تاریخو ئەدەبیاتو یارسانی
بەشۍ حۆتەمە

(901 – 1600ز)
سەدەی دەهەمی مەسیحینە، پاڵو دوە بەیتەکاو بابا تاهیرینە کە بەشێنۍ جە ئەدەبیاتو یارسانی، ئەدەبو ئایینو یارسانی بە تەوەنەو بناغەو باڵەخانەو ئەدەبی ڕەنگینی کوردی منریۊرە، ئا ئەدەبە پەی خزمەتو ۋیروباوەڕێ فرە کۊنی خېزیا، ۋیروباوەڕێ کە شکڵێوە سوفیزمیش وەرگېرتەبۍ، خەریکو (یەکیەتی) بییەی بۍ، ۋیرو باوەڕو یارسانی شېوەی ئیسلامیش وەرگېرتەبۍ، چوونکم بایەخێ فرە بە عەلی کوڕو ئەبوتالیبی دۍ، پانەی کە یۊ بۍ جە پەروەردگارە گۆرەکاشاو بەپاو (دونا دون) ی بە لاشە ئاڎەمی و بە گېیان پەروەردگار، بەپاو ۋیروباوەڕو یارسانەکا جە سەردەمی تازەنە، یانی سەردەمو دمای ئیسلامی، خوڎا (کردگار) حۆت جارۍ جە بەرگو ئادەمیزادینە وېش ئەرمانان، هەر جارێچ (چوار یان پەنج) فریشتېش چەنی بیېنۍ.
یارسانەکۍ ۋیروباوەڕشان جە فەلسەفەو ئایینە کۊنەکا پېسە (میترایېزم، زەردەشتی، هیندۆکی) وەرگېرتەن، جە ئایینو دیانەکانە لاسایۍ (جە ئەڎابېیەی عیسایشا) کەردەنۆ، سەرو ئا باوەرێنۍ کە (شاخوشێن) و (سوڵتان سەهاک) جە دوۍ کناچا، بەبۍ ئانەی هیچ پیێوە تخوونشا گنۆ جە ئەڎێ بیېنۍ، پېوەنیشا بە ئەڎێشاوە پېسەنە پېوەنی عیسای بە (مریەم)ېوە، چن ڕەفتارێشا جە گلېرۆبیەکاشانە پېسە نان واردەیشان جە جەم خانەنە (نیازخانە)، جە (دمایېن نان واردە) و عیسای کەرۊن چەنی یارەکاش.
ژمارێ فرۍ جە نەتەوەو کوردی سەر پا ئایینەیە بیېنۍ، زوانی ڕەسمیشان، زوانی کوردی (هۆرامی) ، پېسە گردو نەتەوەکا دنیێ خاوەن زوانێ ڕەسەنو ئایینێ وېشانەی، ئەدەبیاتو ئایینەکەی پېڎابی.
ڕابەرۍ ئایینو یارسانی نامەکېشا کوردیۍ بېنۍ (لوڕی و هۆرامی و کرمانجی) ، حۆت وېنەو کردگارەکاشا گردشان کوردیۍ کوردستانی و لوڕستانی بېنۍ، عەلی کوڕو ئەبو تالیبیش چەنە بەرپشۊ.[1]