$بنیاتنانی کوردستانێکی بەهێز لە دروشمەوە بۆ کردار$
نووسەر: #ئازاد وەڵەدبەگی#
#27-07-2019#
بنیاتنانی کوردستانی بەهێز، رەنگە یەکێک لە هیوا و ئارەزوو و خەونەکانی هەر هاونیشتمانییەکی کوردستانی بێت. پێدەچێت هەر لەم ڕوانگەیەوە بێت کە پارتی دیموکرات لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی ڕابردوودا بنیاتنانی کوردستانێکی بەهێزی کردە یەکێک لە دروشمە سەرەکییەکانی بانگەشەی هەڵبژاردنی خۆی. هەروا لە یەکەم پەیامی وەزیری دەرەوەی پێشووی ئەمەریکا (ڕکس تیلەرسۆن) پاش ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی بۆ سەرۆکوەزیرانی ئەوکاتی هەرێم (#نێچیرڤان بارزانی#) ، ئاماژەی بۆ ئەوە کردبوو کە کوردستانێکی بەهێزیان دەوێت لە چوارچێوەی ئێراقدا. ئەم پەیامەش لە وتە و ئاخاوتنەکانی پاشتری بەرپرسانی ئەو وڵاتەدا دووپاتکراوەتەوە.
کەواتە بنیاتنانی کوردستانێکی بەهێز نەک هەر خواست و ویستێکی ناوخۆییە، بەڵکوو پاڵپشتیی نێودەوڵەتیشی هەیە. بێگومان بەرزکردنەوەی ئەو دروشمە لەلایەن گەورەترین پارتی کوردی لە هەرێمی کوردستان، نیشانەی ئەوەیە کە ئەو کوردستانە بەهێزەی خواست و ئامانجی کوردستانیانە، هێشتا درووست نەبووە. هەربۆیە، پێویستە حکومەتی هەرێمی کوردستان بە پشتیوانیی هەموو هێز و لایەنە سیاسییەکانی هەرێم و دۆستەکانی هەوڵ بدات هەنگاوی کرداری بۆ بنیاتنانی کوردستانە بەهێزەکە بنێت.
دیارە کەس کوردستانێکی بەهێز بۆ خەڵکی کوردستان بنیات نانێت و ئەمە ئەرکی هەنووکەیی و بنەڕەتی خەڵکی کوردستانە کە قۆڵی هیممەتی لێ هەڵماڵن و هەوڵ بۆ وەدیهێنانی ئەم ئامانجە بدەن. وەک هەنگاوی یەکەم، بنیاتنانی کوردستانێکی بەهێز پێویستی بەوەیە کە حکومەتی هەرێم نەخشەڕێگایەکی ڕوون و کرداری و دیراسەکراوی هەبێت و بتوانێت بەپێی ئەو نەخشەیە هەنگاوە کردارییەکانی بنیاتنانی کوردستانی بەهێز بنێت. بۆ ئەم مەبەستە پێشنیار دەکەین حکومەتی هەرێم بە هاوکاری و هاوئاهەنگیی لایەنە پەیوەندیدارەکان و کەسانی پسپۆڕ، ستراتیژێکی نیشتمانیی چوار ساڵە بۆ بنیاتنانی کوردستانی بەهێز دابڕێژێت وەک نەخشەڕێگا و بەرنامەی کاری حکومەت لە چوار ساڵی داهاتوودا، کە تێیدا چوارچێوەی گشتی و وردەکارییەکان دەستنیشان بکرێت و هەر وەزارەت و دامودەزگایەک ئەرک و کارەکانی لەو ڕووەوە دیاری بکرێت.
بۆ ئەم مەبەستە دەکرێ ئەو ستراتیژە لەسەر چوار تەوەری ناوخۆیی، نیشتمانی، هەرێمی و نێودەوڵەتی دابڕێژرێت کە دەتوانین بەشێک لە چوارچێوە گشتییەکانی ئەم ستراتیژە لەم خاڵانەی خوارەوەدا دەستنیشان بکەین:
1) ڕێکخستنەوەی دۆخی دارایی هەرێمی کوردستان، شەفافیەت لە سەرچاوەکانی داهات، نەهێشتنی گەندەڵی، ڕیفۆرمی ئابووری، فرەڕەهەندی لە سەرچاوەکانی داهات، دیاریکردنی ئەولەویاتەکان، بەهێزکردنی سیستەمی چاودێریی دارایی و دەزگای دەستپاکی.
2) ڕێکخستنەوەی هێزی پێشمەرگە و ئاساییشی هەرێمی کوردستان، چونکە هێزی سەربازی ڕەگەزێکی گرنگ و کاریگەرە لە دابینکردنی ئاساییش و ئارامی بۆ هەرێمی کوردستان و بێگومان چەسپاندنی سەقامگیری و ئاساییش بەبێ هێزێکی سەربازیی بە توانا و یەکگرتوو و خاوەن دیسپلینی بەرزی سەربازی ناکرێت. بۆ وەبیرهێنانەوە ئیسرائیل (19) ساڵ پاش سەربەخۆیی چەکی ئەتۆمیی درووستکرد، بەڵام بە داخەوە کوردستان پاش (27) ساڵ لە ئیدارەی خۆماڵی هێشتا نەیتوانیوە هێزێکی یەکگرتووی سەربازی بە دوور لە کاریگەریی و دەسەڵاتی حزب درووست بکات. لە ڕووداوەکانی #16-10-2017# دا ئەم دۆخە گەورەترین زەبری لە کوردستان دا، کە هەتا ئێستاش بە دەست ئاسەوارەکانیەوە دەناڵێنین.
3) نەهێشتنی ئاسەواری دووئیدارەیی و دووزۆنی لە هەرێمی کوردستان و گەڕاندنەوەی دەسەڵات بۆ حکومەتی هەرێمی کوردستان وەک تاکە دەسەڵاتی فەرمی و لایەنی بڕیاردەر لە هەموو کاروبارەکانی پەیوەست بە هەرێم و، تێپەڕاندنی قۆناغی حزبسالاری و هەنگاونان بەرەو قۆناغی دەوڵەتسالاری. چیدیکە نابێت حزب باوکی حکومەت بێت و حزبەکان بە هەموو ئایدیا و ڕەنگەکانەوە دەبێ لەژێر چەتر و سێبەری حکومەتدا بن.
4) ڕێکخستەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ بەغدا وەک قووڵایی ستراتیژی بۆ هەرێمی کوردستان و سوودوەرگرتن لە وزەماتە (پوتانسێل) ی بەغدا بۆ بەهێزکردنەوەی هەرێمی کوردستان، نەک بە جۆرێکی وا ڕەفتار بکرێت کە بەغدا ببێتە بەربەست لە بەردەم گەشەکردن و بەهێزبوونەوەی هەرێمی کوردستان. ڕێکخستنەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ بەغدا دەبێ هاوتەریب بێت لەگەڵ چارەسەرکردنی کێشە هەڵواسراوەکانی نێوان #هەولێر#- بەغدا وەک دۆسیەی ناوچە ناکۆکی لەسەرەکان، دۆسیەی دارایی، دۆسیەی نەوت و گاز و دۆسیەی پێشمەرگە و هتد. کات لە قازانجی کوردستان نییە، هەربۆیە دەبێ پەلە بکرێت لە چارەسەرکردنی ئەو گرفتانە و چیدیکە چارەسەریان بە زەمەن نەسپێردرێن و کێشەکان لەسەر یەک کەڵەکە نەکرێن.
هەروا پەیوەندییەکان لەگەڵ وڵاتانی دراوسێی وەک ئێران، تورکیا و وڵاتانی عەرەبی لەسەر بنەمای پەیوەندیی هاوسەنگ، بەرژەوەندیی هاوبەش و ڕێزگرتنی بەرانبەر و هتد ڕێکبخرێتەوە.
5) گرنگیدان بە سامانی مرۆیی کوردستان، چونکە سامانی مرۆیی گەورەترین و گرنگترین فاکتەری پێشکەوتن و گەشەپێدانی هەر کۆمەڵگەیەکە. پەروەردەکردنی منداڵان و لاوانی ئەم وڵاتە لەسەر بنەمایەکی درووست و زانستی بۆ ئەوەی ببنە نەوەیەکی بەتوانا و بەهێز و متمانەبەخۆبوو و شارەزا، چونکە ئاییندەی ئەم وڵاتە لە دەست ئەواندایە.
6) سەربەخۆیی دەسەڵاتی دادوەری و دوورخستنەوەی ئەم دەسەڵاتە لە هەر جۆرە کاریگەرییەکی سیاسی و حزبی، بە جۆرێک کە ببێتە ئامرازێکی گرنگ بۆ چەسپاندن و سەروەرکردنی یاسا.
7) چاکسازیی ڕیشەیی لە بواری خزمەتگوازرییە گشتییەکان، بە جۆرێک کە متمانەی هاووڵاتییان بۆ دەسەڵاتی سیاسی وڵات بگەڕێنێتەوە.
8) چەسپاندنی بنەماکانی داپەروەری لە هەموو بوارەکانی حوکمڕانی لە کوردستان، چونکە نادادپەروەری متمانە و باوەڕی هاووڵاتییان بە سیستەمی حوکمڕان لەق دەکات و بەردەوامیی ئەم دۆخە ناڕەزایەتی جەماوەری لێدەکەوێتەوە. [1]