رووداو دیجیتاڵ
سەرۆکی پێشووی کۆمیسیۆنی ویلایەتە یەکگرتووەکان بۆ ئازادیی ئایینیی نێودەوڵەتی دەڵێت، ئەو شوێنانەی داگیرکاریی تورکیای تێدایە لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا، بارودۆخێکیان دروستکردووە وەک بارودۆخی خەلافەتی داعش.
نەدین مایێنزا، سەرۆکی پێشووی کۆمیسیۆنی ویلایەتە یەکگرتووەکان بۆ ئازادیی ئایینیی نێودەوڵەتی لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ بێستوون عوسمان باسی ئازادیی ئایینی لە ڕۆژئاوا و باشووری کوردستان کرد.
نەدین مایێنزا ئاماژە بەوە دەدات، نەتەوە یەکگرتووەکانیش ڕاپۆرتی تایبەتیان لەسەری هەیە، کە چەندین کاری ناشرین و خراپیان لەلایەن میلیشیا ئیسلامیستەکانەوە کراوە کە تورکیا پشتیوانییان دەکات. بەتایبەتیش بەرامبەر ژنانی هەندێک لە کەمینە ئایینییەکان.
سەرۆکی پێشووی کۆمیسیۆنی ویلایەتە یەکگرتووەکان بۆ ئازادیی ئایینیی نێودەوڵەتی باسی ژنێک دەکات و دەڵێت، لەسەر سنووری نێودەوڵەتیی تورکیا و سووریا هەندێک ژنم ناسی کە هەڵاتبوون، بەڵام دواتر گەڕابوونەوە بۆ ئەوەی ئەندامانی خێزانەکەیان بدۆزنەوە، لەوێ دەستگیرکرابوون. یەکێکیان بە دەستگیرکەرەکانی گوتبوو ئێزدییە، پێی وابوو ئەوە یارمەتیدەدات و دەیسەلمێنێت پەکەکە نییە، بەڵام زۆر خراپتر مامەڵەی لەگەڵدا کرابوو. نینۆکی دەرهێنرابوو، دەستدرێژیی سێکسییان کردبووە سەری و چەندین جێگەی برینی بە جەستەوە بوو
سەرۆکی پێشووی کۆمیسیۆنی ویلایەتە یەکگرتووەکان بۆ ئازادیی ئایینیی نێودەوڵەتی دەڵێت، کولتووری یەکدی قبووڵکردن و پێکەوەژیان لە هەرێمی کوردستان زۆر سەرنجڕاکێشە و زۆر سەختە بتوانی بەراوردی بکەیت بە بەشەکانی دیکەی عێراق کە تووندترن قبووڵکردنی ئایینیی تێدا کەمترە.
دەقی هەڤپەیڤینی نەدین مایێنزا لەگەڵ ڕووداو:
رووداو: تۆ لە ڕۆژئاڤا بوویت و یەکەم کەس بوویت کە مێزگردی نێودەوڵەتیی ئازادیی ئایینی ڕێکبخەیت لە ڕۆژئاڤا. دەتوانیت باسی ئازادیی ئایینیم لە ڕۆژئاڤا بۆ بکەیت؟ بەتایبەتی باسی ئەو موسڵمانانەم بۆ بکەیت کە بەم دواییانە بوونەتە کریستیان؟
نەدین مایێنزا: لە ڕۆژئاڤا کولتوورێکی سەرنجڕاکێش و گرنگیی پێکەوەژیان و قبووڵکردنی ئایین و ئیتنیکی یەکدی و بێگومان جێندەری یەکدیش هەیە، تەنانەت ڕێگەپێدراوە خەڵک ئایینەکەی خۆیشی بگۆڕێت، ئەمە لە ناوچەکەدا زۆر نایبینین، کەنیسە هەیە تایبەتە بەو کەسانەی ئایینی خۆیان گۆڕیوە و بوونەتە کریستیان، کە مامەڵە لەگەڵ کۆمەڵگەی دیکەی جیاوازدا دەکەن و بە یەکسانی مامەڵەیان لەگەڵدا دەکرێت وەک هەر کەنیسەیەک یاخود کۆمەڵگەیەکی دیکەی کریستیان.
رووداو: ئەمەش بووەتە ئاراستەیەکی نوێ؟ بەتایبەتی دوای داعش، ڕاستە؟
نەدین مایێنزا: ڕاستییەکەی یەکەم جارمە من بیبیستم، بەڵام زەحمەتە بتوانم بەدڵنیاییەوە دەستنیشانی بکەم، بەڵام لە چەند ساڵی ڕابردوودا لە ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا دەبیستین کە خەڵک ئایینی خۆیان دەگۆڕن، بەڵام لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا کەمێک جیاوازە، لەبەرئەوە نموونەی زیاتر دەبینیت بەراورد بە ناوچەکانی دیکە.
رووداو: دەتوانیت کەمێک باسی گوندە ئێزدی و کریستیانەکانم بۆ بکەیت لەسەر سنوورەکان، بەتایبەتی لەسەر سنووری نێودەوڵەتیی تورکیا و سووریا، دەمانبینی هەندێک لەو گوندانە بە داگیرکاریی تورکیا زیانیان بەرکەوتبوو، چی بەسەر دانیشتووانی ئەو گوندانەدا هات کە زۆریان لێکرا گوندەکانیان بەجێبهێڵێن؟ ئایا لە شارەکانی دیکەدا دەژین؟ ئەی بارودۆخیان چۆنە؟
نەدین مایێنزا: ڕاستە، هێشتا سەتان هەزار کەس شوێنی خۆیان بەجێهێشتووە لە ناوچەی داگیرکاریی تورکیا لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا، لەبارەی ئەوانەشی کە لە شوێنی خۆیاندا ماونەتەوە، چەندین ڕاپۆرت لە دەزگا سەربەخۆکان و ڕێکخراوەکان بڵاوکراونەتەوە و تەنانەت نەتەوە یەکگرتووەکانیش ڕاپۆرتی تایبەتیان لەسەری هەیە، کە چەندین کاری ناشرین و خراپیان لەلایەن میلیشیا ئیسلامیستەکانەوە کراوە کە تورکیا پشتیوانییان دەکات. بەتایبەتیش بەرامبەر ژنانی هەندێک لە کەمینە ئایینییەکان ئەنجامدراوە؛ چەندین بەسەرهات هەن، بەسەرهاتی تۆقێنەر... بۆ نموونە لێرەش، هەندێک ژنم ناسی کە هەڵاتبوون، بەڵام دواتر گەڕابوونەوە بۆ ئەوەی ئەندامانی خێزانەکەیان بدۆزنەوە، لەوێ دەستگیرکرابوون. یەکێکیان بە دەستگیرکەرەکانی گوتبوو ئێزدییە، پێی وابوو ئەوە یارمەتیدەدات و دەیسەلمێنێت پەکەکە نییە، بەڵام زۆر خراپتر مامەڵەی لەگەڵدا کرابوو. نینۆکی دەرهێنرابوو، دەستدرێژیی سێکسییان کردبووە سەری و چەندین جێگەی برینی بە جەستەوە بوو. بەڕاستی ئێمە بارودۆخێکی زۆر خراپی ئەو کەمینە ئایینییانە دەبینن کە لەو ناوچەیە دەمێننەوە؛ هەندێک کەسی کریستیان لەسەر پەرستشکردن دەستگیرکراون، بەتایبەتی ئەگەر ئایینیان گۆڕیبێت. هەروەها بەسەرهاتی پیاوێکی پیر هەیە، کە چەند دەیەیەک لەمەوپێش ئایینەکەی گۆڕیوە، بەڵام هەر دەستگیرکراوە، خراوەتە زیندان و ئەشکەنجەدراوە. کەواتە...
رووداو: ئەم کەسانەت ڕووبەڕوو بینی؟
نەدین مایێنزا: بەڵێ یەکدیمان بینی و
رووداو: هەروەها ژنەکەش؟
نەدین مایێنزا: بەڵێ، کەواتە ئەو شوێنانەی داگیرکاریی تورکیای تێدایە لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا، بارودۆخێکیان دروستکردووە وەک بارودۆخی خەلافەتی داعش. بەڵام ئێمە ئەم شتانە نابیستین، چونکە کارێکی گران دەبێت لەسەر کۆمەڵگەی نەتەوەیی، هۆکارەکەشی ئەوەیە تورکیا ئەندامێکی هاوپەیمانیی ناتۆیە. لەبەرئەوە خەڵک بەئاسانی ڕوویان وەردەگەڕێنن و لەبیری دەکەن، بەڵام بەڕاستی کارەکانیان ناشرین و قێزەون بوون. دەبێت بەسەرهاتەکانیان باسبکرێت و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش لەسەریان بێتەدەنگ. کردنەئامانجی کەسانی بێتاوان لە ئۆکراینا ئاسایی نییە و نابێت لە سووریاش ئاسایی بێت.
رووداو: سەردانی هیچ یەکێک لەو کەنیسانەت کرد کە ئەو کریستیانانەی لێیە کە ئایینی خۆیان گۆڕیوە لە ڕۆژئاڤا؟
نەدین مایێنزا: بەڵێ، سەردانم کردوون، هەموو جارێک لانیکەم سەردانی یەکێکیان دەکەم، بەڕاستی سەردانێکی جوان بوو، لە یەکێک لەو کەنیسەیانە ڕێکخراوێکی ئیسلامی پێشوازی لێدەکردن بە گوڵەوە، لەبەرئەوە ڕۆژئاڤا کولتوورێکی جوانی هەیە، تێیدا یەکدی قبووڵ دەکەن و هەروەها شتێک هەیە، بەوپێیەی هەموو کەسێک ناتوانێت بچێتە ئەوێ و بە چاوی خۆیان بیبینن... بەڵام لە هەموو ئاستێکی حکومەتدا ئەم پێکەوەژیان و کولتووری قبووڵکردنی ئایینی و ئیتنیکییە چەسپێنراوە، بە شێوەیەک هاوسەرۆکیان هەیە و چەندین گرووپی ئیتنیکی هەیە، هەمووشیان پێکەوە کارکردنیان پێکەوە لە حکومەتدا وا دەکات ئەم کولتوورە لەخۆبگرێت.
رووداو: ئایا ئەم کولتوورە تەنیا لە کۆمەڵگەی کوردیی ڕۆژئاڤا هەیە؟ یاخود کولتوورەکە تەشەنەی کردووە بۆ ناوچەکانی دیکەی زۆرینەعەرەب، وەک ڕەققە، ئیدلیب و شوێنەکانی دیکە؟
نەدین مایێنزا: بەڵێ، ئەم کولتوورە تەشەنەی کردووە بۆ شوێنەکانی دیکەش، چەند ڕۆژێکم لە شارەکانی وەک ڕەققە، تەبقە، منبجدا بەسەربرد، هەر بەڕاستی ئەم شێوازی حکومەتەیان لە بنەوە دامەزراندووە، بە شێوەیەک هەموو ئایینەکان بەشێکن لێی. هەڵبەت لەو شوێنانەشی کە زۆرینە موسڵمانن، تەنیا کریستیان یاخود ئێزدی لێ نییە بەزۆری، بەڵکو تورکمانیش هەن، لەگەڵ ئێزدی و کریستیانەکاندا بەشێکن لە حکومەت و قبوڵوکراون و پێشوازییان لێدەکرێت.
رووداو: با بێینە سەر باشووری کوردستان، پێم وابێت مانگی کانوونی دووەم سەردانی کوردستانت کرد و لەگەڵ سەرۆکوەزیراندا کۆبوویتەوە. دەتوانیت کەمێک باسی هەرێمی کوردستانم بۆ بکەیت؟ هەروەها باسی ئازادی، مەبەستم ئازادیی ئایینیم بۆ بکەیت لە وڵاتەکە، بەراورد بە بەشەکانی دیکەی عێراق.
نەدین مایێنزا: ڕاستییەکەی هیچ دەرفەتی بەراوردکردنی تێدا نییە، کولتووری ئێرە، قبووڵکردنی ئایینی یەکدی، هەروەها ئەو ڕاستییەی کە نوێنەرایەتیی هەشت ئایین لە حکومەتدا هەیە، هەروەها کەنیسە و پەرستگە و شوێنی نزاکردنی کردووەتەوە، ئەمە زۆر سەرنجڕاکێشە لێرە، زۆر سەختیشە بتوانیت بەراوردی بکەیت بە بەشەکانی دیکەی عێراق، کە تووندترن و قبووڵکردنی ئایینیی تێدا کەمترە، بۆ نموونە لەگەڵ زەردەشتی و بەهاییەکان و ئەوانی دیکەش، لە کاتێکدا لێرە پێشوازییان لێدەکرێت. لەبەرئەوە کاتێک سەرۆکی کۆمیتەی نێودەوڵەتیی ئەمریکا بووم بۆ ئازادیی ئایینی، کە چەند هەفتەیەک لەمەوبەر خولی دووەمم کۆتاییهات، بەوردی لەبارەی ئەوەوە نووسیمان کە ئەم ناوچەیە زۆر ئەرێنییە و پێشوازیی زۆر لە کەمینە ئایینییەکانی کردووە و دەرگەی بۆ کردوونەتەوە، کاتێک لە دەستی داعش ڕایان کرد لە ساڵانی 2014 و 2015.
رووداو: ئەم نێوبانگەی کوردستانی باشوور و ڕۆژئاڤا بەباشی ناسراوە لە ئەمریکا؟ بەتایبەتی لەلایەن ئەنجلیکان و جیزویدەکانەوە کە زۆر بەخەمن لە بارودۆخی کریستیانەکان لەم ناوچەیەی جیهاندا؟
نەدین مایێنزا: لە ڕاستیدا لە کاپیتۆڵ هیڵ، ئاگادارییەکی زۆرباش لەمبارەیەوە هەیە و خۆشحاڵیشن پێی، هەڵبەت ڕای گشتیی ئەمریکا گرنگییەکی ئەوتۆی پێنادەن، بەڵام سەرکردە ئایینییەکانی کۆمەڵگەکان لە ئەمریکا ئاگاداری تەواوی ئەوە هەن کە لەسەروبەندی کۆمەڵکوژیی ئێزدی، کریستیان و گرووپەکانی دیکە، ئێرەیان بە زۆنێکی سەلامەت دانەوە بۆی هەڵبێن.
رووداو: ئەی ئەمە هیچ کاریگەرییەکی لەسەر مامەڵەی واشنتنەوە هەیە لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان و ئیدارەی ڕۆژئاڤا؟
نەدین مایێنزا: پێم وایە کاریگەریی هەیە، چونکە کلیلی پرسەکان سەقامگیرییە. ئەگەر تەماشای جیهانیش بکەیت، کەمێک سەختە سەقامگیرییەکی لەو شێوەیە هەبێت کە پێویستمانە، بەتایبەتی لەم دوو وڵاتە، کە ئازادیی بیروباوەڕ و ئایینی تێدا نییە. چونکە دەبینین جیاکاریی ئایینزای و تووندوتیژی ئایینزاییش هەیە لە ناوچەکە و چەند بەشێکی دیکەی جیهانیش. بە برەودان بە کۆمەڵگەیەک کە جیاکاریی ئایینزای تێدا کەمتر بێتەوە و خەڵک بتوانێت پێکەوە بژین، سەقامگیریی زیاتر دەبێت و ئەمەش دەستکەوتێکی گەورەیە بۆ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا. لەبەرئەوە زۆر گرنگە ئەمریکا بەردەوام بێت لە پشتیوانیکردنی حکومەتی هەرێمی کوردستان و دەبێتە وەبەرهێنانی مەزن، چونکە کوردستان لە ساڵی 2014 ڕووبەڕووی داعش بووەوە و بەردەوامیش دەبێت لەوەی بەشی سەقامگیریی عێراق بێت، لەبەرئەوە زۆر گرنگە ئەمریکا لێرە بمێنێتەوە و پشتیوانی لەم حکومەتە بکات.[1]