$سێ داواکاری ئێراق لەبارەی نەوتی هەرێمی کوردستان$
#هێڤیدار ئەحمەد#
#08-05-2022#
یەکێک لە کارتە گوشارەکانی بەغدا، ئەگەر درووستتر بڵێین لایەنی (شیعەی دژی هەبوونی قەوارەی هەرێمی کوردستان) بڕیاری دادگەی فیدڕالی بووە کە لە #15-02-2022# دژی سیاسەت و فرۆشتنی نەوتی هەرێمی کوردستانی ڕاگەیاند، کە خۆی لەوەدا دەبینێت، دەبێ نەوتی هەرێمی کوردستان هەمووی ڕادەستی بەغدا بکرێت. بۆ ئەم مەبەستە وەزارەتی نەوتی ئێراق سێ داواکاری خستووەتە بەردەم هەرێمی کوردستان، ئەو داواکارییانە یەک لەوەی دیکە قوورسترن.
$هەرێمی کوردستان بە داواکاری ئێراق ڕازی دەبێت؟$
لە دوای ڕووداوەکانی #16-10-2017#، ئەوەی نەیهێشت ئێراقی دوای 2003 ببێ بە تاکجەمسەری و بەغدا حاکمی موتڵەقی هەموو ئێراق بێ و هەرێمی کوردستان وەکوو قەوارەیەکی دەستووری و یاسایی بهێڵێتەوە، سیاسەتی نەوتی هەرێمی کوردستان و بوری نەوتی هەرێمی کوردستان بووە کە دوو جەمسەری بڕیاردانی لە ئێراق هێشتەوە، کە (بەغدا و #هەولێر#) ن.
واتە بەغدا باش دەزانێت، تاوەکوو نەوتی کوردستان لە ڕێگەی حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە لە بازاڕەکانی جیهان ساخ بکرێتەوە، قەوارەی هەرێمی کوردستان ئاسان نییە دەستی بۆ ببردرێت.
دوای بڕیاری دادگەی فیدڕالی ئێراق کە بە فەرمی لەلایەن هەرچوار سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان (سەرۆکایەتی هەرێم، پەڕڵەمان، حکومەت و دادوەری) ڕەتکرایەوە. کۆبوونەوەیەکی ڕاشکاوانە لەنێوان وەزارەتی نەوتی ئێراق و شاندێکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە بەغدا کرا.
بەڕێز ئیحسان عەبدولجەبار، وەزیری نەوتی ئێراق لەو کۆبوونەوەیەدا سێ داواکاری خستە بەردەم شاندی حکومەتی هەرێمی کوردستان، کە هەرسێکیان گورزی کەمەرشکێنن لە تەواوی قەوارەی هەرێمی کوردستان و هیچ مانایەک بۆ ئەم قەوارە دەستوورییە ناهێڵدرێتەوە. ئەمە ئەگەر حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕازی بوو، کە لەو بڕوایەدام ڕازیبوونی هەولێر لەسەر ئەو داواکارییانە (مەحاڵە) ، چونکە دەبێتە هۆی لەنێوبردنی ئەم هەرێمە، کە هەمیشە ترسی لە پیلان و پلانەکانی بەغدا هەیە، ئینجا ئەوەی لە بەغدا حوکم دەکات شیعە بێت یان سوننە.
$داواکارییەکانی وەزارەتی نەوتی ئێراق چین؟$
سەرباری ئەوەی یاسای نەوت و غاز لە پەڕڵەمانی ئێراق دەرنەچووە، کە بەپێی دەستووری ئێراق دەبوایە دەربچێت، بەغدا دەیەوێ بەزۆر خۆی بەسەر سیاسەتی هەرێمی کوردستاندا بسەپێنێت، ئەویش:
$یەکەم:$ بەغدا داوایکردووە خاوەندارێتی سامانە سرووشتییەکانی هەرێمی کوردستان هەموو گرێبەستە نەوتییەکانی بەناوی ئێراق بکرێت، بەبێ هیچ دەقێکی یاسایی و دەستووری بو ئەم داوایەی ئێراق هەبێ و ڕێگە بە ئێراق بدات ئەو داواکارییە بکات.
$دووەم:$ بەغدا بە هەرێمی کوردستانی گوتووە، بۆتان نییە هیچ کۆمپانییایەک درووستبکەن بۆ بەبازاڕکردنی نەوتی کوردستان.
$سێیەم:$ بەغدا بە هەرێمی کوردستانی گوتووە، دەبێ هەموو نەوتەکە ڕادەستی ئێمە بکرێت و ئێمە دەیفرۆشین و پارەکەش هەمووی دەخرێتە سەر هەژمارێکی بانکی بە ناوی #وەزارەتی دارایی# ئێراق و دوور و نزیک هەرێمی کوردستان بۆی نییە، بتوانێ یەک دینار لەو هەژمارە بانکییە سەحب بکات.
وەڵامی حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕوون و ئاشکرایە بۆ بەغدا، نەوتی هەرێمی کوردستان بە ناوی خەڵکی هەرێمی کوردستان دەکەین نەک بە ناوی بەغدا، بەڵام بەغدا بۆی هەیە چاودێریی پڕۆسەی نەوتی هەرێمی کوردستان بکات.
ئەوەی ئێراق دەیەوێ بیکات، کوشتنی سێکتەری نەوتی هەرێمی کوردستانە، ئایا هیچ گەرەنتییەک هەیە لەم ئێراقە کە 100 ساڵە دژی خەڵکی هەرێمی کوردستان هەنگاو دەنێت، نەوتی خۆت ڕادەستی بکەی و بەغدا مووچە و بودجەی هەرێمی کوردستان بنێرێت؟ هەرێمی کوردستان، هێشتا نەوتی خۆی نەفرۆشتبوو، بەغدا لە شوباتی 2014 مووچە و بودجەی خەڵکی هەرێمی کوردستانی بڕی. ئەوەتا لە مانگی 5ی ئەمساڵ 2022 داین، حکومەتی ئێراق تەنیا یەکجار 200 ملیار دیناری ناردووە بۆ هەرێمی کوردستان، کە دەبوایە لایەنی کەم یەک ترلیۆن دیناری ناردبووایە.
هەنگاوەکانی بەغدا بۆ نەمانی قەوارەی هەرێمی کوردستان:
لە 2014 مووچە و بودجەی هەرێمی کوردستانی بڕی، بۆ ئەوەی خەڵک دژی حکومەتی خۆی هەڵسێ و ئەم قەوارەیە لەنێو بچێت، هەوڵەکان سەریان نەگرت.
لە شەڕی #داعش#، حکومەتی ئێراق بە سەرۆکایەتی حەیدەر عەبادی نەیهێشت چەک و تەقەمەنی و یارمەتیی سەربازی و دارایی بگاتە هەرێمی کوردستان، بۆ ئەوەی داعش دەست بەسەر هەرێمی کوردستاندا بگرێت، وەکوو ئەوەی یەک لەسەر سێی خاکی ئێراقی گرت. ئەمەش بۆیان نەچووە سەر.
لە #16-10-2017# ویستیان ئەم قەوارەیە لەنێو ببەن، بەڵام لە داستانی پردێ و سحێلا شکان و پلانەکانیان سەری نەگرت.
ئێستا لە ڕێگەی دادگەی فیدڕالییەوە هەڕەشە و گوشار لەسەر قەوارەی هەرێمی کوردستان درووست دەکەن، بۆ ئەوەی خەڵکی هەرێمی کوردستان ڕادەستی ئیرادەی ئەوان بێت، بێگومان لەمەشدا سەرناکەون.
گومانی تێدا نییە پیلان و پلانەکانی بەغدا دژی خەڵکی هەرێمی کوردستان و قەوارە دەستوورییەکەی ناوەستن. پێشتر کە سوننە حاکم بوون، زووڵمیان لە گەلی کوردستان کرد، ئێستا لەلایەن شیعەوە بەشێوەیەکی دیکە ئەو زووڵمە دژی گەلی کوردستان دەکرێت. دەبێ ئەو مافە بە خەڵکی هەرێمی کوردستان بدرێت، کە ئێراق هیچ کاتێک جێگەی دڵنیایی نەبووە، بۆیە تاوەکوو فەرهەنگی دژایەتیکردنی میللەتی کوردستان لەلایەن حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی ئێراقەوە هەبێ، خەڵکی هەرێمی کوردستان مافی خۆیەتی لە بچووکترین هەنگاوەکانی بەغدا بە گومان بن. [1]