$چی لە ستراتیژی ئێران گۆڕاوە بەرانبەر ئێراق؟$
#زوبێر رەسوڵ#
#07-01-2021#
دوای تێپەربوونی ساڵێک بەسەر کوژرانی قاسم سولەیمانی ئێستا ئێرانییەکان خەریکە دەگەنە ئەو باوەڕەی کە چیدیکە ناتوانن بەو میکانیزمانەی پێشوو مامەڵە لەگەڵ دۆخی ئێراق بکەن. ئەمەش زیاتر لە هۆکارێکی هەیە، بەڵام کاریگەرترینیان ئەوەیە کە جێگرەوەی سولەیمانی نە ئەو کاریزماییەی هەیە، نە ئەو ناسین و دۆستایەتیەشی هەیە لەگەڵ سەرکردە ئێراقییەکاندا.
هەڵبەتە ئەمە جگە لەو دەنگە ناڕەزاییانەی کە دوای نەمانی سولەیمانی لە ناو دامەزراوەکانی وەک دەزگای هەواڵگری و دەزگاکانی دیکەیش سەرهەڵدەدەن کە پێیانوایە نابێت چیدیکە بەو شێوازەی سولەیمانی مامەڵە لەگەڵ دۆخی ئێراقدا بکرێت، لە کاتێکدا تا سولەیمانی لە ژیاندا مابوو ڕەخنەی لەو جۆرە نە بوونی هەبوو نە بواری گوێگرتنیش.
سەرەڕای ئەو هۆکارانەی ئاماژەمان پێدان چەندان هۆکاری دیکەیش هەن کە وادەکەن ئێرانییەکان نەتوانن بەو ستراتیژ و تواناییەی پێشووتر مامەڵە لەگەڵ یار و نەیارەکانیاندا بکەن لە ئێراقدا، بەتایبەت پرسی دابەزینی نرخی نەوت و پەتای کۆرۆنا و گووشارە ئابوورییەکانی ئەمریکا. ئەمانە گشتیان پاڵنەری بەهێزن بۆ ئەوەی ئێران ناچار بێت پێداچوونەوەیەکی ورد بە ستراتیژی خۆیدا بکات لە ئێراقدا.
حکومەتەکەی کازمی ئەگەر سەرکەوتووش نەبووبێت لە مامەڵکردن لەگەڵ میلیشیا شیعەکاندا، بەڵام سەرکەوتوو بووە لە ناشیرنکردنیان لە بەردەم شەقام و دواتریش نیشاندانیان وەکوو سەرچاوەی پشێوی و ناسەقامگیری لە ئێراقدا، تاوەکووئەو ئاستەی ناکۆکی بکەوێتە ناو خودی ئەو هێزانە، بۆ نموونە سەدرییەکان دژی ئەو پشێوییەی هێزەکانی عەسائیب و حزبوڵڵا و ئەو گرووپانەبوون کە هێرشی سەربازییان دەکردە سەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە ئێراقدا.
ئێرانییەکان باش دەزانن بەردەوامبوونی ئەم دۆخە دواجار سەردەکێشێت بۆ لەدەستدانی شەقامی شیعی لە ئێراقدا. ئەم ئاماژانە لە خۆپێشاندانەکانی تشرینی 2019 بە ئاشکرا دیاربوون بەتایبەت لە بەسرە کاتێک خەڵک داوای دەرکردنی ئێرانیان کرد لە ئێراق.
بەپێی ڕاپۆرتێکی تازە کە پشتی بەستووە بە ڕای زۆرێک لەو سەرکردە شیعییانەی کە نزیکن لە ئێران، زۆربەیان لەسەر ئەوە کۆکن کە دوای نەمانی #سلێمانی# ئێران خەریکە پێداچوونەوەیەک بە ستراتیژی خۆی دەکات لە ئێراقدا، ئەم ستراتیژە نوێیەش بە پلەی یەکەم بریتی دەبێت لە کشانەوەی ئێران لە بەرەی پێشەوە و سەرەڕم بوون لە کۆنترۆڵکردن و دەستوەردانی زەق لە ورد و درشتی کاروباری ئێراقدا.
واتا ئێران لەمەودوا زیاتر پشت بە میکانیزمی سیاسی و دبلۆماسی دەبەستێت بۆ جێبەجێکردنی سیاسەتەکانی لە ئێراقدا، نەک بەکارهێنانی لە ڕادەبەدەری چەک و میلیشیایی چەکدار.
زۆرێک لەو سەرکردە نزیکانەی لە ئێران کە لە ڕاپۆرتەکەدا چاوپێکەوتنیان لەگەڵدا کراوە پێیانوایە جۆرێک لە نادسپلینی هەیە لەو پەیامانەی کە لە ئێرانەوە بە گرووپ و میلیشیا شیعییەکان دەگات، بە جۆرێک کە گوزارشت لە بوونی جیاوازی و ململانێ دەکرێت لەنێوان پاسەوانانی شۆڕش و دەزگای هەواڵگریی ئێرانی.
دەزگای هەواڵگریی ئێران مەیلی لەگەڵ ئەوەیە کە میلیشیاکانیان ئارامتربن و هێرشنەکەنە سەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا. بەپێچەوانەی پەیامەکانی سوپای قودس کە پاڵپشتی لە بەکارهێنانی تووندوتیژی میلیشیاکان دەکەن دژی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە ئێراق، وەکوو پێشاندانی نیازپاکیێک بۆ ئیدارەی بایدن کە چەند ڕۆژێکی کەمی ماوە، هەروەها جیابوونەوەی هێزەکانی #حەشدی شەعبی# کە لەژێر فەرمانی ئایەتوڵڵا سیستانی درووست بوون، هەروەها هەڵبژاردنە پێشوەختەکانی ئێراقیش کە بە نیازە لە مانگی حوزەیرانی ئەمساڵدا ئەنجام بدرێت، هۆکاری سەرەکین کە وا لە ئێرانییەکان دەکەن ناچاربن ئەو پێداچوونەوەیە بکەن بە سیاسەتەکانی خۆیان لە ئێراقدا.
پێدەچێت ستراتیژی نوێی ئێرانییەکان لە ئێراق کار لەسەر سێ تەوەری سەرەکی بکات: یەکەم، هەڵوەشاندنەوەی بەشێک لە گرووپە چەکدارەکان بەتایبەت گرووپە بچووکەکانی وەک سەرایایی خوراسانی، لەبەرانبەردا دەستگرتن بە چەند گرووپێکی سەرەکی بۆ ئەوەی ئەو هەموو پەرشوبڵاویە درووست نەبێت لە ئاڕاستەی کارکردنی گرووپە چەکدارەکان. دووەمیش: دژایەتی نەکردنی حکومەت و بەڵکوو پاڵپشتیکردنیشی، ئەمەش لە ڕێگەی درووستکردنی کاریگەریی سیاسی لەسەر حکومەت نەک لە ڕێگەی هێزی چەکداری. سێیەم، دۆزینەوەی میکانیزمێکی دیکە بۆ پاڵپشتیکردنی هاوپەیمانەکانی ئێران لە ئێراق و هێشتنەوەیان لە شێوەی چەند پێکهاتەیەک کە لەڕووی یاساییەوە کێشەیان نەبێت لەگەڵ حکومەتدا. واتا بوونی حکومەتێک کە ڕێگە بە هێزەکانی حەشدی شەعبیش بدات. بەمەش ئێران دەتوانێت خاوەن هێزێکی دوو سەر بێت لە ئێراقدا هەم حکومەت و هەمیش هێزەکانی حەشدی شەعبی.
بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا نابێت ئەوەمان لەبیر بچێت کە ئەم ستراتیژە نوێیەی ئێران وابەستەیە بە چۆنێتی مامەڵەکردنی ئیدارەی جۆ بایدن لەگەڵ ئێران، واتا ئەگەر ئەمریکا و ئێران گەڕانەوە بۆ ڕێککەوتنەکەی خۆیان ئەوا ئەگەری زۆرە ئێران ئەو پاڵپشتیکردنە لە حکومەتی ئێراق بکات بەتایبەت لە ڕێگەی دۆزینەوەی میکانیزمێکی کارکردن لەنێوان هێزەکانی حەشدی شەعبی و حکومەت بۆ ئەوەی جۆرێک لە سەقامگیری هەبێت لە ئێراقدا.
ئێستا خەریکە بەشێک لە سەرکردە شیعەکانیش دەگەنە ئەو باوەڕەی کە ئەوەی ئێران دەیکات لە بەرژەوەندیی شیعەکانی ئێراقدا نییە، چونکە ئەم سیاسەتەی ئێستای ئێران بریتییە لە بنکۆڵکردنی دامەزراوەکانی حکومەت و لاوازکردنی دەوڵەت، ئەم سیاسەتەی ئێران ئەگەر بۆ پێش 2003 درووست بووبێت، ئاساییە، بەتایبەت بەو پاسەوەی کە دەوڵەت هی بەعسی و سوننەکان بوو، بەڵام ئێستا ئەم دەوڵەتە هی شیعەکانە!
سەرکردەی ڕەوتی حیکمە (بەدیع ئەبو گلەل) لە تویتێکدا زۆر بەجوانی گوزارشتی لەو دۆخەی ئێستا کردووە و دەڵێت: لە ڕابردوودا هێزی بەرهەڵستکاری شیعەکان لە هێزی ئەو چەکەدا بوو کە دژی دەوڵەتی دیکتاتۆری بەعس بەکاریاندەهێنا؛ بەڵام ئێستا هێزی شیعەکان لە بوونی دەوڵەتێکە کە پشت ئەستوور بێت بە هێز و دامەزراوەکانی دەوڵەت، نەک ئەو هێز و دامەزراوانەی دژی دەوڵەتن.
$هەرێمی کوردستان چی بکات لەو دۆخەدا؟$
بۆ هەرێمی کوردستان گرنگە بەردەوام لە پەیوەندی و دۆستایەتی دا بێت لەگەڵ ئێران، لەوەش گرنگتر ئەوەیە ئەو پەیوەندی و دۆستایەتییە لە ڕێگەی دامەزراوەکانی حکومەتی هەرێم بێت نەک نوێنەرایەتیی حزبەکان، بەڵام ئەگەر لە ڕێگەی حزبەکانیش بێت لەوە باشترە کە هەر نەبێت.
هەرێمی کوردستان دەبێت بەوردی لە دۆخی پڕۆسەی سیاسی لە بەغدا ئاگادار بێت و هەندێکجاریش بەشێک بێت لە یارییەکان. ئەمەش لە ڕێگەی تیمێکی هاوئاهەنگ دەبێت نەک ئەو ملشکاندنەی یەکدی کە ئێستا لەنێوان لایەنە کوردییەکاندا هەیە، چونکە سەقامگیریی هەرێمی کوردستان بریتییە لە پاراستن و هاوسەنگیی بەرژەوەندییەکانی هەریەکە لە تورکیا و ئێران لە هەرێمی کوردستان.
بەڵام لەپێناو ڕەچاوکردنی بەرژەوەندییەکانی هەرێمی کوردستانیش، ئەمەش بە پلەی یەک دەکەوێتە سەر هاوئاهەنگی و ڕێککەوتنی پارتی و یەکێتی لەسەر فۆرم و جۆری فەرمانڕەوایی لە هەرێمی کوردستاندا، تاوەکوودەگاتە دووبارە دابەشکردنەوەی دەسەڵاتەکان لەنێوان پارتە سەرەکییەکانی دەسەڵات، بەتایبەت پارتی، یەکێتی و گۆڕان. [1]