خێڵی هەوێری یەکێکە لە گەورەترین و بەناوبانگترین خێڵە ئێزیدیەکانی خاکی باشووری #کوردستان# ، ئەو خێڵە سەر بە باپیرە گەورەیان هۆرۆیە، وەک دەوترێت بەپێی سەرچاوە کۆمەڵایەتییەکان و چیرۆکی دایک و باوک و باپیر، کە خێڵی هەوێری یەکێکە لە نەوەکانی باوباپیرانی یەکەمیان وەک هۆرۆ، کجۆ، ڕەشو، خەیرۆ و نەهاتنە خوارەوە و هەموویان لە یەک ماڵ و زەوییەکی جێگیردا ژیاون بەهۆی ژمارەیەکی زۆر لە ماڵەکانیان وەک چۆن لەنێوان خاکی تورکیا و ئێراق و شامدا دابەشکراون، پێشتر لە دوورگەی بوتانەوە تا حەلەب و تا سلۆبیا و خوارەوە تا قەرۆلا دەسوڕانەوە و کاتێکی خۆشیان بەسەر دەبرد، خێڵەکە پێگەیەکی گەورەی هەیە لەنێوان خێڵە ئێزیدییەکان و بە بەخشندەیی، بوێری، ئیستغلالکردنی ئایینی و پاراستنی جیاکراوەتەوە دراوسێ، دوورخستنەوەی نادادپەروەری، یارمەتیدان لە کاتی پێویستدا، و بەها خێڵەکی و مرۆییەکانی دیکە کە کۆمەڵگەی ئێزیدی پابەندبوون پێیانەوە و پابەندبوونیان پێیانەوە لەم دواییانەدا زیاد و قووڵتر بووەتەوە، بەتایبەتی لە هەڵمەتی #داعش# دژی ئێزیدییەکان و شەنگال.وە بەخێوکردنی ئەسپی ڕەسەن لە ڕووی مێژووییەوە، و ئەوان لە خێڵەکانی کۆگێری جووڵاون لە ڕابردوودا بەدوای لەوەڕگەی بەپیتدا دەگەڕێن لە لوتکە و گردەکانی ناوچەی زۆزانا لەنێوان سەرحەد و دوورگەی بۆتان .هۆرۆ سێ برای هەبوو بە ناوەکانی ڕەشۆ، کجۆ، خەیرۆ.، و شام لەنێویاندا خێزان هەبوون لەناو سنووری میدیات لە تورکیا، و خێڵی ئێستای هەوێری نیشتەجێی باشووری کوردستانن. هەسن شەرەف ئاغای هەوێریان بوو لە ڕابردوودا و سەدانن چیرۆک و ڕۆمانێکە کە لەم نووسینەدا باسی ناکەم، بەو پێیەی ڕۆمانێک و چیرۆکێکی سەرنجڕاکێشە، ئەم خێڵە چیرۆک و گێڕانەوەی گەورەی لەسەردەمی هەسن ئاغای هەوێری هەیە بە تایبەتی لە سەردەمی دەوڵەتی بەدرەخان بەگ و دەوڵەتی میرنشینی #ئامێدی#ە و پەیوەندییەکەی لەگەڵ خێڵی موسڵمانی کورد لە ناوچەکە و هاوکاریکردنی بۆ خێڵەکانی شەنگال و خێڵی ڕەشکان لە سەردەمی سوڵتاندا حامید العوسمانی، و بەشداریکردنی لە هاوپەیمانی حاجی بیرا جگە لە هاوپەیمانی برایەتیی نێوان هەسن ئاغا و میر مەحمە سوور ئاغای خێڵیەکانی دەڤەری شەرنەخ وە لە هەمووی گرنگتر ئەوە تاکە خێڵە کە بەرپەرچدانەوەی هێرشەکەی دایەوە و بەرەنگاری بووەوە لە محەمەد ڕەواندوزی لە ناوچەی #زاخۆ#، بە تایبەتی لە دەڤەری دێرەبوون بە سەرکردایەتیی فەرماندەی ئێزیدی هەسن شەرەف، و ئەم فەرماندەیە توانی سەربازەکانی محەمەد الرواندۆزی لە ناوچەی بەهدینان لە کۆتایی ساڵی 1834ی زایینی بشکێنێت، واتە، دوای تێپەڕبوونی دوو ساڵ لە هەڵمەتەکە، شوڕشگێڕانی خێلی هەوێری بە پاڵپشتی ئێزیدییەکان توانیان بەرەنگاری سەربازانی ئەمیری ڕواندوزی ببنەوە و شەڕ بکەن و هێزییان لە ناوچەکە بشکێنن و میرنشین شێخان لەو سەردەمەشدا پیاو لەنێو خێڵی شکۆدا لە قەدرزانی و حیکمەت و سەرکردایەتیدا دەرکەوتن، وەک بادر سۆرەک و زۆرێکتر لە دوای ئەوان [1] [2].