کەرتەشی، گیاددانکە، شەکرۆکە، قرژەکە
ئەم جۆرە گوڵه دڕکاوییە و باڵای بەرزو سەوز ڕەنگە، پێش ئەوەی چقڵەکانی دەرکەوێت گوڵێکی مۆر دەگرێت، هەنگ وەک سەرچاوەی شيله سودی لێوەردەگرێت له دامێنی چیای #کێوەڕەش# دا درێژییەکەی دەگاتە (1مەتر)، تا سەرکەوین باڵای کورت دەبێتەوە تا (20 سانتیمەتر)، بە هۆی ئەوەی حەز به پلە ی گەرمی بەرز دەکات، ئەم گوڵه دەتوانێ بەرگەی (35) پلەی سیليزی بگرێت، گە ڵاکەی چقلی هەیە و پنج دەکات. واته له لاسکی گوڵەکە دەبێتەوە و تەنها له بەشی خوارەوەی قەدەکەدا گەڵاکە دەمێنێتەوە، ناتوانێت هەڵچێت به ئاسمان دا بەڵکو به زەوی دا پان دەبێتەوە، گەڵاکەی توانای گڵدانەوەی ئاوی هەیە، چونکە پەلکی گەڵاکە ئەستورە و هەندێ جاریش شێوه مەتاتی وەردەگرێت، ڕەقە و ڕیشاڵی هەیە و پانە، درێژی گەلاکەی (50 سانتیمەتر) و پانيەکەشی (20 سانتیمەتر) دەبێت، واته ئەم ژمارانە بەرزترین ئاستی گەشەیەتی، قەدی گياکە لولەکە و ناوی لولەکەکە شێوه ئيسفنجی خۆی دەنوێنێ و بەمەبەستی گڵدانەوەی ئاو خۆراک بۆ ماوەیەکی زۆر، کۆتا ژیانی ئەم گیایه تا ناوەڕاستی مانگی پوشپەر - حوزەیرانە، له جیهاندا (130) جۆری هەیە، زۆربەی له ناوەکانی ئەوروپا و ئاسيا و ئەفریقا و کەناراوەکانی دەریای سپی ناوەڕاستە، ڕووەکێکی هاوینەیە و بەتۆو دەروێت، له ڕووی پزیشکيەوە، خواردنی ناوکەکەی دژی ژەهری مارە، گیاندارێک وەک (کرمۆکە) وایه شلەیەک دەردەدات به چوار دەوری خۆیدا و قۆزاخەیەک دروست دەکات، دواتر گەشە دەەکات و دەبێتە مێشێکی گەورە و له قۆزاخەکەی دەردەچێت و دەفڕێت، قۆزاخە بە جێماوەکە وەک شەکرۆکەیەکی سپی وایه به قەدی گیاکەوە نوساوە و پێی دەگوترێت (شکر تيغال)، خواردنی ئەم شەکرۆکەیە بۆ قورگ و گەدە و
سنگ و دوازدە گرێ به سوودە و کۆخه چارەسەر دەکات.[1]