ناونیشان: سنوورەکان چیدی کاڵ نابنەوە
نووسەر: #هێمن عەبدوڵڵا 2#
ڕۆژی دەرچوون: #14-03-2016#
#مەسعود بارزانی# لە نوێترین هەڤپەیڤینیدا دەڵێ سنووری وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوونەتە سنووری سەر کاخەز. دەشڵێت لە کێشانەوەی ئەمجارەی سنوورەکانی ناوچەکەدا دەبێ، بەپێچەوانەی سەت ساڵ پێش ئێستا، خەڵکی ناوچەکە خۆیان ڕۆڵیان هەبێت. ئەم قسەیە لەکاتێکدا دەکرێت کە جیهان دوای چەندین هەوڵ بۆ لابردن و کاڵکردنەوەی سنوورەکان، سەرلەنوێ بیر لە پڕڕەنگکردنەوەی سنوورەکان دەکاتەوە. وەک بارزانیش دەیڵێت، دەبێ ئەم جارە سنوورەکانی کوردستانێکی سەربەخۆ بکێشرێن.
هەرچەندە شەڕی چەند هەزارەی مرۆڤایەتی لەگەڵ یەکدی لەسەر کێشانی سنوورەکان بووە و چیرۆکی نێو پەڕتووکە ئاسمانییەکانیش لە باسی شەڕدا هەمیشە باسی کێشانی سنوورەکان دەکەن، بەڵام زۆر جووڵانەوە هەبوون لە مێژووی ئێمەدا کە هەرچەندە هەوڵیان بۆ کێشانی سنووری نوێ داوە، بەڵام لەنێوەڕۆکدا ئامانجیان کاڵکردنەوەی سنوورەکان بووە. بیر لە ئایینی ئیسلام و فتووحاتەکانی بکەنەوە. یان بیر لە کۆمۆنیزم و بیرۆکەی کۆمارە سۆڤێتییەکان بکەنەوە. یان نازیزمەکەی هیتلەر کە دەیەویست هەموو جیهان بکاتە یەک و خۆی ڕێبەرایەتی جۆرێکی پاک و ڕەسەنی مرۆڤایەتی بکات، کە پاش پاکتاوکردنی جۆرەکانی دیکە لە جیهاندا دەمایەوە. هەروەها درووستکردنی یەکێتیی ئەوروپا و بەدوایدا بیرۆکەی جیهانگەرایی و زاڵکردنی کۆمپانیا مەڵتی ناشناڵەکان کە لەجیاتی گەلان و سەرکردەکانیان بوونەتە بڕیاربەدەستی شەڕ و ئاشتی لە جیهاندا. تەنانەت #داعش#یش بەو مانیفێستەی کە جاڕیدا، داوای لابردنی سنوورەکان و کۆتاییهێنان بە سایکس-بیکۆ و درووستکردنی خەلافەتێکی ئیسلامیی لە سەرتاسەری جیهاندا کرد.
ئەم بیرۆکانە هەموویان هاتن، بەڵام دواجار قەیرانی سووریا و لێشاوی کۆچبەری بەرەو ئەوروپا و بەشێکیش بۆ ئەمریکا وایکرد وڵاتانی ڕۆژاوایی بەخۆیاندا بچنەوە و پرسیارێکی گرنگ لەخۆیان بکەن: جیهانگەرایی و کاڵکردنەوەی سنوورەکان هەر ئەوەیە کە کۆمپانیا مەڵتی ناشناڵە ڕۆژاواییەکان خێر و بێری وڵاتانی جیهانی سێیەم ببەن و دوایی ئەو وڵاتانە بە دەردی قەیرانە سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانیانەوە لەنێو خۆیاندا بتلێنەوە؟ ئەوەی کە دوو کۆمپانیای چەکفرۆشتن لە شەڕی نێوخۆیی سووریا و سۆماڵ و ئێراق و شوێنەکانی دیکە قازانج بکەن، بەسە بۆ ئەوەی هاووڵاتییەکی فەرەنسی یان ئەمریکی گەرەنتیی کاری هەبێت لە کۆمپانیا چەکفرۆشییەکە و پارەیەکی زۆرتر بڕژێتە وڵاتەوە و وڵاتیش هیچ باجێکی بۆ نەدات؟ ئەزموونی پاش هاتنی داعش پیشانیدا کە ئەمە گوزەشت و چیدی سنووری عەقڵی مرۆڤی جیهانی سێیەم لەگەڵ مرۆڤێکی ڕۆژاوایی هێندە زەق نییە کە مرۆڤی جیهانی سێیەم تێنەگات لەودیوی دەریاکانەوە ژیانێکی خۆشتر لەسەر حیسابی ئەو درووستکراوە و ئەویش مافی خۆیەتی لەو خۆشییە بەرخوردار بێت. بۆیەش بە لێشاو ئەو مرۆڤە جیهانی سێیەمییانە سەری خۆیان هەڵدەگرن و ئەوروپا و ئەمریکا تووشی شۆک دەکەن.
ئەنجامەکەی چییە؟ ئەوەیە کە ئەو وڵاتانەی جاران داوای هەڵگرتنی سنوورەکانیان لەنێوان زۆرترین وڵاتی ئەوروپی و نزیک لە ئەوروپا دەکرد، ئێستا سنوورەکانیان تەلبەند دەکەن و نایانەوێ چیدی باجی سیاسەتە هەڵەکانیان لە جیهانی سێیەمدا بدەن. هەر هەمان تێگەیشتنیشە وایکردووە لە دیبەیتی کاندیدەکانی سەرۆکایەتیدا لە ئەمریکا یەکێک لەو خاڵانەی گەنگەشەی زۆری درووستکردووە، قەدەخەکردنی هاتنی ئاوارەی سووری بێت بۆ ئەمریکا.
ئەنجامی ئەم وەخۆهاتنەوەیەی ڕۆژاوا شتێکی ڕوونە. ئەویش ئەوەیە کە وردەوردە تێگەیشتنێکی نوێ بۆ کێشانەوەی سنوورەکانی جیهان درووست دەبێتەوە و هەر شوێنێک بەپێی بەرژەوەندییەکانی بڕیار دەدات لەو سنوورکێشییە نوێیەدا چەندی بەربکەوێت و ببێتە چی. بۆ نموونە لەژێر کاریگەریی ئەو تێگەیشتنە نوێیەدا لە بەریتانیا بیرۆکەی دەرچوون لە سنوورەکانی یەکێتیی ئەوروپا و گەڕانەوە بۆ سنوورە کۆنەکانی بەریتانیای مەزن زاڵ دەبێت. لە ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاستیشدا ئەوەی کورد بەهۆی جەبری مێژوو و جوگرافیاوە لە سەت ساڵی ڕابردوودا لەدەستی دا، ئەم جارە بەهۆی تێگەیشتنە نوێکەوە بۆ سنوورەکان دێتە بەردەستی. وادیارە بارزانیش باش هەستی بەم گۆڕانکارییە کردووە، بۆیە وا زوڵاڵ ئاوازی سەربەخۆیی دەخوێنێت. بەڵام ئەرکە قوورسەکە لەوەوە دەستپێدەکات کە تەنانەت ئەگەر ڕێککەوتنێکی ستراتیژیی نوێش لەنێوان پارتی و یەکێتیدا سەریگرت، لایەنەکانی دیکەی وەکوو گۆڕان و کۆمەڵ و یەکگرتووش لەبیرنەکرێن. چونکە وەک چۆن هەموو کەس دەتوانێت خشتێک بخاتە سەر دیواری ئاواتە لە مێژینەکە، ئاواش هەموو کەس دەتوانێت خشتێک لەو دیوارە دەربهێنێت. [1]