باخەوان
مەعروف ئاغایی - مارف ئاغایی
ژیاننامە
عەلی ئەشرەف نۆبەتی
23-03-2016
سەریاس ئەحمەد
عەلی ئەشرەف نۆبەتی
ژیاننامە
غازی غەفوور
25-01-2023
ڕۆژگار کەرکووکی
غازی غەفوور
ژیاننامە
ڕۆژین داودی
21-01-2025
کشمیر کەریم
ڕۆژین داودی
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
ڤیدیۆ
کۆبوونەوە و دانیشتنی گوندنشینانی کەڵەکەجاڕی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە بۆنەیەکدا، ساڵی 1998
25-01-2025
کشمیر کەریم
ژیاننامە
عەبدولقادر ساڵح قادر مامشەیی
23-01-2025
سروشت بەکر
شوێنەکان
خدربڵاخ
23-01-2025
سروشت بەکر
شوێنەکان
حەفتاچەشمە
23-01-2025
سروشت بەکر
ڤیدیۆ
قامیشلۆ بە ئامادەبوونی 100 هەزار کەس ، شەهیدانی داستانی دووی کۆبانێ بەنداوی تشرین بە خاک سپێردران
23-01-2025
کشمیر کەریم
شوێنەکان
پيرسەفا
23-01-2025
سارا سەردار
شوێنەکان
بناوچلە
23-01-2025
سارا سەردار
وێنە و پێناس
تیپی وەرزشی کەمال سەلیم ساڵی 1975
23-01-2025
سروشت بەکر
وێنە و پێناس
تیپی وەرزشی کەمال سەلیم ساڵی 1979
23-01-2025
سروشت بەکر
ڤیدیۆ
گەنجێک هەڵمەتێکى پاککردنەوەى لە دارستانى ڕانیە ئەنجامدا
23-01-2025
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  536,394
وێنە
  114,546
پەرتووک PDF
  20,767
فایلی پەیوەندیدار
  110,860
ڤیدیۆ
  1,911
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
294,470
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,354
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,549
عربي - Arabic 
33,648
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,949
فارسی - Farsi 
11,825
English - English 
7,916
Türkçe - Turkish 
3,701
Deutsch - German 
1,849
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,151
ژیاننامە 
27,167
پەرتووکخانە 
26,247
کورتەباس 
19,739
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,140
پەند 
13,753
شوێنەکان 
12,657
شەهیدان 
11,946
کۆمەڵکوژی 
10,932
هۆنراوە 
10,511
بەڵگەنامەکان 
8,464
وێنە و پێناس 
7,759
ئامار و ڕاپرسی 
4,628
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,583
ڤیدیۆ 
1,790
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,471
فەرمانگەکان  
1,118
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
826
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
793
کارە هونەرییەکان 
777
شوێنەوار و کۆنینە 
639
گیانلەبەرانی کوردستان 
511
ئیدیۆم 
350
یارییە کوردەوارییەکان 
279
نەخشەکان 
208
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
187
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
101
خواردنی کوردی 
88
زانستە سروشتییەکان 
80
دۆزی ژن 
58
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
551
PDF 
32,757
MP4 
3,117
IMG 
211,505
∑   تێکڕا 
247,930
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
شەیبانی: بەیەکەوە لەگەڵ کورد وڵات بنیاتدەنێینەوە
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
پەرتووکخانە
ڕەنگە لە هەرساتێکدا بانگت بکەینەوە
ژیاننامە
هەنار فەرهاد
کورتەباس
لە ئیستەنبووڵ شەش رۆژنامەڤان خرانە زیندانەوە
شوێنەوار و کۆنینە
نەخشی بەردینی ئەشکەوتی سەلمان، یان پەرەستگای تاریشا
پەرتووکخانە
لە دوێنێوە بۆ ئەمڕۆ
وێنە و پێناس
تیپی وەرزشی کەمال سەلیم ساڵی 1979
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای میرزا
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
ژیاننامە
عەبدولقادر ساڵح قادر مامشەیی
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
شوێنەوار و کۆنینە
پردی کەڵهۆرت
وێنە و پێناس
تیپی وەرزشی کەمال سەلیم ساڵی 1975
کورتەباس
یەکە کارگێڕییەکانی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان 2009
ژیاننامە
هەڵکەوت حەمەخورشید حەمەموڕاد
وێنە و پێناس
عەلی ئەحمەدی، خەڵکی کەڵەکەجاڕی ڕۆژهەڵاتی کوردستان
ژیاننامە
محەمەد مەمیخەلی
ژیاننامە
نیان چەلەبیانی
ژیاننامە
ڕۆژین داودی
کورتەباس
دیارییەک لە ئورشەلیمەوە
ژیاننامە
سرووشت عومەر 01
پەرتووکخانە
کاریگەریی پرسە ناوخۆییەکان لەسەر سیاسەتی دەرەوەی ئێران
پەرتووکخانە
ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال لە پێشخستنی دۆزی کورد
پەرتووکخانە
ڕۆڵی دیپلۆماسیەتی پەرلەمانی لەسەر پێگەی هەرێمی کوردستان لەدوای ساڵی 2005 خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان بەنمونە
کورتەباس
گەشتێک بەناو دنیای دڵداردا
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک قوتابی و مامۆستای گوندی کەڵەکەجاڕ لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان
ژیاننامە
نەوزاد مەحمود عەبدولڕەحمان
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
نیهایەت سەلیم
ژیاننامە
عەلی فەرزامی
پەرتووکخانە
هەور نیم و بۆت ئەبارێم
وێنە و پێناس
خاتوو کوبرا هاوسەری عەلی ئەحمەدی، خەڵکی کەڵەکەجاڕی ڕۆژهەڵاتی کوردستان

Kurdipedia.org (2008 - 2025) version: 16.17
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 1.141 چرکە!