فیکری جوانی
لە کتێبی: #دیوانی ئاغاعینایەت#
بەرهەمی: ئاغا عینایەت (1881-1957)
کەوتەن وە یادم فیکری جوانی
بەدبەختیی بەختم با خاس بزانی
ڕەنج و مەشەققەت نەی دنیای فانی
هێمای نەفامام جە زیندەگانی
نەویارام یەک ڕۆ وە کامەرانی
هێمای نەچەشتم هەوای گەرم و سەرد
داخڵ وە فرقەی بەدبەختانم کەرد
فرسەتش نەدام بزانوون دەردان
جە ئەدا و بابۆ مەحروومش کەردان
جە ماڵ و ئەمواڵ خەیلێ فراوان
پەی من وە جا مەن میراسی ئەوان
ڕۆزگار ناستش بنیشوون وە شاد
هەر ڕۆ وە دەردێ یەکسەر شی وە باد
شەرحش خاس نییەن پەرێ ئەوگاران
مەبۆ وە سەربار پەی دەردەداران
وەلحاسڵ وەی تەور ویارام چەن ساڵ
ڕۆ نە ڕۆ بەتەر نە فیکر و خەیاڵ
چەن ڕۆ نە مەکتەب موعەلیم وەندم
کۆرە سەوادێ وە دەست ئاوەردم
تا ئاخر هەوای سواری کەردم
چەن ڕۆ بویارۆن هەم چەنی مەردم
ئەسپ و زین چەنی تفەنگ و قەتار
کارم هەر ئید بێ نە سوب تا ئێوار
چەنی ڕەفێقان مەکەردم بازی
گاهێ سواری گا تیرئەندازی
ئەو ڕۆ نەو زەمان گەدا تا دەروێش
تایفولملووک هەر کەس پەرێ وێش
هەر کەس لەشکرێ پەی وێش ڕازنا
دەستە و بەستەیێ پەی وێش سازنا
هەر کەس پەی کەسێ لەشکرێ کێشان
جە قەتڵ و غارەت دەست نمەکێشان
تەمامی ئێران ئینە کارش بێ
جە شا تا گەدا یە بازاڕش بێ
شا چەنی میللەت، میللەت چەنی شا
ئەو پەی ئیستیقلال، ئێد مەشرووتەخا
چەن ساڵێ وەی تەور نە مابەین وییەرد
ئاخر مەشرووتە، قاجار جەبەین بەرد
ئەحکامی ئەوان پێچیا وە هەم
مەجلیسی میللی نە جاش بی مەحکەم
تا بیست و پەنج ساڵ دەورەی هەرج و مەرج
هەر کەس هەر چێش بی تەمام کەردش خەرج
جە موددەی مەساف ئی چەندین ساڵە
هەر شارێ پەی وێش نەی فیکر و حاڵە
تا شاران یۆتەر جە بەین مەوەردەن
عەشایر تەمام تەرەقی کەردەن
جە سەنەی هیجری ئەلف و شین و میم
پەهلەوی نە تەخت قاجار بی موقیم
سەنەی قەمری من حیساب کەردم
ئیشتیبا نەبۆ مەعلووم جە مەردم
هەزار و سێسەد، چواری شەمسی
تاجگوزاریش کەرد نیشت نەڕووی کورسی
مەتڵەب با نەی جا بمانۆ پەی وێش
بشین وەسەر وەخت تایفانی پێش
هەر کەس نە جای وێش ئیستیقلالش بی
هەر کەس خاک و ئاو یە مەحاڵش بی
هەر یەک تەرتیبێ پەی وێش دا قەرار
سوارە و نۆکەر ئەساسەی شکار
هەر یۆ مەحاڵێ پەرێ شکارش
هەر یاگێ وەش بی پەرێ هەوارش
سیاچادران نە سەوزی و شەتاو
فیکری ئەو تەمام دڵ کەردەن کەواو
بۆی نەسیمی سوبح جە ئەترافاتش
زوانم لاڵەن جە تەعریفاتش
عەتری گوڵاڵان سەحرا و دەشت و دەر
هەر یۆ نە ڕەنگێ مەکەردش زیوەر
سەدای ژەرەژان نە سەر کڵاوان
هەر یەک وە تەرزێ جەرگم شکاوان
چریکەی شاهینان وەبانی ماوە
هاژەی عوقابان وە ڕووی هەواوە
هەر وەخت مەکەردیم ئارەزووی شکار
نە شادی و وەشی ئەو ڕۆ تا ئێوار
هەر کەس ئەساسەی وێش مەکەرد تەیار
هەرچی لازم بی مەگیریا وە بار
بنە و ئابداری ڕاهی مەکەردین
شەو مەنزڵگامان وە کۆ مەوەردین
مەپۆشان نەبەر بەرگی کۆگەردی
لاقەید بین نە وەشت، نە گەرمی و سەردی
چەند نەوجەوانان شۆخی تیرئەنداز
پەی ئەوان جەرگم مەگێران وە گاز
بەگزادە و نۆکەر ئەسڵەحە مەوەرد
جەو دما وەکێڵ حەرەکەت مەکەرد
ڕوو مەکەرد نە کۆ هەر یەک جە لایێ
هەر یەک وە ڕەنگێ هەر یەک سەدایێ
ئاهستە و کەم کەم پارێز مەوەردین
ئاخر کەڵڕەمان نەزەر ماوەردین
ئەوان بێ خەوف بین نە مەرگی وێشان
بێ خەبەر جە حاڵ ئێشی گیان کێشان
تفەنگی پەنج تیر لوول چوون سیا مار
فیشەک چەشنی ڕەش مەکریان نە کار
سەدای ماردەمان نە هەر کڵاوێ
شێلک مەکەردن مەمدران تاوێ
یۆ مەوات ئاما، یۆ وات من کوشتم
یۆ وات ئافەرین بۆ دەست و مشتم
تەفرەقە مەوین جەرگەی کەڵڕەمان
هەر یۆ نە لایێ مەکریا بێ گیان
ئەو نە خۆفی گیان وە ڕووی کەمەردا
پەی ڕاگەی نەجات نە هەر گوزەردا
تەقالا مەدا بەربشۆ وە بەر
تفەنگچی نەو جا گرتەبێ گوزەر
سەدای تفەنگان جە لارە کاوان
دەنگ مەدا وە هەم، کاوان مەلاوان
دیم ئاما کەڵێ سەرسام بیم لێوە
کەم کەسێ دییەن ئەو شکڵ و شێوە
شاخ و هەیکەڵش تەمام درشتەن
خاڵ سیا و سفید خالق وێش ڕەشتەن
شیم ئەو پارێزش بێ خۆف و خەتەر
تا یاوا بەو جا گرتەبێم نەزەر
عەجەب نە شادی ئەڕۆ نە مەردم
ماردەم ئیشارەی ڕووی سینەش کەردم
جە سەدای تفەنگ ڕۆ بی چەواشە
کەفت نە ڕووی زەمین ئەو شێوە و لاشە
تریقەی پەنج تیر وە سافی ماوە
لوولە مەپێکا وە ڕووی هەواوە
کەڵافە مەوەست وە ڕووی قەڵوەزدا
توولی قەڵوەزەش نە هەزار گەزدا
شیم ئەو سەرینش زامدار و خەستە
من کەدیم ئەو حاڵ، ئەو شێوە و جەستە
دیم کە مناڵۆ بەو حاڵ و بەو دەرد
بەو زامی کاری هەناسانی سەرد
هووناو جارییەن سەر تا وە دامان
ئەوگارەن جە دەرد نە ئێشی زامان
هۆرکێشام خەنجەر سەرش جیا کەم
ئاما وە جواو چەنی من کەم کەم
واتش بێ ئینساف هەرزەی هەرزەکار
بێخەبەر جە دەرد چەرخی ڕۆزگار
چەن ساڵەن وەی تەور ئینە کارتەن
نەی گشت ئازارە چوون قەرارتەن
کوشتاری ئێمە وە خاس مەزانی
هەر وەخت کە یاوای وە پشیمانی
باوەر وە نەزەر حاڵ و جەستەی من
ئی هوون جاری جەستەی خەستەی من
بێئەجر نییەن جە لای خوداوەند
شا و گەدا چون هەم مەکێشۆ وە بەند
تۆ کە نەبادەی جوانی مەستی
حەرفی من جە لات نەدارۆ هەستی
گۆش نەدام وە حەرف نەپەرسام جە ئەو
سەر جیا کەردم وە دەوانی دەو
هەرچی وە من وات بەو دڵەی پەڕ دەرد
واتەی ئەو وە من ئەسەر نمەکەرد
نەزانام گەردوون ئینە کارشەن
هەر کەس وە دەردێ گرفتارشەن
ساڵ نە دوازدە شاخ وێنەی کۆماج
شا وە موڵکش بی وە کەس نەدێ باج
چەندین سەییادان دیەبێ وە چەم
چەند میر شکاران پێچابێ وە خەم
تا ئەو ڕۆ ئەجەل نامەش پەی وانا
پەنجەی تەقدیرش نەڕووی ئەو شانا
قابیز ڕۆحش وە من دا قەرار
هەر ئیدەن کارش چەرخی ڕۆزگار
هەر کەس وە کەسێ گرفتار کەرۆ
ئینسان و وەحشی مارۆ و مەوەرۆ
لاشەش کەفتەبێ بەوێنەی گامێش
ئەمن جە وەشی ئەو جە ئێشی وێش
کەس نییەن ئەو حاڵ جەو وەخت بزانۆ
ئەگەر بزانۆ چەنی دەس شانۆ
ڕەفێقان نەو وەخت هەر یەک جە لایێ
جەم بین نە لای من جە سایەی مایێ
چەن بار هێزم جەماوەر کەردین
ئایرێ نەوجا عەمەڵ ئاوەردین
هەر کەس پەرێ وێش پوخت و پەز مەکەرد
کەباب و چایی چەنی ئاوی سەرد
هەر ڕۆ نە جایێ هەر شەو نە کاوێ
هەر لەحزە بەزمێ نە سەر سەراوێ
گاه تیرئەندازی نە وەر مەغاران
گاه شۆنی کەڵڕەم نە سەر دیاران
گاهێ وە تاپڕ وە ڕووی هەواوە
گاه گاه وە پلچە وە سەری ماوە
نە هەر شکارێ هەر ڕۆ وە بەزمێ
هەر ڕۆ وە عەیشێ هەر ساتێ ڕەزمێ
چەند ساڵ و چەند ماه وەی کارە وییەرد
لاقەید جە غوسە و هەناسانی سەرد
هیچ کەس نەپەرسێ نە شا تا دەروێش
هەر کەس شایێ بێ نە مەحاڵ وێش
من پەرێ ئەو ڕۆ جەرگم کەواوەن
قووت قنیاتم زۆخ و هووناوەن
ئەو ناز و نیعمەت ئەو شایی و وەشی
یەکسەر وە یەک ڕۆ جە دەسمان بەرشی
چون کەسێ نەبێ قەدرش بزانۆ
عاقیبەت پاسەن مەبۆ نەمانۆ
هەر کەس کەوتەبێ وەتەمای کەسێ
فەرزەن جە بابۆ خەبەر نەپەرسێ
کۆمەک وەنەگبەت یۆتەر مەکەردەن
هەر کەس وە نەوعێ نە بەین مەوەردەن
جە کوشت و قەزا و مەردم ئازاری
یەکسەر گرفتار وەی دەردی کاری
ئەوەند زەحمەتان پەی وێشان تاشان
تا ئاخر دەوڵەت کەفت وە تەماشان
توخمی ئینقلاب وست نە دلێشان
بەعزێ وە حقووق بەعزێ وە نیشان
یەکێ وە خەلعەت، یۆتەر وە وەعدە
یۆتەر وە خەیاڵ خدمەتش کەردە
تەمام ئەسڵەحەی وێشان جەم کەردەن
وە مەیلی وێشان وە مەرکەز بەردەن
یەک جە قینی یەک هەر کەس پەرێ وێش
جە زوڵمی یۆتەر بێزابێنی لێش
بە ئەو خەیاڵە حەربە نەمانۆ
دەوڵەت تەمامی حەقی ئەو سانۆ
موختەسەر نەگبەت وەی تەور نە ڕا برد
هەر کەس وە دەردێ کەڕ و کۆرش کەرد
نە ئەو سەفحەی غەرب غەیر جە هەورامان
باقی عەشایر سەر تا وە دامان
پەرێ ئیتاعەت دەوڵەت حازر بین
هەر ئەمرێ مەکەرد وە سیدق و یەقین
نە ڕای ئەنجامش گیان بازی کەردەن
وەی تەور یەکایەک جە مەیدان بەردەن
تەنها هەورامان وەحاڵی وێش مەند
دەوڵەت کە هەر چەند دانە پەرێش شەند
حقووقی دەوڵەت جە دوور مەوەردەن
نزیکی ئەسڵەن کەس نمەکەردەن
تا ئاخر دەوڵەت ئەمر دا قشوون
بکێشان پەیشان وە بێ چەند و چوون
ئوردووی دەوڵەتی چەند شەوان و ڕۆ
کێشیا پەرێ قەلعەی جوانڕۆ
ئەو ڕۆ نە قەلعە حەرەکەتش کەرد
بەگزادە تەمام چەنی وێشان بەرد
قەسەم و قورئان پەیشان مەوەردەن
پەرێ ڕاهنما تەماس مەکەردەن
پێش قەرەوڵیان وە کەورگ یاوا
هەورامی نەو جا کەردش وە داوا
سێ شەو و سێ ڕۆ نەو جا جەنگ کەردەن
نە هەر دوو تەرەف تەلەفات وەردەن
قشوونی دەوڵەت هەر ڕۆ وە تەرزێ
تەقالا مەدان پەی یاگەی بەرزێ
موددەی یەک ماهێ نەدەوری قشڵاخ
نەتۆی بەرف و یەخ وە دڵەی پەڕ داخ
خەیلێ ئیفتیزاح نەو جاگە وەردەن
چەنی موددەعی نەبەرد مەکەردەن
ڕاگەی پەس و پیش پەرێشان نەمەند
نەدەوری وێشان مەکەردەن کەمەند
تا ئەو ڕۆ دنیا چەرخش نە کارەن
پەی ئەو خزمەتە جەرگم خار خارەن
ئەهلییە و ڕەعیەت مەنسووبی ئەوان
سابیقەی زوڵمێ چەنیشان کریان
مەئیوس بین نە حاڵ گوزەشتەی وێشان
پەی ئینقلابێ هەر ئاخ مەکێشان
تا ئەو ڕۆ وەی تەور پێش ئامەدش کەرد
هەر کەسێ پەی وێش ئەسڵەحە ماوەرد
مەدان نە تەحوێڵ ساحێب مەنسەبان
ئیتاعە کێش بین وە دیدە و وە گیان
قەول و ئیتمینان پەی وێشان سەندەن
هەر کەس ئۆردوویێ پەرێش مەوەندەن
نە یەک جا حیلە نە جاجا فشار
ئەسڵەحە وەی تەور تەمام کەردەن بار
ناگا جە تەقدیر چەرخی چەپ کردار
دایم چەپگەردی پەی وێش دان قەرار
هەر نە فرسەتەن پەرێ بەدبەختان
کەچبازەن چەنی گرۆی زام سەختان
ئی عومری کۆتا پەرێش دان قەرار
جە ساڵ تا وە ما نە سوب تا ئێوار
وە دیدەی تەحقیق وە نەزەر باوەر
عەیش و نیشاتش، شەربەت و شەکەر
هەر یەک دەردێوەن یۆ جە یۆ بەتەر
بێ وەفا و پووچەن فایدە و زەرەر
ناڕەزایەتی دنیای دوون پەروەر
نەی جا بمانۆ تا (یوم المحشر)
بشین وەسەر وەخت کاری هەورامان
ئەو شایی و وەشی سەرتا وەدامان
یەکسەر بیی وە شین کەفت نە دلێشان
پاشیان وە هەم قەومان و خوێشان
هەر یەک نە لایێ بێ وە چارەسەر
کۆه و بیابان سەحرا و دەشت و دەر
پەنا وە خاکی خارج بەردشان
وە کاری ئەوان کۆمەک کەردشان
نەی دەمدا ئاغای سپەهبود یاوا
وارد وە نەوسوود بێ جەنگ بێ داوا
دیش کە ئەوزاعات دڵ بە واش نییەن
ئەو کەس مەرامەن جە دەس بەرشییەن
خەیاڵێ هەنێ وە نەزەر ئاوەرد
ساحێب مەنسەبان تەمام ئیحزار کەرد
نە قەسری شیرین تا وە مەریوان
دەستوور دا پێشان وە خەفیە و پەنهان
واتەبێ هەر یۆ نە مەحەلی وێش
کومەیسوون کەران جە شێخ تا دەروێش
خان و خەوانین مالکین تەمام
موتەنەفیزین نە خاس و نە عام
جەم کەران نەو جا سوئال کەن لێشان
ئیلتیزام بدان پی قەومی وێشان
ئەسڵەحە جە لای هەرکەس پەیدا بۆ
بە عەزابی سەخت گرفتار مەبۆ
زاهیر وەی تەورە دەستوور دا پێشان
باتن نەوعێ تەر واستەبێ لێشان
سەرهەنگ سەقەفی مەمدەلی بەد خۆ
ماموور کریابێ پەرێ جوانڕۆ
وە دام و دانە وە حیلە و تەزویر
قورئانی ناهەن مەردم بدان گیر
ماشتەی عەیاریی نەو جا وا کەردەن
جادوو و ئەفسانە گشت وە کار بەردەن
ئێمەیچ بێ خەیاڵ بێ خۆف، بێ تەقسیر
یەکایەک جەم بین سەغیر و کەبیر
ئیعلان کەردشان هەر ڕۆ دوو ساعت
حازر بان نەی جا پەرێ مەشوەرەت
تفەنگ و خەنجەر هەرچی مەندەبێ
نەعەهدی قەدیم هەر کەس سەندەبێ
لوولەی ڕەشۆکی و دەهەن پەڕ تەمام
جەم کەردەن یەکسەر وامەندەی ئەیام
دریا نە تەحوێڵ ئیتمینان سەندەن
دامی بەدبەختی پەی ئێمە تەندەن
بیست و هەشت نە برج یازدەی دە وییەرد
ستارەی ئیقباڵ ئێمە غورووب کەرد
ئەترافی مەنزڵ ئێحاتە کەردەن
ئەسامی ئێمە یەکا یەک وەندەن
واتن (حسب الامر) ئاغەی سپەبود
دەست نە پا خەتا نەکەردێ بێ خود
تەوفیقەن نەی جا چەند شەوانە و ڕۆ
تا تەفتیش کەرمێ قەڵای جوانڕۆ
وەلحاسڵ ئەو ڕۆ ئەو گرتە و بەستە
ئەو فشاری سەخت ئەو حاڵ و جەستە
ئەو زەلیلی دەست گرۆی بەدکارە
تا دنیا دنیان جەرگم خار خارە
چون وە بێ تەقسیر وەی تەورە کەردەن
جە ویر نمەشۆ تا وەڕۆی مەردەن
شەرەفی چەند ساڵ ئابڕوو و حورمەت
یەکسەر دان وە باد بێ دوون بێ جیهەت
قەڵەم نە شەرحش تەمام عاجیزەن
جەو بۆنە وەهار عومرم پایزەن
پەی کەسێ غیرەت بەشەری دارۆ
هەر ساتێ مەرگێ وەنەش مەویارۆ
نەک بەوێنەی من بێعار و بەدبەخت
وامەندەی دەوران جەفا و زوڵمی سەخت
پیشیای بۆتەی جەوری زەمانە
ناڕەزا جە دەس خوێش و بێگانە
شەرحی حاڵی وێم نەی جا بمانۆ
دڵەی پەڕ زووخاو هەر قوڵ بشانۆ
چواردە ڕۆ وەی تەور نەو یاگە وییەرد
شەو و ڕۆ کەردیم چەنی ئاهی سەرد
ناگا نەی دەمدا سەردار ئەکرەم
ڕەئیس و نەجیب خاس و موحتەرەم
چەندێ نە دەوران دنیای ویەردە
نە ڕای ئیحتیرام زیندەگی کەردە
ستەم دیدەی دەست چەرخی چەپ وەردە
پەنای شەرافەت سپەبود بەردە
وارد بی نەو دەم وە دەستی بەستە
ژاکیا و مەفلووک مانیا و خەستە
سەفا و سەلامێ نە مابەین وییەرد
سەر گوزشتەی وێش تەمام بەیان کەرد
واتش ڕەفێقان یارانی دێرین
هەر جە مەریوان تا قەسری شیرین
یەکسەر وەی دەردە گرفتار بییەن
ئابڕوو و حورمەت جە دەس بەرشییەن
کەس نمەزانۆ پەی چێش وەی تەورەن
یا کاری بەشەر هەر زوڵم و جەورەن
وە هەرحاڵ ئەو شەو وە ڕۆ ئاوەردین
پەرێ مەینەتان هەر ماین نەمەردین
سەحەر کە خۆرشید بەر ئاما وە بەر
ئەو ڕۆ ڕۆیێ بێ بەوێنەی مەحشەر
چەند شەوانە و ڕۆ مەوارا وەتاو
ئاسمان و زەمین بی وە دەریای ئاو
ئەمری حەرەکەت نەو دەمدا دریا
ئەساسەی قشوون یەکسەر بار کریا
واتن ئاغەیان ئێوەیچ حازر بان
کەت بەستە و دەسفەنگ پەرێ کرماشان
نیزامی تەمام سەف ئارا کەردەن
نە بەینی ئەوان ئێمەیچ ئاوەردەن
ئەهلی یەی قەڵا تەمامی یەکسەر
نمازان یەکێ سەر کێشۆ وە بەر
تا یاواین وە دەر خانقا کەم کەم
دین کە مەحشەرەن قوڵ مەدۆ وە هەم
هەر جە مەریوان تاوە جوانڕۆ
کەت بەستە و بەدبەخت کریان ڕەنجەڕۆ
هەر چوار نەفەر وە هەم مەوەستەن
دوو نەفەر نیزام نە مابەین وستەن
نە هەر دوو تەرەف دوو سەف دان قەرار
پاوەپای ئێمە هەر سوب تا ئێوار
ئەو تۆفانی سەخت ئەو وەشت و وارە
ئەو زوڵمی سەنگین ئەو جەرگی پارە
ئەو بەحری قیرین ئەو هەڕگ و لیتە
ئەو باری سەنگین ئەو فەزێحەتە
ئەو زەلیلی دەست گرۆی بێڕەحمە
ئەو ڕۆی بەرگەشتە ئەو مژ و تەمە
ئەو جە یەک بڕیای بابە و فەرزەندە
مەبغووزی نەزەر لای خودا و بەندە
نە هەزار یەکێ تەعریفی ئەو ڕۆ
دەفتەر سیا کەم تەمام نمەبۆ
ناگا نەی دەمدا بی بە واوەیلا
وێنەی واقیعەی دەشتی کەربەلا
بڵند بی نە ئەوج سەدای زاریی و شین
فەڵەک پەی ئێمە مەڕێزا ئەسرین
سەدای خانمان وەناز پەروەردە
نە پەردەی عیسمەت زیندەگی کەردە
وە بانگی بێشەرم وە سۆزی دەروون
ناڵەی زاریشان یاوا وە گەردوون
یە چە ڕۆژێ بێ ئێمە دین وە چەم
نەدیەنش وەی تەور ئەولادی ئادەم
مەواتن سەردار سام سەنگینم ڕۆ
بابۆی فەرزەندان نازەنینم ڕۆ
هەر یەکێ ڕەئیس یەک مەحاڵم ڕۆ
مەعقووڵ و مەقبووڵ پەڕ کەماڵم ڕۆ
یەکێ مەواتش برای خاسم ڕۆ
شارەزای دیوان شا شناسم ڕۆ
بێ خۆف و خەتەر وە دام کەفتەم ڕۆ
زامانی کاریی ئێش نەسرەفتەم ڕۆ
شێرانی سەنگی ڕۆی نەبەردم ڕۆ
لاقەید نە هەوای گەرم و سەردم ڕۆ
بێ باک نە دوژمن ڕۆژی جەنگم ڕۆ
سوپای سەلم و توور هەم فەرەنگم ڕۆ
کوشندەی گرۆی کەڵڕەمانم ڕۆ
هۆسای تیرئەنداز ماردەمانم ڕۆ
سەیادی کۆگەرد شوخ کەمانم ڕۆ
ساحێب بەزم و ڕەزم میر هامدەمانم ڕۆ
پەرێ ڕۆی شکار بێقەرارم ڕۆ
دارای شەوق و زەوق میر شکارم ڕۆ
دەنگ بڕیای نە سەر کڵاوانم ڕۆ
شۆن بڕیای نە پای شەتاوانم ڕۆ
نەچیرگای قەدیم بێساحێوم ڕۆ
زەلیل و زگار حاڵ پەشێوم ڕۆ
ئەساسەی شکار میراس کەفتەم ڕۆ
ئاخ زامانی سەخت ناسۆر کەفتەم ڕۆ
زەمزەمەی نۆکەر دیواخانم ڕۆ
بەرزە هەوارگەی ئێڵاخانم ڕۆ
شۆڕە سواران ڕۆی مەسافم ڕۆ
بێ خەوف و خەتەر بێ گەزافم ڕۆ
ئەسڵەحەی تەیار گشت خاسانم ڕۆ
تەفرەقەی دەستی ناکەسانم ڕۆ
ئەسپ و ماین و زین وە جا مەندەم ڕۆ
نۆکەر و ڕایەت پەراگەندەم ڕۆ
خانمان وە ناز بێناز کەفتەم ڕۆ
ئای دیدەی لێڵاو ئێش نەسرەفتەم ڕۆ
بابۆی مناڵان نازەنینم ڕۆ
وە ناز پەروەردەی شۆخ جەمینم ڕۆ
قەڕەچۆڵ بڕیای ڕێشەکەنم ڕۆ
بێ قەدر و حورمەت هەزار پەنم ڕۆ
ئەسیر کێش کریای کول شارانم ڕۆ
تەفرەقە و تەقسیم زیندانانم ڕۆ
زەلیل و ژێر دەس بێ ویجدانم ڕۆ
دوچاری دەردان بێ دەرمانم ڕۆ
نەگۆشەی زیندان کەساس کەفتەم ڕۆ
بێچارە و فەقیر زبان بەستەم ڕۆ
بێ خەرجی و موحتاج هەم عوریانم ڕۆ
سۆچیای زوڵمی سەخت دڵ بریانم ڕۆ
ناخۆش و زەعیف گشت مەفلووکم ڕۆ
هەر یەکێ ڕەئیس یەک بلووکم ڕۆ
ڕۆپەی بەرگەشتەی ڕۆزگارم ڕۆ
بێ دەوا و عیلاج ناهەنجارم ڕۆ
وە فدای ئەسیران بێ کەس مەندەت بام
بێ یار بێ یاوەر پەراگەندەت بام
فیدای سەیرانگای کۆسارانت بام
کۆچ و مەنزڵگای وەهارانت بام
دمای زاری و شین، واوەیلا و مەحشەر
حەرەکەت کریا پەرێ ڕوانسەر
ئاسمان و زەمین سەردا بێ وە هەم
ماچی پەی ئێمە گێرتەبین ماتەم
ئەو ڕۆ ڕۆیێ بێ تاریک و زوڵمات
نەی پێش ئامەدە عەقڵ مەبی مات
هەرتا وە زانوو نە تۆی هەڕک و ئاو
هەم واران و وەفر مەوارا وە تاو
ئەو ڕۆ تا ئێوار وە چەند دەردیسەر
شەو مەنزڵگامان بی وە ڕوانسەر
ماڵ تەنگ و تاریک بێ ئاگر پەڕ دوود
ژێر خاک لیباس تەڕ هەوا نەبروود
هەر نەوع وە هەر حاڵ ڕاهی بین جە نۆ
دامان نە ئاوی سەردی و شکەرۆ
وەی حاڵی پەشێو هەڕگ و هەوای سەرد
بێ نان بێ خۆراک دەرد وە بانی دەرد
گرۆی بێ ویجدان هەم نە چوار ئەتراف
مەشین وە ڕاوە مەداشان گەزاف
ئەو ڕۆ هەم وەی تەور جە سوب تا ئێوار
نە قەڵعەی ڕەزا مەنزڵ دا قەرار
ئەو شەویچ نەو جا زیندەگی کەردیم
نان و خۆراکێ وە گیر ئاوەردیم
سەحەر دووبارە حەرەکەت کەردەن
قەڵعەی یاوەری نەزەر ئاوەردەن
گوزەرگا نە پای قوللەی وەیس مەویەرد
هەر چەند ئیلتیماس ئیلتیفات نەکەرد
ئەڵبەتە ئێمەش مستەوجیب زانا
وەرنە پەی تەقاس نەردێ مەشانا
هانا هەر وەتۆن وەیسی یەمەن ماڵ
بازهەم هیممەتێ نە دمای هەشت ساڵ
ئەو ڕۆ تا ئێوار وە دەوانی دەو
مەنزڵ وە مەنزڵ تا مەنزڵگای شەو
پاپەتی و برسی ئەلعەتەش پەی ئاو
سەدەمەی وەی تەور کەس نەدیەن نە خاو
غورووب وارد بین وە قەڵعەی یاوەر
جای کەسافەتێ گرتەن ئەو نەزەر
پەی ئێمە نەوجا تەوێڵە و ئەنبار
تاریک و نووتەک مەنزڵ دان قەرار
بەولنەی حەیوان پەڕ بێ نەمەردم
سەرتا پا مەملۆ نە سپێی گەندم
نە خەو نە خۆراک پا زەخم و ناخۆش
مانیا و مردگ نائومێد دڵڕەش
تەعریفی ئەو شەو بێ زیاد و کەم
حەشر و جەهەننەم هەر دوو دین وە چەم
وە هەر گیان کەنیشت شەو کەردین وە ڕۆ
خودا سا مەرگێ مەنزڵ ئەو کۆ بۆ
سەحەر هەم جە نۆ بەوێنەی جاران
سەف ئارا کەردەن نیزام سواران
مەحبووسین نە تۆی تەوێڵە و ئەنبار
یەک یەک شمەردەن کەردشان قەتار
ڕۆ نە کرماشان حەرەکەت کریا
بنە و بارخانە یەکسەر بار دریا
یاوان نە گۆشەی قفەی گڕاوەنگ
چەند ساعەت نەو جا ئێمە کەردەن لەنگ
نە تۆی قفەدا ئێمە و نیزامی
تا چەهار ساعەت ئەو سا تەمام بی
ڕاهی بین وە ڕا نەو دەشتی بێ پەی
داخم سەو مەنزڵ کۆ بۆ خودا کەی
وەلحاسڵ ئەو ڕۆ جە گشت ڕۆ بەدتەر
مانیا و خەستە مەنزڵ هەم دوورتەر
قەڵعەی هۆمەرمل وە مەنزڵ کردین
ئەو شەویچ نەو جا زووخاوان وەردین
سەحەر پەرێ شار حەرەکەت کریا
وێنەی هەردە جار تەرتیبات دریا
ئیعلان کەردە بین وەتەمامی شار
ئوناس و زکوور، سەغیر و کیبار
پەرێ تەماشا نە کەناری شار
بەیان بوینان ئەسیرانی زار
وەی تەور نمایش مەدان بە وێشان
ئەسڵەن خەجاڵەت هیچ نمەکێشان
میللەتێ وە مەیل ئیتاعە کێش بۆ
گرتە و بەستەی ئەو هونەرش چێش بۆ
وە یەک نمایش واردمان کەردەن
چمان ئەسیری خارج ئاوەردەن
گاراژێ نەو جا تەهییە کەردەن
مەنزڵگای ئێمە بەو یاگە بەردەن
بەوێنەی حەیوان گەلە و گوسفەند
کەردەن نە ئەو جا وە سەد هەزار پەند
ئەو کەسە خەتای خانەدان کەرۆ
قاتڵی چەند کەس وە دەس باوەرۆ
ڕەفتارش بەو تەور نمەبۆ چەنیش
بە غەیر جە ئەشخاس نامەرد و بەد کیش
دە شەوانەڕۆ نەو یاگە وییەرد
بێ فەرش و پۆشاک نە ڕووی خاک و گەرد
ڕاگەی زیندەگی بەستە بین لێمان
یەکێ نانێ وشک مەدریا پێمان
دمای سەدەمە و زووخاو نە ئەو جا
دەسە وە دەسە حەرەکەت دریا
جە مۆدەی دە ڕۆ چەند نەفەر مەردەن
هەر نە کرماشان نەعشش سوپەردەن
یەکێ نادرسان هەورامانی تەخت
دووهەم فەتحوڵڵا ئێناخی بەدبەخت
سا وە هەر نەوعێ کەسافەت کاری
حازر کەردشان ماشینی باری
پەنجا شەست نەفەر نە تۆی یەک ماشین
مەئموور و حەبسی چین نەبانی چین
وە چەند ئیفتیزاح حەرەکەت کەردەن
ئیختیار نەبێ هەر جا مەوەردەن
ڕاهی بین وە ڕاه تا وە نیمە شەو
مەنزڵ وە مەنزڵ وە دەوانی دەو
تا ئەسەد ئاباد خەستە و نیمەگیان
تەوێڵە و کادان مەنزڵ دان پێمان
ئەو شەو وە هەر حاڵ وە ڕۆ ئاوەردین
پەرێ بەدبەختی هەر ماین نەمردین
سەحەر هەم جە نۆ حەرەکەت کەردەن
نە ڕای هەمەدان گوزەر مەکەردەن
وەختێ نیمەڕۆ نە کەناری شار
ئیستگای ماشین نەو جا دان قەرار
نیم ساعەت کەمتەر مدران نە ئەو جا
ئەمری حەرەکەت دووبارە دریا
مەنزڵگای ئەو شەو قەزوین دان قەرار
مەدارا نەبێ ئەو ڕۆ تا ئێوار
ڕاگەی دوورێ بێ ئەو ڕۆ تەی کریا
ئای چەند زووخاوان وە مەردم دریا
نیمەشەو وارد بەو یاگەی خەراو
مانیا و مردگ ئەلعەتەش پەی ئاو
چێش واچوون چەنی وەنەمان شییەن
سەحرای کەربەلا وەی تەورە نەبیەن
دوو شەوانە ڕۆ نە قەزوین وییەرد
جا تەنگ و تاریک هەوا تۆف و سەرد
بەعزێ ئیفتیزاح نەو جا دین وە چەم
نەدیەنش هیچ کەس ئەولادی ئادەم
ساحێب مەنسەبان یەک ئۆردێ وەندەن
یەکێ سێ قەران جە گردین سەندەن
واتشان ئاشێ لازمەن پەیتان
ڕەفعی خەستەگی ڕاکەرۆ لێتان
یەک ئاشێ ماشێ پێمان بار کریا
وە هەر تەرتیبێ زەهری مار کریا
داخم هەر ئیدەن نەی دنیای ستەم
هەر کەس هەر کارێ نەوینۆ وە چەم
واتەی کەسێ تەر ئەسەر نەدارۆ
نەی گۆش مەشنەوۆ نەو گۆش مەویارۆ
بازە با هەر وێم بسۆزوو وە دەرد
تا ڕۆی قیامەت چەنی ئاهی سەرد
چون وەبێ جیهەت دووچار بییەنان
نە تۆی پۆسی وێم بریان بییەنان
دووبارە ماشین هەم حازر کریا
ئەمری حەرەکەت پەی مەرکەز دریا
دمای نیمەڕۆ وارد بین وە شار
باخی شا مەنزڵ ئێمەدان قەرار
تا یاوان بەوجا هووراشان کێشا
یەعنی حازر بان پەرێ تەماشا
چەند دەسە سەرباز بە خەتە و زەنجیر
ساحێب مەنسەب و مووزیک و شەستیر
پلەی سەختی بێ ئەو ڕۆ نە ڕێمان
ئومێدی حەیات نەمەن پەرێمان
نە بەدبەختی بێ ئەو هەم نەکریا
نەک جە خۆشبەختی تەسویب نەدریا
تەمام حەبسی کول تەحویل دریا
سەد نەفەر نەتۆی یەک ساڵۆن کریا
ئەفسەری شاهی نەو جا ئەمری دا
کەتی بەستەمان ئەو سا وا کریا
وەلحاسڵ دە ڕۆ هەم نە باخی شا
زیندەگی کەردین وە سەد ناڵە و ئاه
جەو دما یەک ڕۆ سەف ئارا کەردەن
مەحبووسین تەمام بەو یاگە بەردەن
دەسە وە دەسە ئەسامی وەندەن
پەرێ زیندانان تەقسیم مەکەردەن
گاهێ وە دڵتەنگ گاهی هەم دڵشاد
ئێمەشان هەم بەردەن وە عیشرەت ئاباد
یەک شەوانەڕۆ نەو جا هەم وییەرد
وە چەند خەیاڵات هەزار ئاهی سەرد
پەرێ چل نەفەر ماشین ئاوەردەن
یەک نە شۆن یەک کول سوار کەردەن
وە هەر تەرتیبێ حەرەکەت کریا
شاری قوم مەنزڵ شەو قەرار دریا
ڕاهی بین وە ڕاه تا وە نیمەشەو
وارد بین بەو جا بێ خۆراک بێ خەو
دوو حەپسی تاریک یاگە دان پێمان
بە وێنەی حەیوان ئەو شەو بی جێمان
سەحەر دە نەفەر بەردەن وە زیندان
باقی ڕاهی بین پەی شاری کاشان
ئەو ڕۆ تا وە عەسر مەدارا نەبی
گیان نە جای سەختەن چەنی بەر نەشی
ئەو شەو وە کاشان وە ڕۆ ئاوەردین
سا وە هەر نەوعێ زیندەگی کەردین
دە نەفەر نەو جا باز هەم جیا بی
حەواڵەی زیندان کاشان کریا بی
بیست نەفەر ئێمە پەرێ ئەسفەهان
حەرەکەت دریا خەستە و نیمە گیان
ساعەتی دوازدەی نیمەشەو تەمام
ئێمەدان تەحوێڵ مەدرەسەی نیزام
دوو حەبسی تاریک بێ نان بێ خۆراک
جا تەنگ و نمناک غەڵتان نە ڕووی خاک
بێ خورد و بێ خاو شەو وە ڕۆ کەردین
جە حەد وییەردە زوخاوان وەردین
ئەو ڕۆ کە سێزدەی عەیدش مەوانان
ئێمە دان تەحوێڵ حەبسی ئەسفەهان
دمای تەشریفات قانوون و تەفتیش
هەر کەس هەر چێش بێ تەمام سەندن لێش
تا ئاخر جەم بین نە تۆی زەخیرە
ئەو ڕۆ دان پێمان قاتوخ و جیرە
نمرەی یەک مەعلووم کەردەن پەرێمان
نە تۆی پەنج ئوتاق قەرار دان جێمان
ئەو شەو ساکن بین تا وە سوب سەحەر
واتشان ئاما بیست نەفەرێ تەر
ئەوان هەم جەلای ئێمە جاگە دان
هەورامانی تەخت چەنی مەریوان
ئیسە بێ خەبەر بێ جورم بێ دەلیل
جە دیوانی حەرب مەحکەمە تەشکیل
دوو ڕۆ پەی دەرپەی یەکسەر کول بەردەن
هەر یەکێ دووجار مەحاکمەش کەردەن
تا وە یەک حەفتە باسێ نەبێ
یاوەر جەواد خان ناگا حازر بێ
دەسە وە دەسە سەدا کەردشان
پەرێمان نامەی ئەعماڵ وەندشان
دە ساڵ تا پەنج ساڵ ئیبلاغ کەرد پێمان
حەبسی ئەسفەهان کەردەن وە جێمان
هەشت ساڵە چەند کەس ئامان و شییەن
هێمای ڕای نەجات پەی ئێمە نییەن
مەزڵوومی ئێمە جە حەد وییەردەن
کەریم وە زاتت بێ پەنا و پەردەن
جە لای مەخلووقات ئومێدمان بڕیان
فەریاد ڕەسی کەر ڕیشەمان کنیان
وە ڕەحمەکەی وێت ئیحیا کەر ئەمجار
خەلاسمان کەرە نەی زیندانی تار
ناردنی شەماڵ و پەنا پێ بردنی [1]