ستراتیژی بەرێوەبردنی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لە خێزاندا
کاروان عەبدوڵڵا هەورامی

یەکیک لە گرنگترین ڕارایی و خەیاڵەکانی خێزان بۆ پەروەردەکردنی نەوەکان لەم سەردەمی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان و هاتنە ئارای فەزای مەجازی و ئەو ژیانە گریمانەییەیە کە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان دروستیان کردوە، هاوکات لەگەڵ ئەو گۆڕانکاریانەی کە لەساتی ڕووداندان.
دونیای گریمانەیی و لەنێویدا تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان سیستم و مەودایەکی فراوانی گەشەکردووە کە تەواوی لایەنەکانی ژیانی مرۆڤایەتی گرتوەتەوە، بارودۆخێکی زۆر دژوارو ئاڵۆزی دروستکردوە و دەستی وەرداوەتە تەواوی سێکتەرە جیاوازەکانی ژیانی مرۆڤایەتی.
لەنێو ئەو سێکتەرانەدا بابەتی پەیوەندی و کۆمینیکەیشنی سەد دەرسەد گرتوەتە دەستو کۆنترۆڵی کردووە، تەواوی زانیاری و گەیاندن و وەرگتنی زانیاریەکان و دروستکردنی پەیوەندیەکان لەڕێگەی ئەوەوە دەبن، تەنانەت میدیای کلاسیک وەک تەلەفزیۆن و سەتەلایت گواستەوەی زانیارییەکانیان لە ڕێگەی لینک و بەستەری (تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان)ەوە ئەنجام دەدەن، بەو مانایەی ڕژاونەتە نێو تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان و لەوێوە پەیوەندی لەگەڵ وەرگردا دروستدەکەن.
سێکتەری دووەم کە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان و ئەو دونیاگریمانیییەی کە دروستی کردووە دەستێوەردانی تێدا دەکەن، بابەتە فێرکارییەکانن لەڕێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان و بەڕێوەبردنی پرۆسەی فێرکردنە لە فەزای مەجازیدا، کە ئەم هەنگاوەیان لە چەند ساڵی ڕابردوودا بەشێوەیەکی بەرچاو گەشەی کرد، بەتایبەت دوای هاتن و بڵاو بوونەوەی نەخۆشی کۆرۆنا پرۆسەی فێرکاری و خوێند گوازرایەوە بۆ نێو تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان و ئەو دنیا گریمانەییەی کە هاتوەتە ئاراوە.

سێکتەرێکی تر بابەتی سەلامەتی و تەندروستیە کە کە ساڵانێکە هەوڵ بۆ ئەوە دەدرێت بەتەواوی ئەم سێکتەرە لەلایەن تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانەوە کۆنترۆڵ بکرێت، دیسانەوە بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی کرۆنا گوژمەیەکی باشی بە بەرەو پێشچوونی ئەم بابەتە دا.

سێکتەری ئابوریش بەهەمان شێوە دەستێوەردانی بەرچاوی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانی بەخۆوە بینیوە، کە لەم سێکتەرەدا بە بابەتی بلاکچین و بیتکوین و هاوشێوەکانی دەستی پێکردووە.

ئەم بارودۆخەی کە هاتوەتە ئاراوە وایکردووە ناتوانین ناوی هیچ سوچ و بەشێکی ژیان ببەین کە (تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان) دەستی پێنەگەیشتبێت.
لەسەر ئەم بنەمایە ڕەدکردنەوە و وەلانانی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بەتایبەت و دونیای گریمانەیی بەگشتی لەنێو ژیانی مرۆڤایەتیدا لەهیچ بارودۆخێکدا ناگونجێ.
ئەوەی دەکرێت و مرۆڤ ئەمرۆ کاری لەسەردەکات لە بەرانبەر پێشکەوتنەکانی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان مامەڵکردنە لەگەڵیدا بە ستراتیژ و هەنگاوگەلێک کە ئاراستەی کار و بەکارهێنانی تۆرەکۆمەڵایەتیەکان بەرەو شەقامی سودوەرگتن ببات لە نێو خێزان بەتایبەتی و ژیانی مرۆڤایەتی بەگشتی.
بەڕێوەبردنی دروستی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لە نێو خێزاندا بابەتێکە کە لەم سەردەمەداو لە ناوەندە ئەکادیمیە کۆمەڵایەتی و میدیاییەکاندا کاری لەسەر دەکرێت و بوەتە ڕشتەیەکی هاوبەشی نێوان کۆمەڵناسی و ڕاگەیاندن.
لەم نوسینەدا لەبارەی بەرێوەبردنی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لەنێو خێزاندا چەند ستراتیژێک دەخەینە ڕوو بە ئامانجی دۆزینەوەی ڕێکارەکان بۆ بەڕوەبردنی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لەنێو خێزاندا.

$دیارترین تایبەتمەندی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان$
ئەم دونیا گریمانەییە نوێیە مەودایەکی فراوانی بۆ پرۆسەی فێرکاری هێناوەتە بوون، هەرشتێک لە زانیاری و بابەتی فێربوون بخوازین لەڕێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانەوە دەتوانین دەستی پێ بگەیەنین، ئەم فەزایە پەوەندی تاک و گروپەکانی بە ئاستی باڵا گەیاندوەو شوێن و کوچەیەک نەماوە کە نەتوانین دەستمان پێبگات.
لەگەڵ ئەوەشدا بووەتە مەیدانی بنکۆڵکردن و بەدواداچوون لێکۆڵینەوە لەسەر هەر بابەتێکی زانستی و ڕەفتاری کە بمانەوێت.
زیاد لەمەش فەزای مەجازی بوەتە گەورەترین مەیدانی خەرج و بەکارهێنان لە بواری فەرهەنگی و کۆمەڵایەتی و بونیەکانی تری ژیان کە هەر لەوەوە شکڵی خۆیان وەردەگرن.

$ناهەموارییەکانی فەزای مەجازی بۆ خێزان$
لەگەڵ تایبەتمەندیە پڕ گەوهەریەکەی ئەم فەزایەدا چەندین ناهەمواری بەدەنی و دەروونی بۆ تاکی نێو خێزان هێناوەتە ئاراوە.
لەگرنگترین دەرکەوتەی ناهەموواری ئەم فەزایە بۆ تاکی خێزان بەهەدەردانی کات و ناهەوسەنگی ڕەفتارەکانە، زۆرکات تاک نیوەی ڕۆژی لەنێو تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان و فەزای مەجازیدا بە هەدەر دەگوزەرێنێ، چوون ڕوون نیە لای بەدوای جیدا وێڵە لەم فەزا فراوانەدا، یاخود توانای سود وەرگرتنی لەو ئامراز و هەلەی لەبەردەستیدایە، ئەگەرچی لە ئەمرۆدا بەرنامەو ئەپلیکەیشنی زۆر هاتونەتە ئارا کە ئاراستەی ئەوەمان بکەن سود لەو هەل و ساتەنە وەرگرین کە لبەردەمماندان.
نا هەموواری دووەم و دیار کە تۆرەکۆمەڵایەتیەکان لەوەدا خۆی دەبینیتەوە کە بەردەوام و بەبێ لەپێشچاوگرتنی حاڵەتە جیاوازەکانی بەدەن و ڕۆحی مرۆڤ دەچینە نێو تۆڕەکۆمەڵایەتی و فەزای مەجازییەوەو دەرگیردەبین لەگەڵ ڕووداو کارەسات و ڕاو بۆچوونە جیاوازەکاندا، ئەمەش جگە لە دروستکردنی گرفتی بەدەنی ئاڵۆزی لە بیر و ڕوح و دەرونماندا دروست دەکات.
لەلایەکی ترەوە ڕەخساندنێنەری زەمینەو بارودۆخی لەبارە بۆ زیادەرۆشتن و زیادەرەوی (انحراف) لە زۆر لایەنی ژیانی مرۆڤایەتی بەتایبەت توندواژۆیی و انحرافی جنسی و خەرج و مانەوەی لە خەڵوەتی واقیعیدا، مامەڵە فەرهەنگی و کۆمەڵایەتیەکان و فیکریی و ڕەوشتییەکان، چونکە مرۆڤایەتی بەزۆری بە ڕێکاری واقیعی دەستی بە حاڵەت و ڕەفتارەکانی نێو ئەو دونیایە نەگەیشتوە.
لە دونیادا کۆمپانیاگەلێکی گەورە هەن کە بۆ ڕێگری لە زیادەرۆیی و انحراف کار لەسەر مۆدێلەکانی ژیان دەکەن، هەروەها بەرنامەو ئەپلیکەیشنی جۆراوجۆر بۆ ئەو مەبەستە بەرهەم دەهێنن، تا بتوانن بەشێک لەو زیادەرەویان کەم بکەنەوە، بەشەکەی تری دەگەڕێتەوە بۆ خودی ئینسان و ئەو ئیرادەیەی کە هەیەتی.

تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لەگەڵ ئەو تایبەتمەندیانەی کە وایکردوە پێشگیری لە ژیانی کۆمەڵایەتی و هەنگاوەکانی تاک بکات بۆ پێشکەوتن خاوەنی چەندین تایبەتمەندیشن کە وایکردوە هەل بڕەخسێنێت لەبەردەم تاکو کۆمەڵ بۆ سود وەرگرتن لێی لە قۆناغ و لایەنە جیاوازەکانی ژیاندا، یەکێک لەو هەلە بەرچاوانە کی لە ئەمڕۆی گەشەی فەزای مەجارزی و تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لەبەردەم تاک و کۆمەڵگەدایە بریتیە لەو تایبەتمەندیەی کە وایکردووە دەرگا بەرووی پرۆسەی فێرکردن و وەرگرتنی زانست و زایاری بەڕووی کۆمەڵگادا بکاتەوە بەڕێکاری ئاسان لە گەیاندن و ڕوون لە فێرکردندا، بەجۆرێک تاک دەتوانێت لەڕێگەی ئەم دونیا گریمانەییەوە ئاشنای هەر بابەتێک بێت کە لەهەر گۆشەیەکی دونیادا خرابێتە ڕوو باسی لەسەر کرابێت، لەهەمانکاتیشدا دەتوانێت فێربێت و هەموو ڕێکارەکان لێوەی وەربگرێت، هەروەک ئەوەی لە زانستگەیەکی پێشکەوتودا فێری دەبێت.

ئەم فرسەت و هەلە بەدرێژایی مێژووی مرۆڤایەتی لەخزمەت هیچ نەسلێکدا نەبووە. ئەمە بە جیاکاری لە پێغەمبەران کە پەیوەندیەکی بەهێزی جیاکارییان لە گەردوندا هەبووە، هەربۆیە ئەم تایبەتمەندیە بێویچنەو نادرە لە مێژووی بەشەریەتدا و پڕ سودە بۆ ژیانی مرۆڤایەتی ئەم سەردەمە، ئەگەرچی تا ئێستە زۆریچک لە مرۆڤایەتی نەیتوانیوە ئەو سودە لەم دونیا گریمانەییە ببینێت.

لەلایەکی ترەوە تایەبتمەندی تۆڕەکۆمەڵایەتیانە هەلیچکی تری خستوەتە بەردەم مرۆڤایەتی کە بتوانێت لە کەمترین کات و لەدورترین شوێنی دونیاوە پەیوەندی لەگەڵ تاک و کۆمەڵدا دروست بکات، کە پەیوەندیەکی ماڵتی میدیاییە و لە ڕێگەی دەنگ و ڕەنگ و نوسینەوە بەرقەرار دەبێت.

جگە لەمە تایبەتمەندی زیادکردنی هەلی کار بۆ تاکی کۆمەڵگەو کردنەوەی دەرگای بازاری فراوان بەڕووی کەسبوکاری خەڵکدا کە بە هەزارن کەسی خستوەتە کار، ئەگەر چی بازاری کلاسیکی بەرو ئاقاری دارمان دەبات بەلام هەلی کاری زۆر بەرەو پێش و زیاد بردووە.
بەجۆریچک کەسانێک کە ئەم ڕاستیەیان درک پێکردوەو توانیویانە بچنە نێو ئەو بازارەوە سودی زۆریان لێبینیوەو بونەتە بازرگان و سەرمایەداری جیهانی سەرمایەی زۆریان بەدەست هێناوە.
تەنانەت ئەو تایبەتمەندیە وایکردوە کە ئازادیەکی بەرفرازانی بازاری هێناوەتە ئارا بەجۆرێک کە کاری لەسەر گۆڕینی زۆر یاسای بازارو بازرگانی کردوەو هەندێک لە وڵاتان یاسای نوێیان لەو بارەوە دەرکردووە.

$خێزان لە سەردەمی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکاندا$
بە لەبەرچاوگرتنی ئەو هەرەشانەی کە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان هەیانە لەسەر خێزان ئەو فرسەت و هەلانەی کە بۆ خێزانی دروست کردووە، بوونی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لەنێو خێزاندا لە لایەکەوە بارودۆخێکی سەختی هیچَاوەتە ئارا بەوەی کە گرفت و کێشەی لەنێو خێزاندا زیادکردوەو خستویەتیە بەردەم چەندین کێشەی نوێی کۆمەڵایەتی و دەرونی و بەدەنیەوە، لەلایەکی ترەوە چەندین هەل و فرسەتی خستوەتە بەردەم خێزان بۆ گەشەی تاک و خێراترو ئاسانتر کردنی پرۆسەی فێرکردن و ئاڵوگۆڕی زانیاری و گەشەی پەیوەندیەکان.
لەمن ێوەندەدا خیچزان دەخاتە بەردەم دارشتن و ئیجراکردنی چەندین ستراتیژی نوێ لەنیچو خێزاندا بۆ ئەوەی بتوانێت مامەڵە لەگەڵ تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بکات و دەرگایان لێبکاتەوە بەجۆرێک کە زیان لە ژیانی تاک و خێزان نەدات و سودیش لەو هەلە گرنگانە وەرگرێت کە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان پێشکەشی دەکەن، بەمەش دەوترێت بەڕێوەبردنی ستراتیژی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لەنێو خێزاندا.

$ستراتیژیەتی بەڕێوەبردنی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لە خێزاندا$
بونیاد و پێکەوەنانی خێزان لە زانستی کۆمەڵناسیدا لەو هەموو سیستمەهاوبەشە کۆمەڵایەتیە پێک دێت کە تاکەکان پێکەوە دەبەستێتەوە و بەردەوام گەشە بە پەیوەندیەکانی نێوانیان دەدات و پەیوەستی بەهێز لە نێوان ئەوەاندا دروست دەکات، ئەو بونیەیە چ دین بێت یان هەر سیستمێکی تر کە پەیرەبکرێت وەک فەرهەنگ و سیستمە کۆمەڵایەتیەکانی تر، هەموو ئەمانە بەپێی قۆناغە مێژوییەکان دەکەونە بەردەم گۆرشانکاریەکانی ژیانی مرۆڤایەتی و بەرژەوەندیەکانی مرۆڤ لە ڕەوتی ژیانیدا، بۆ هەر سات و گۆرشانکاریەکیش ڕێکارو ستراتیژی نوێ لەنێو خێزاندا دێنە ئارا بۆ بەرێوەبردنی ئەو گۆرانکاریە لەپیچناو مانەوەی خێزان و ئەو پەیوەستیەی کە هەیانە.

تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان و فەزای مەجازی لەم سەدەیەدا یەکێکە لەوگۆڕانکارییە تەکنەلۆژیەی کە هاتوەتە نیچو خێزان و کاریگەری ڕەفتاری و دەرونی بەدەنی لە ژیانی تاکی خێزاندا دروستکردووە، خێزان وەک هەر گۆڕانێکی تر گەورە یان بچووک هەوڵی مامەڵەکردن دەدات لەگەڵ گۆرانکاریەکەو بەرگری لە پاراستنی پەیوەستیە خێزانیەکەدەکات لەنێو تاکەکانیدا، بۆ ئەمەش پەنادەباتە بەر دارشتنی ستراتیژی نوێ بۆ سەوداکردن لەگەڵ ئەو گۆرشانکاری و کاریگەریەدا.
بۆ ئەمەش زانستە پەیوەستدارەکان بە لایەنی گۆڕانکاری و خودی خێزان دەست بە دارشتنی ستراتیژی نوێدەکەن بۆ ڕووبەڕوو بونەوەی ئەو گۆڕانەو بەرگری کردن لە کاریگەریەکانی و خۆ کەناردان لە زیانەکان و ئەو هەرەشانەی ڕووبەڕووی دەبنەوە، هەروەها سودوەرگرتن لە سودو ئەو هەلانەی کە گۆڕانکاریەکە دەیانرەخسێنێت. لیرەدا چەند ستراتیژێک بۆ بەڕێوەبردنی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لە خێزاندا دەخەینە ڕوو:

$یەکەم: تێگەیشتنی دروست$
لە خێزاندا دایک و باوک و گەورەکانی تر تێگەیشتنی دروست بەرانبەر بە گۆڕانکاریەکان پەیدابکەن، بەجۆرێک هەموو لایەنەکانی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بەو بارودوخانه ی کە دەیخولقێنن و ئەو فرسەت و هەلانەی دەیخەنە بەردەم خێزان.
تا ئەو ڕادەیەی ئەبێت بگەینە ئەو تێگەیشتنەی کە ڕەدکردنەوەو ڕێگری لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لەنێو خێزاندا هەوڵێکی ناکام و نەگونجاوە، زیاد لەوەش تێبگەین کە تۆرەکۆمەڵایەتیەکان تەنها فەیسبووک و تیلیگرام نیین، بەڵکو مەوداو بوارێکی زۆر پێشکەوتوو گەشەکردوی دژوارو ئاڵۆز و درێژخایەنە، هەروەکو چۆن پێویستە ئەو تێگەیشتنەشمان هەبیت کە فەزای مەجازی بەردەوام لە گەشەکردن و فراوانتر بووندایە، ئەگەر ئەم تێگەیشتانەمان بۆ دروست نەبێ ناتوانین بزانین کە چ ڕووداوێک لەم نێوەندەدا ڕوودەدات، خێزان لەبەردەم چ گۆڕانکارییەکدایە.

$دووەم: ئاشنایی تەواو بە لێهاتویی و تواناکانی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان$
بۆئەوەی خێزان بتوانێت بە تەواوی درکی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بکات و کار بە ستراتیژی یەکەم بکات پێویستە بەتەواوی ئاشنای ئەو تواناو لێهاتوییانەبێت کە لە دەرونی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان حەشاردراوە و هەمووان کاری لەسەر دەکەن، بەو واتایەی کە خۆیان لەنێو ئەم کایەیەدا ڕاهێنان بکەن، بەجۆرێک بەکارهێنەربن و بزانن چی لەباردایەو ئەو گرفت و دژواریانەچین بەهۆی ئەم تۆڕە کۆمەڵایەتیانەوە دەرژێنە خێزانەوە.
گەورەکانی خێزان بەو تێگەیشتنەی کە هەیانە بۆ ئیدارەدانی خێزان پێویستە بەشێک لە کاتیان ڕۆژانە خەرجی ئەو کایە کۆمەڵایەتیە بکەن و کوچەو کۆڵانەکانی شارەزابن، چونکە کاتێک کە ناتوانرێت دەرگای چونەنێو ئەو کایەیە ببەندرێت پێویستە ڕێنیشاندەری نەوەکانبێت بۆ ئاراستەکردنیان بەکۆڵانە ڕۆشنەکانی ئەو کایە کۆمەڵایەتیە. بەپێچەوانەوە گەر ئاشنا نەبیت و نەشتوانی دەرگاکەی دابخەی ئەو کات هیچ ئیدارەدانیک لە دەست پەروەردەکاردا نییە.ئاشنایی تەواو بە لێهاتویی و تواناکانی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان
بۆئەوەی خێزان بتوانێت بە تەواوی درکی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بکات و کار بە ستراتیژی یەکەم بکات پێویستە بەتەواوی ئاشنای ئەو تواناو لێهاتوییانەبێت کە لە دەرونی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان حەشاردراوە و هەمووان کاری لەسەر دەکەن، بەو واتایەی کە خۆیان لەنێو ئەم کایەیەدا ڕاهێنان بکەن، بەجۆرێک بەکارهێنەربن و بزانن چی لەباردایەو ئەو گرفت و دژواریانەچین بەهۆی ئەم تۆڕە کۆمەڵایەتیانەوە دەرژێنە خێزانەوە.
گەورەکانی خێزان بەو تێگەیشتنەی کە هەیانە بۆ ئیدارەدانی خێزان پێویستە بەشێک لە کاتیان ڕۆژانە خەرجی ئەو کایە کۆمەڵایەتیە بکەن و کوچەو کۆڵانەکانی شارەزابن، چونکە کاتێک کە ناتوانرێت دەرگای چونەنێو ئەو کایەیە ببەندرێت پێویستە ڕێنیشاندەری نەوەکانبێت بۆ ئاراستەکردنیان بەکۆڵانە ڕۆشنەکانی ئەو کایە کۆمەڵایەتیە. بەپێچەوانەوە گەر ئاشنا نەبیت و نەشتوانی دەرگاکەی دابخەی ئەو کات هیچ ئیدارەدانیک لە دەست پەروەردەکاردا نییە.ئاشنایی تەواو بە لێهاتویی و تواناکانی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان
بۆئەوەی خێزان بتوانێت بە تەواوی درکی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بکات و کار بە ستراتیژی یەکەم بکات پێویستە بەتەواوی ئاشنای ئەو تواناو لێهاتوییانەبێت کە لە دەرونی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان حەشاردراوە و هەمووان کاری لەسەر دەکەن، بەو واتایەی کە خۆیان لەنێو ئەم کایەیەدا ڕاهێنان بکەن، بەجۆرێک بەکارهێنەربن و بزانن چی لەباردایەو ئەو گرفت و دژواریانەچین بەهۆی ئەم تۆڕە کۆمەڵایەتیانەوە دەرژێنە خێزانەوە.
گەورەکانی خێزان بەو تێگەیشتنەی کە هەیانە بۆ ئیدارەدانی خێزان پێویستە بەشێک لە کاتیان ڕۆژانە خەرجی ئەو کایە کۆمەڵایەتیە بکەن و کوچەو کۆڵانەکانی شارەزابن، چونکە کاتێک کە ناتوانرێت دەرگای چونەنێو ئەو کایەیە ببەندرێت پێویستە ڕێنیشاندەری نەوەکانبێت بۆ ئاراستەکردنیان بەکۆڵانە ڕۆشنەکانی ئەو کایە کۆمەڵایەتیە. بەپێچەوانەوە گەر ئاشنا نەبیت و نەشتوانی دەرگاکەی دابخەی ئەو کات هیچ ئیدارەدانیک لە دەست پەروەردەکاردا نییە.

$سێهەم: بەهرەگیری لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان$
ئەو بەهرانەی کە لەتۆڕە کۆمەڵایەتیەکاندا بونەتە دەسکەوتێکی گشتی و بەکارهێنانی توانا تیایاندا گەشەی زانستی و پیشەیی دەداتە وەرگران، پێویستە کە گەورەکانی خێزان فێریان ببن و ئاشنایان بن، کە زیاتر خۆیان لە گەشت و پەرەپێدانی پەیوەندیەکان و بەهرەکانی تەکنەلۆژی بازاری تەکنەلۆژیە، ئاشنایی بەمانە واتە ئیدارەدانی بەکاربەری ناو خێزانەکەی بۆ بەکارهێنانی ئەم کایەیە لە پەرەدان بە پیشەو کارو گەشەی ڕۆشنبیرو پەیوەندیەکان، چۆن ئاشنایی دایک یان باوک بۆ پرۆگرامەکانی خویچندن لە پرۆسەی پەروەردەدا دەبێتە هۆی گەشەی فێربوون بۆ نەوەکانی هەرواش ئاشنایی و بەهرەگیری لەم کایەیەدا مایەی گەشەی بەکاربەرانە لە کایەکەدا تا بەهرەکان ببەخشێتەوە بەنێو خێزاندا.

$چوارەم: توانای پلان و بەرنامەدانان$
هەموو ستراتیژ و بابەتە ستراتیژیەکان بۆ بەڕێوەبردنی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان تەنها لەنێو کایەکەدا نین، بەڵکو هەندێک لە ستراتیژەکان لە دەرەوەی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانەوە کار لەسەر سیستمی بەڕێوەبردنی خێزان بۆ تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان دەکەن، هێزو توانای بەرنامەڕێژی بۆ خێزان و نەوەکان حاکمە بەسەر کۆنترۆڵی هەر دیاردەیەکی باو یان نا باو لەخێزاندا، پەروەردەکاران ئەبێ توانای پلانی نێو خێزان و بەرنامەڕێژیان هێند بەهێز بێت کە بتوانێت کاریگەربێت لەنێو خێزاندا تا بتوانن لە کایەی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانیشدا پارێزەرو گەشەپێدەری خێزان بن.

$پێنجەم: تێگەیشتن لە ژیانی سەردەم$
باوک و دایک پێویستە ڕوحیەتی قبوڵکردن و پەسەندکردنی شێوەی ژیانی سەردەم لەخۆیاندا بەهێز بکەن بۆئەوەی بتوانن لەوە تێبگەن کە ژیانی سەردەم گۆڕاوە و ببنە هاوکاری ژیانکردنی نەوەکانیان بەپێی گۆڕانکارییەکان، لەوە تێبگەن کە منداڵانی ئەمڕۆ وەک ئەوانەی دوێنێ ناتوانن ژیان بکەن و پێویستە تێکەڵ بەکایەکانی سەردەم بن بە شێوەی دروست و ڕێکخراو، ئەوەی ڕاستییە لەمە سەردەمەدا کە نەوەکان بەجۆرێک لە جۆرەکان کۆچیانکردووە بۆ ئەو فەزا مەجازی و ژیانەگریمانەییەی کە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان دروستیانکردووە، بەجۆرێک نەوەکان لەو ژیانەدا گەورە بوون، بارودۆخی تایبەتیان هەیە، بەتێگەیشتن لەو بارودۆخە دەتوانین ئیدارەی ژیانیان بدەین.

$شەشەم: تەریب بەتوانای نەوەکانە هەنگاو بنێین$
باوک و دایک بۆ ڕێکخستنی کارەکانی خێزان پێویستە ڕێبەوەنەدەن کە لەدوای نەوەکانیانەوەبن لەئاست تێگەیشتنیان لە فەزای مەجازی و نەک نەوەکان لە پێشەوەی ئەوانەوە بن و ئەمان لێرەوە داوای دارشتنی ستراتیژبکەن، کاتیک لە پرۆسەییکی زانستی دوادەکەوی ڕێکارو ستراتیژەکان لەدەست تۆی دواکەوتودا نامێنێ لانی کەم پێویستە هاو ئاستبیت ئەوکات سود لەهێزی باوکایەتی دەبینی بۆ دارشتنی ستراتیژی خێزانی.

$حەوتەم: بەخشینی دڵنیایی و دورکەوتنەوە لە ڕارایی$
باوکان و دایکان لەنێو خێزان و بەرانبەر بە بەکارهێنانی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان پێویستناکات ڕارایی بەرانبەر بەو جۆرەژیانە دروست بکات، لەجیی ئەوە دڵنیایی بدات بە ئەندامانی خێزان بەرانبەر بەو جۆرەژیانە کە خاڵی نییە لە ئازایەتی و باشیەتی و بەهرەو توانای ژیرانە، هەروەک چۆن هەرکردەو کارێکی تر دووسەرە لە بەکارهێنان و لایەنی ئەرێنی و نەرێنی هەیە ئەم جۆرە ژیانەو تێکەڵبونیشی هەمان تایبەتمەندی هەیە، بە دروستکردنی ڕارایی ڕەخبەت لە بەکارهێنان بە نەرێی زیاد دەبێت چونکە ئەوکات هەموو لایەنەکانی بە نەرێی دێتە پێشچاوو هیچ دڵنیاییەک لەبارەی بوونی لایەنی ئەرێنی نابینرێت، بەمەش ڕەوتی ئیدارەدان دەگۆرڕێت لە ئیدارەدانێکی دروست بۆ زەوتکردنێکی زۆردارانە.
لە ستراتیژی بەڕێوەبردنی هیچ دیاردەیەکدا دروستکردنی ڕارایی کار ناگەیەنێتە ئەنجامی دروست، شارازایانی بواری بەڕێوەبردن هەمیشە ئەوە بەیاندەکەن کە ڕارایی بێ مەبەست لەهیچ بوارێکدا نیشان نەدەدەین بەڕێوەبردن لە دەرەوەی ڕارایی تاک گەشەپێبدەین، ئەگەر هەستیاری و ڕارایی لە کاری بەڕێوەبردنماندا بوونی هەبێت منداڵەکان یان بابڵێن کارمەندانی بەردەستمان بەهەر ڕێگەیەک بێت خۆیاد قوتاردەکەن، بەجۆرێک دەچنەوە نێو ئەو فەزامەجازیە کە ئەسڵەن بەبیری ئێمەدا ناێت، ئەگەر ستریس و هەستیاری بەرانبەری تۆختر بکەینەوە بەجۆرێک ڕەفتاری ئەگۆڕێت کە ئەسڵەن لە ڕەفتاری ئێمەو نیازی ئێمە ناگونجێد، کاتیک چاودەکەینەوە نازین چی ڕوویداوە.

$هەشتەم: پاراستنی هاوسەنگی نێوان ژیانی حەقیقی و ژیانی گریمانەیی$
مەبەست لە پاراستنی ئەو دوجۆرە ژیانە لنێو خێزاندا دۆزینەوە و ڕەخساندنی هەلی گەران و یاری و کاری تر بۆ مندالان کە دووریان بخاتەوە لە ژیانی مەجازی و بێنەوە ناو حەقیقەت، بەوەی کە گەشتی جۆربەجۆر بۆ منداڵان برەخسێت و کەرەستەی یاری و کاری جیاواز بخرێتە بەردەمیان بۆئەوەی بەبەردەوام لەنیو تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان نەمێننەوە و تەواوی ژیان نەبێتە مەجازی.
ئەگەرچی گەشەکردنی پرۆگرام و ئەپەکان لە دونیای مەجازیدا وایکردوە کە زۆرێک لە کارو یارییەکان لەڕێگەی ئەوانەوە ئەنجام دەدرێت بەلام پێویستە ئەو فرسەتە برەخسێنین کە بەشێک لەو یاریانە لە نیو فەزای حەقیقیدا ئەنجام بدرێت، تا بتوانین هاوسەنگی بپارێزین.

$نۆیەم: گەشەپێدانی پەیوەندییە سۆزدارییەکان$
پێکەوەبوون و پێکەوە خواردن و خەوتن و گەشت و گەران لەنێوخێزاندا سیستمێکی بەڕێوەبردنی بەهێزی نێو کایەکانی خێزاندارییە، یەکیک لەو بنەمایانەی کە ئەو پێکەوە بوونە دەی خولقێنێ پەرەدانە بە هەستی سۆزداری و هاودەمی و هاوکاری خۆشەویستی، ئەم بنەمایە ستراتیژێکی کاریگەرە لە بەڕێوەبردنی فەزای مەجازی لەنێو خێزاندا کە زۆرکات دەبیتەوە بە بابەتی ئەو فەزایەو پەرەپێدانی لەنێو تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان، بونی ئەو جۆرە بابەتە لە ژیانی واقیعدا دەگوازرێتەوە بۆ مەجاز، بەمەش واقعیەتێکی دروست دەبیته مەجازێکی پەسەند.

$پوختەی باس$
بەڕێوەبردنی تۆڕی کۆمەڵایەتی و فەزای مەجازی لەنێو خێزاندا جیا لەهەر کایەیەکی تر پێویستی بە ستراتیژی نەرم و باو هەیە بۆ گوزەراندنی ژیانی مەجازی نەوەکانی خێزان، بروابوون بە گۆڕانکاریەکان و تەسلیمبونیان بە ستراتیژی هاوچەرخەوە یەکیکە لەو تایبەتمەندیانەی کە سیستمی بەڕێوەبردنی خێزان لە بەرامبەر تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان هەیەتی، ئەوەی وادەکات کە کە ستراتیژی بەڕێوەبردنی نوێ بێتە ئاراوە و جیا لە هەر ستراتیژی کایەیەکی تر، ئەوەیە کە هیزی بەڕێوەبردن هیچکات ناتوانێ و ڕێبەخۆی نادات ئەو کایە چەسپیوە ڕەدبکاتەوە، یان دەرگای لێدابخات. بۆیە ناچار سەودایەکی نوێ و ستراتیژێکی نەرم و هاودەمی لەگەڵدا بەکاربهێنرێت.[1]