ئەو رۆمانا 62 جاران چاپ بووی
سلوی محمد نهێلی
رۆمانا ئەلندەکا مەست کو ژ نڤیسینا نڤیسەرا ئیرانێ “فەتانە حاجی سەید(پروین)” ە، چیرۆکا رۆمانێ سەرهاتیەکا راستەقینەیا وەلاتێ ئیرانێ یە، رویدانێن وێ د سالێن دەستپێکا هاتنا ڕزا شاهی بۆ تەختێ دەستهەلاتداریێ د وەلاتێ ئیرانێ دا یە، ئانکو د سالا 1926 دا هاتیە رویدان، لاپەرێن پەرتووکێ یا تژیە ژ رویدانێن بالکێش و ب ئازار، دەربرینەکا ریالستیا یا جڤاکێ وی سەردەمی ب ئامراز و ئالاڤێن بەهرەیی و مەرەقدار.
ئەڤ رۆمانە خواندەڤانێ دکێشیتە خوە و ئه و تەوەرێن ب خوەڤە گرێددت نەچار دکت لاپەر ل دویڤ لاپەری بخوینت و ل بەندا داهاتیێ رویدانان بمینت، ئەڤە ژی ئێک ژ شەنگستەیێن سەرەکی یێن هەر کارەکی ئەدەبی نە، ئه و ژی رویدانێن وێ هەستێ خواندەڤانان دلڤینیت و کاریکتەرێن رومانێ ب وێ گیانێ راستگۆ یێ دەربرین و واتاداریێ هەستێن کەیف، خەم و تورەبوونێ بۆ مرۆڤی پەیدا دکەن، ئەڤ چەندە ژی بەلگەیە ل سەر رەهوانی و زیرەکیا ڤێ نڤیسەرێ دیاردکەت، نڤیسەرا رۆمانێ گەلەک ب شەهرەزایی یا شیایی جڤاکێ ئیرانێ ل وێ قۆناغێ د هناڤێن ڤێ رۆمانێ دا ساخ بکەت، کو بەرجەستەکرنا سەردەمەکی دکت و خواندەڤان ب خواندنا ڤێ رۆمانێ د شێن شارەزایێ دیرۆک وجورێ دەستهەلاتداری و سیستەمێ رێڤەبرنا وەلاتێ ئیرانێ و دابونەریت و هونەر و ئەدەب و پێشکەفتنا وان بیت، ئەڤە ژی ئێک ژ پەیامێن رەوشەنبیریا دناڤ رۆمانێ دا یە کو دڤێت رۆمان دەبرینێ ژ ژیانا ئابۆری و سیاسی و دیرۆکی و جڤاکی یا وی دەم و جهی بکەت و بابەتێ پەیاما خوە سەرانسەری خەتێ سەرەکی یێ رۆمانێ ژدەست نەدەت.
رۆمانا ئەلندەکا مەست، ل سەر بنیاتەکێ جڤاکی هاتیە ئاڤاکرن کو پری بهایێن ئەڤینی و رەوشەنبیری و توندوتیژی ب شێوەیەکێ کەتواری تێدا دهێنە ڤە دیتن، ئەڤە هەمی ل سەر زاردەڤێ کاریکتەرا سەرەکی بۆ کاریکتەرەکا نەسەرەکی، پۆختەیا چیرۆکێ ژی ل دۆر ڤێ چەندێ دزڤریت، ب ڤەگێرانا مەتەکێ بو برازا یا خوە، مەت کاریکتەرا سەرەکیە بناڤێ مەحبوبێ کچەکا شوخ وشەنگ ژ مالباتەکا دەولەمەند و رەوشەنبیر و پێشکەفتی، دژیێ 15 سالی دا، کورێ وەزیرێ ئیرانێ دچیتە خواستنا وێ، لێ کچ دبیتە ئەڤیندارا کورەکێ هەژار و نەدار و کێرنەهاتی کو شاگردێ دارتاشەکێ یە بناڤێ رەحیم، کچا دەولەمەند ژبۆ ئەڤینا خوە دەست بەردارێ هەمی خوەشی و مالبات و کەسوکاریێن خوە دبیت، لێ کورێ هەژار بۆ ماوەیێ 7 سالان ژیانێ لێ دکەتە زیندانەکا رەش و تاری، هەمی جۆرێ ئێشان و ئەشکەنجەدانێ نیشا کچێ ددەت، کچ ژ کوری جودا دبیت لێ بەختێ کچێ رەش دبیت، ژئەگەرێ وان هەمی نەخوەشیێن ئیناینە سەرێ وێ کچێ تا دوماهیا ژیێ خو دمینیتە بێ زاروک…
مەتێ چێرۆکا خوە بۆ برازایا خو ڤەگێرا داکو ئه و ژی نەکەڤیتە هەمان خەلەتیا ئه و کەفتیە تێ دا، ژبەر کو برازایێ ژی هەمان رێبازا مەتێ گرت بوو، ئەڤیندارا کورەکێ کێچ کاری بوو… رۆمانێ ب هویربینی گەشتەک دناڤ ژیانا مەحبوبێ دا کریە، دیسان بەشەک ژ ژیانا دەوروبەرێن وێ رۆیدانێن ئەوان ب شێوەکی تایبەت بۆ خواندەڤانی د نرخینیت. لەورا ب ڤی ئاوای خواندەڤان شیایە خوە دناڤ بەرپەرێن رۆمانێ دا ببینیت، ئەڤ خالە بوویە سەدەمەک ڤیانا ئەڤێ رۆمانێ دناخێ من دا بهێتە چەسپاندن هەر ژ خواندنا پەرێن دەستپێکێ پێڤە هاتمە گرێدان و هێدی هێدی ئەز ژی دگەل وێ ئەلندێ مەست بووم… سەرهاتی سەربۆرەکە بوو هەمی کچ و کورێن ژیێ سنێلە و دگەل ئەنجامێن بریار ب لەز یا پێک ئینانا خێزانێ…
((دەمێ کچ ب چاڤێن رۆندک ژ مالباتا خوە دەرکەفتی گۆتێ؛ بابۆ جان ما تو بۆ من لاڤایێن خێرێ ناکەی.؟ بابێ بەرسڤ دا بەلێ دێ دو لاڤایان بۆ تە کەم ئێک یا شەری و ئێک یا خێرێ.
لاڤایا شەری: دبێژم ژیێ تە سەد سال بن و هەمی رۆژێ بێژی ئەڤە چ خەلەتی بوو من کری، دا ببییە سەربۆرەک بۆ یێن مایی…
لاڤایا خێرێ: خودێ تە نە کەتە گرفتارێ ئەڤی مرۆڤی…))
پەرتووک جوداهیا دناڤبەرا هەر دو چینێن جڤاکی دا دیار دکەت، ژبلی دەولەمەندی و خوەشیا ژیانی، جوداهیا رەوشەنبیری و هونەرێ پێشکەفتنێ و هونەر و شێوازێ ئاخفتنێ و چوانیا بەرسڤ دانا کەسانێن بەرامبەر…
ئەگەر ئەم سەحکەینە ناڤەرۆکا رۆمانێ دبینین ب بۆچوونا من چڤاکێ مە یێ دویر نینە ژ ڤان جۆرە چێرۆک و سەرهاتیان، لێ ب مخابنی ڤە نە ئەشیرەت رێکێ ددەن ڤان جۆرە سەرهاتیان بکەنە پەرتووکەک کو ژ پرتووکێن پر بها و دابونەرێت و هونەرێ مە نیشا بدت و… مە کوردان ژی بە خەلکەکێ بدەتە ناسین و نە مە نڤیسەرەکێ وەسا هەیە خوە ل ڤان جۆرە رویدان و سەرهاتیان بکەتە خودان، نە پشتەڤانیێن نڤیسەران ژی هەنە.[1]