پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان





گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
وێنە و پێناس
سێ گەنجی شاری هەولێر لە هاوینەهەواری پیرمام ساڵی 1978
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
خێزانێکی شارۆچکەی چۆمان ساڵی 1976
26-07-2024
زریان عەلی
ڤیدیۆ
ئیدارەی کەرکووک، چەمی خاسە دابەش دەکات، بەشێکی دەکاتە بەهەشت و بەشێکی دۆزەخ
25-07-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
وێنە و پێناس
گەنجانی گەڕەکی ڕاستی(عەدالە)ی هەولێر لە مەلەوانگەی ئازادی ساڵی هەشتاکانی سەدەی بیست
25-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
مامۆستایانی قوتابخانەی ئامانجی سەرەتایی لە هەولێر ساڵی 1977
25-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک لە خاوەن کار و کرێکارانی بازاڕی عەلوەی هەولێر ساڵی 1997
24-07-2024
زریان عەلی
ژیاننامە
سەربەست بامەڕنی
24-07-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
ژیاننامە
ناسر فەتحی
24-07-2024
سەریاس ئەحمەد
ژیاننامە
وەحید کەماڵی
23-07-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
وێنە و پێناس
تیپی بەشی کۆمەڵایەتی پەیمانگەی مامۆستایانی هەولێر ساڵی 1997
23-07-2024
زریان عەلی
ئامار
بابەت 526,468
وێنە 106,558
پەرتووک PDF 19,797
فایلی پەیوەندیدار 99,747
ڤیدیۆ 1,450
زمان
کوردیی ناوەڕاست 
301,467
Kurmancî - Kurdîy Serû 
88,781
هەورامی 
65,762
عربي 
29,006
کرمانجی - کوردیی سەروو 
16,357
فارسی 
8,571
English 
7,175
Türkçe 
3,571
Deutsch 
1,458
Pусский 
1,123
Française 
321
Nederlands 
130
Zazakî 
85
Svenska 
56
Հայերեն 
44
Español 
39
Italiano 
39
لەکی 
37
Azərbaycanca 
20
日本人 
18
עברית 
14
Norsk 
14
Ελληνική 
13
中国的 
11
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
130,241
پەرتووکخانە 
25,222
ژیاننامە 
24,327
کورتەباس 
17,157
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,496
پەند و ئیدیۆم 
12,406
شەهیدان 
11,553
شوێنەکان 
11,492
کۆمەڵکوژی 
10,881
هۆنراوە 
10,200
بەڵگەنامەکان 
8,316
وێنە و پێناس 
7,271
ئامار و ڕاپرسی 
4,624
کلتوور - مەتەڵ 
3,150
ناوی کوردی 
1,850
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,444
ڤیدیۆ 
1,356
پۆلێننەکراو 
990
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
815
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
776
کارە هونەرییەکان 
723
شوێنەوار و کۆنینە 
628
فەرمانگەکان  
269
گیانلەبەرانی کوردستان 
243
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
182
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
79
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
21
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
311
PDF 
29,992
MP4 
2,354
IMG 
194,717
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا)
24-07-1923
ژیاننامە
زارا محەمەدی
ژیاننامە
مەلا محەمەدی شارەزووری
ژیاننامە
شانیا شەهاب
ژیاننامە
سەربەست بامەڕنی
دراسات في التاريخ الكردي القديم (الحلقة 1) ما حقيقة اسم كردستان؟
خانمانی کوردیپێدیا، ئازار و سەرکەوتنەکانی ژنانی کورد لە داتابەیسی نەتەوەکەیاندا هاوچەرخانە ئەرشیڤدەکەن..
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: عربي
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

دراسات في التاريخ الكردي القديم (الحلقة 1) ما حقيقة اسم كردستان؟

دراسات في التاريخ الكردي القديم (الحلقة 1) ما حقيقة اسم كردستان؟
دراسات في التاريخ الكردي القديم (الحلقة 1) ما حقيقة اسم كردستان؟
*د. أحمد الخليل
مدخل:

قال الباحث الأرمني الأصل أرشاك سافْراسْتيان:
“لا توجد في النصف القديم للكرة الأرضية سُلالةٌ بشرية ظُلمت باستمرار، وأُسيء فهمُها كالعِرق الكردي. ومنذ فجر التاريخ ربما لا يوجد شعب في العالم يسكن مِنطقة جغرافية محدَّدة كان ضحيّةَ النوايا السيئة على الدوام مثل الشعب الكردي”1.
وكم كان أرشاك سافْراسْتيان محقاً في قوله هذا! إذ ليس في غربي آسيا جغرافيا تعرّضت للتشويه مثل جغرافيا كردستان، وقلّما أصبح تاريخ شعب عُرضة للتحريف والتعتيم والتغييب مثل تاريخ الشعب الكردي، وكانت النتيجة أن الأجيال العربية خاصة، وشعوب غربي آسيا عامة، تعرف معلومات وافرة عن كثير من الشعوب والبلدان في هذا العالم. أما عن الشعب الكردي وكردستان فلا شيء أحياناً كثيرة، أو ثمة القليل في أحسن الأحوال، بل إن ذلك القليل لم ينجُ من التشويه والتحريف؛ لذا فلتكن خطوتنا الأولى هي معرفة حقيقة اسم (كردستان).
ظﮪور اسم كردستان:
تعني كلمة (كردستان) وطن الكرد، مثلما تعني (أفغانستان) وطن الأفغان، و(أُوزْبَكِستان) وطن الأُوزبَك، و(طاجيكِستان) وطن الطاجيك. وكردستان هي وطن الكرد منذ آلاف السنين، غير أن التسميات اختلفت باختلاف العصور والدول؛ وهذا أمر معهود قديماً وحديثاً، فكم من شعوب ومناطق ودول عُرفت باسم معيّن، ثم باتت تعرف في زمن آخر باسم آخر!
وعلى سبيل المثال كان الكرد القدماء يطلقون على العرب اسم (تازي)، وسمّاهم آخرون (ساراسين) Saracens، وسمّى السريانُ القدماء العربَ باسم (تَيّايا)، تعميماً لاسم قبيلة (طيّ) على الأرجح. وقد يعجب المرء إذا وجد في المصادر القديمة أن اسم (ألباني) قديماً كان يُطلق على منطقة (أَرّان) المقسَّمة الآن بين جمهوريتي أذربيجان وأرمينيا؛ إذ المعروف أن (ألبانيا) الآن هي إحدى دول البلقان، كما أن من أسماء أذربيجان القديمة (أََتْروپاتيا) وأَتْروپاتين Atropautene، نسبة إلى حاكمها الميدي أَتْروپات Atarapata ، وهذا الاسم هو زردشتي ميدي قديم، له علاقة اشتقاقية باسم (أَتْراڤان) Atravan الذي يعني الكاهن والمحارب والراعي والمِهَني2.
وظهرت تسمية (كردستان) إدارياً حوالي منتصف القرن السادس الهجري؛ فقد اقتطع السلطان السلجوقي سَنْجَر بن مَلِكْشاه بن أَلْب أرسلان (ت 552 ﮪ، أو 555 ﮪ) جزءاً من بلاد الكرد يُعرف في كتب التاريخ الإسلامي باسم (إقليم الجبال) تارة وباسم (العراق العجمي) تارة أخرى، وسمّاه (كردستان) باعتباره موطن الكرد، ويقع ﮪذا الجزء في غربي إيران بين أَذَرْبِيجان شمالاً ولُورِسْتان جنوباً، وكان يضم مناطق هَمَذان، ودِينَوَر، وكَرْمَنْشاه، وسِنَه، وولّى عليه ابن أخيه سليمان شاه3.
وقال الكردولوجي الروسي باسيلي نِيكِيتين بشأن اسم كردستان:
” تعني لفظة كردستان بلاد الكرد، وهي ليست دولة مستقلة محدَّدة الحدود سياسياً، يعيش ضمنها شعب متجانس، ولكن أكثريته- على الأقل- تنتمي إلى العِرق نفسه. ولم يظهر هذا الاسم إلاّ في القرن الثاني عشر، خلال حكم السلطان سَنْجَر، آخر كبار ملوك السلاجقة، الذي آثر هذا الإقليم، واتخذ من القلعة المنيعة (بِهار) التي تقع شمالي غربي هَمَذان، مركزاً له. وكان هذا الإقليم يضمّ ولايات هَمَذان ودِينَوَر وكَرْمانْشاه في شرقي سلسلة جبال زاجروس، وولايات شَهْرَزُور وسِنجار غربي هذه السلسلة”4.
جذور اسم كردستان:
والحقيقة أن ﮪذه التسمية الإدارية لم تأت من فراغ، وإنما هي منبثقة من صيغة (كُرد، كُردان) القديمة والواردة في اللغة الفهلوية، وكتب أرشاك سافراستيان في كتابه (الكرد وكردستان) حول ﮪذا الموضوع ما يلي:
” تؤكد الوثائق ظهورَ اسم (كرد) للمرة الأولى في الكتابات التي دُوِّنت باللغة الفَهْلوية على شكل kurd، أو kurdan، ويذكر الملك أَرْتَخْشَير [أردشير] بابكان مؤسّس الدولة الساسانية الفارسية سنة (226 م) اسم ماديج Madig ملك الكردان أو الكرد بين خصومه، وقد اقتبس المؤرخون المسلمون الكبار أمثال الطَّبَري والمَسْعودي هذا الاسم من الساسانيين، ووصل إلى العصور الحديثة على هذا النحو (كرد- Kurd) “5 .
وذكر الطَّبَري (ت 310 ﮪ) في تاريخه أنه خلال الصراع بين كل من أَرْدَوان البَهْلوي وأَرْدَشَير بن بابَك بن ساسان (حكم على الأرجح سنة 226 م)، كتب أردوان إلى أردشير يقول: ” إنك قد عدوتَ طَوْرَك، واجتلبتَ حتفَك، أيّها الكردي المُربَّى في خيام الأكراد، مَن أذِن لك في التاج الذي لبسته، والبلاد التي احتويتَ عليها، وغلبتَ ملوكها وأهلها؟ “6.
ويذكر أرشاك سافراستيان أن اسم (كرد) أقدم من عهد أردشير، فيقول:
” لقد اشتُقّ اسم Kurd من أرض ومملكة گُوتيوم Gutium ومن شعب گوتي Guti، وذلك بحذف حرف الراء R بعد حرف العلة U (Gurti = Guti)، وﮪذه قاعدة لغوية تُطبَّق بشكل عامّ على كل اللغات الهندو- أوربية، وخاصة الشرقية منها، مثل الكردية، والأرمنية، والسنسكريتية، والإغريقية. وقد أظهرت الكتاباتُ المسمارية المدوّنة باللغة السومرية أن أرض گوتيوم Gutium كانت واحدة من أقدم الممالك المستقلة في الشرق القديم المتمدن، وكانت معاصرة لسُومر وأكّاد وعِيلام وأرمينيا”7.
والتزاماً بحقائق التاريخ، وتصحيحاً لما قاله السيّد سافراستيان، نقول: ظهر اسم گُوتيوم وگُوتي حوالي (2200 ق.م)، ولم يكن إخوتنا الأرمن قد دخلوا غربي آسيا حينذاك، فالمعروف- حسبما تؤكد المصادر- أنهم عبرو مضيقي البُوسفور والدَّرْدَنيل في القرن (12) ق.م إلى آسيا الصغرى (غربي تركيا حالياً)، قادمين من منطقة البلقان، واستقروا بداية في فِريجْيا (وسط الأناضول، غربي نهر هاليس/قِزيل إرماق) في القرن الثامن ق.م، ثم توغّلوا شرقاً على مراحل، حتى وصلوا إلى منطقة أرارات في أواخر القرن السابع ق.م، حيث كان يقطن شعب هاياسا Hayasa الحثّي الذي كان قد تغلّب على الحوريين هناك، وسكن المنطقة، ولم يظهر اسم (أرمينيا) إلا اعتباراً من (550 – 521 ق.م)، وهذا وقت متأخر جداً بالنسبة إلى ظهور الگُوتيين في التاريخ8.
ولذلك، من المنطقي أن يكون اسم (كُرد) قد وصل إلى الساسانيين من عهود سبقتهم، فقد اشتهر الكرد في النصوص المسمارية باسم (كُرْتي)، وسمّاهم الأكّاديون باسم (گُوتي= غُوتي= جوتي) نسبة إلى گوتيوم، وعُرف الشعب الذي عاش في منطقة كركوك (كرخي = گَرْمِيان) باسم (كارْدو)، وعُرف الشعب الذي عاش في مناطق هكّاري (حكّاري) باسم (كاردوخ)، وكان الشعبان يتكلمان لغة واحدة؛ وجدير بالذكر أن منطقة كركوك هي الجزء الجنوبي الغربي من كردستان، في حين تقع منطقة هَكّاري في شمالي كردستان قرب الحدود العراقية – التركية.
وظلت تسمية (كاردوخ) قائمة حتى زمن عودة المرتزقة اليونان العشرة آلاف من بلاد الرافدين إلى اليونان عبر جبال كردستان سنة (400 – 401 ق.م)، مروراً بجبال بُونتس في جنوبي البحر الأسود؛ إذ أشار قائدهم أكْسِنُوفان (زِينوُفون) Xenophon إلى هذه التسمية في كتابه (أناباسيس) Anabasis أيْ (الصُّعود)، وأكسنوفان سياسي وعالم يوناني، تلميذ سقراط وصديق أفلاطون، التحق مع مرتزقة يونان آخرين بالحملة التي شنّها كورش الصغير ضد أخيه الملك الأخميني أَرْدَشير الثاني، ثم صار قائداً لتلك الحملة خلال رجعتها من بلاد الرافدَين (العراق حالياً)، وعدّته أثينا خائناً، فاستقر في إسپارتا Sparté سنة 380 ق.م9.
الهوامش
1. p15. Arshak Safrastyan : Kurds and Kurdistan,
2. أڤستا، ياسنا، هايتي 19، آية 16، 17 ، 18، ص 97. دياكونوف: ميديا، هوامش الفصل السابع (97).
3. شرف خان بدليسي: شرف نامه، 1/12. وانظر ابن الأثير: الكامل في التاريخ، 11/222. ابن خلكان: وفيات الأعيان، 2/427. مركز الشارقة للإبداع الفكري: موجز دائرة المعارف الإسلامية، 26/7986.
4. باسيلي نيكيتين: الكرد، ص69.
5. Arshak Safrastyan : Kurds and Kurdistan , P 16 .
6. الطبري: تاريخ الطبري، 2/39.
7. Arshak Safrastyan : Kurds and Kurdistan, P 16 .
8. انظر مروان المُدَوَّر: الأرمن عبر التاريخ، ص 82، هامش (2)، وص 102 – 106.
9. دياكونوف: ميديا، ص 36. أحمد فخري: دراسات في تاريخ الشرق القديم، ص 223.
*توضيح:
هذه الدراسة مقتبسة من كتابنا “تاريخ الكرد في الحضارة الإسلامية”.
[1]
ئەم بابەتە بەزمانی (عربي) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
دون هذا السجل بلغة (عربي)، انقر علی ايقونة لفتح السجل باللغة المدونة!
ئەم بابەتە 391 جار بینراوە
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | عربي | https://kurd-online.com/- 02-01-2024
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 14
کورتەباس
زمانی بابەت: عربي
ڕۆژی دەرچوون: 01-01-2024 (0 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: وتار و دیمانە
پۆلێنی ناوەڕۆک: مێژوو
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: دیجیتاڵ
زمان - شێوەزار: عەرەبی
وڵات - هەرێم: کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( ئاراس حسۆ )ەوە لە: 02-01-2024 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( زریان سەرچناری )ەوە لە: 03-01-2024 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە بەپێی ستانداردەکانی کوردیپێدیا هێشتا ناتەواوە و پێویستیی بە داڕشتنەوەی بابەتی و زمانەوانیی زۆرتر هەیە!
ئەم بابەتە 391 جار بینراوە
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
ژیاننامە
شیلان شەماڵ مستەفا
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 1
کورتەباس
کەسایەتی و گەوهەرێک لەدەریای مەدرەسە ئایینی یەکەی هەشەزینی دۆزرایەوە
وێنە و پێناس
سێ گەنجی شاری هەولێر لە هاوینەهەواری پیرمام ساڵی 1978
پەرتووکخانە
لەمپەرەکانی بەردەم ناسیۆنالیزمی کوردی چین؟
پەرتووکخانە
سیاسەت و پلانی زمان بۆ هەرێمی کوردستان
شوێنەوار و کۆنینە
سیاهگل.. پەرستگەی سەردەمی ساسانییەکان
کورتەباس
مۆری شێخ عەبدولقادری کوڕی شێخ حەسەنی هەشەزینی (شێخ قادری چل فەقێ)
ژیاننامە
محەمەد جەلیزادە
وێنە و پێناس
خێزانێکی شارۆچکەی چۆمان ساڵی 1976
ژیاننامە
ڕەوا جەلیزادە
ژیاننامە
شانیا شەهاب
ژیاننامە
سایە ئیبراهیم خەلیل
پەرتووکخانە
سەرجەم بەرهەمەکانی دکتۆر کەمال مەزهەر؛ بەرگی 04
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای نارین
ژیاننامە
سەربەست بامەڕنی
پەرتووکخانە
سایکس-پیکۆنامە - وەشانی 1
کورتەباس
لادانی مناڵ هۆیەکانی و چارەسەرکردنی
شوێنەوار و کۆنینە
قشڵەی قوشتەپە
پەرتووکخانە
سەرجەم بەرهەمەکانی دکتۆر کەمال مەزهەر؛ بەرگی 05
شوێنەوار و کۆنینە
کاروانسەرای قەسری شیرین
پەرتووکخانە
ئەرکی مێژوونووس و بایەخی مێژوو
کورتەباس
چارەسەرکردنی دەروونی هۆیەکە بۆ رزگاربوون لە ترسە دەروونی یەکان-بەشی یەکەم
پەرتووکخانە
لۆزاننامە - وەشانی 2
ژیاننامە
ناسر فەتحی
ژیاننامە
لیڤا شاخەوان عەلی
شوێنەوار و کۆنینە
ئەشکەوتی کاڵدار
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 1
وێنە و پێناس
گوندی جەمەسۆر، هەریر ساڵی 1969
کورتەباس
ئۆچین دیلاکرۆ پێشەوای ڕۆمانسیەت
ژیاننامە
وەحید کەماڵی
وێنە و پێناس
چوار کەسایەتی گوندی ناوپردان ساڵی 1968
پەرتووکخانە
سەرجەم بەرهەمەکانی دکتۆر کەمال مەزهەر؛ بەرگی 06
ژیاننامە
محەمەد سامان ڕەئوف
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک گەنجی شارۆچکەی خەبات ساڵی 1974

ڕۆژەڤ
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا)
24-07-1923
30-08-2010
هاوڕێ باخەوان
24-07-1923
ژیاننامە
زارا محەمەدی
28-05-2019
هاوڕێ باخەوان
زارا محەمەدی
ژیاننامە
مەلا محەمەدی شارەزووری
26-07-2013
هاوڕێ باخەوان
مەلا محەمەدی شارەزووری
ژیاننامە
شانیا شەهاب
23-07-2024
سەریاس ئەحمەد
شانیا شەهاب
ژیاننامە
سەربەست بامەڕنی
24-07-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
سەربەست بامەڕنی
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
وێنە و پێناس
سێ گەنجی شاری هەولێر لە هاوینەهەواری پیرمام ساڵی 1978
26-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
خێزانێکی شارۆچکەی چۆمان ساڵی 1976
26-07-2024
زریان عەلی
ڤیدیۆ
ئیدارەی کەرکووک، چەمی خاسە دابەش دەکات، بەشێکی دەکاتە بەهەشت و بەشێکی دۆزەخ
25-07-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
وێنە و پێناس
گەنجانی گەڕەکی ڕاستی(عەدالە)ی هەولێر لە مەلەوانگەی ئازادی ساڵی هەشتاکانی سەدەی بیست
25-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
مامۆستایانی قوتابخانەی ئامانجی سەرەتایی لە هەولێر ساڵی 1977
25-07-2024
زریان عەلی
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک لە خاوەن کار و کرێکارانی بازاڕی عەلوەی هەولێر ساڵی 1997
24-07-2024
زریان عەلی
ژیاننامە
سەربەست بامەڕنی
24-07-2024
ڕاپەر عوسمان عوزێری
ژیاننامە
ناسر فەتحی
24-07-2024
سەریاس ئەحمەد
ژیاننامە
وەحید کەماڵی
23-07-2024
ڕۆژگار کەرکووکی
وێنە و پێناس
تیپی بەشی کۆمەڵایەتی پەیمانگەی مامۆستایانی هەولێر ساڵی 1997
23-07-2024
زریان عەلی
ئامار
بابەت 526,468
وێنە 106,558
پەرتووک PDF 19,797
فایلی پەیوەندیدار 99,747
ڤیدیۆ 1,450
زمان
کوردیی ناوەڕاست 
301,467
Kurmancî - Kurdîy Serû 
88,781
هەورامی 
65,762
عربي 
29,006
کرمانجی - کوردیی سەروو 
16,357
فارسی 
8,571
English 
7,175
Türkçe 
3,571
Deutsch 
1,458
Pусский 
1,123
Française 
321
Nederlands 
130
Zazakî 
85
Svenska 
56
Հայերեն 
44
Español 
39
Italiano 
39
لەکی 
37
Azərbaycanca 
20
日本人 
18
עברית 
14
Norsk 
14
Ελληνική 
13
中国的 
11
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
130,241
پەرتووکخانە 
25,222
ژیاننامە 
24,327
کورتەباس 
17,157
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
14,496
پەند و ئیدیۆم 
12,406
شەهیدان 
11,553
شوێنەکان 
11,492
کۆمەڵکوژی 
10,881
هۆنراوە 
10,200
بەڵگەنامەکان 
8,316
وێنە و پێناس 
7,271
ئامار و ڕاپرسی 
4,624
کلتوور - مەتەڵ 
3,150
ناوی کوردی 
1,850
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,444
ڤیدیۆ 
1,356
پۆلێننەکراو 
990
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
815
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
776
کارە هونەرییەکان 
723
شوێنەوار و کۆنینە 
628
فەرمانگەکان  
269
گیانلەبەرانی کوردستان 
243
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەخشەکان 
182
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
94
زانستە سروشتییەکان 
80
خواردنی کوردی 
79
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
یارییە کوردەوارییەکان 
39
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
21
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
311
PDF 
29,992
MP4 
2,354
IMG 
194,717
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
ژیاننامە
شیلان شەماڵ مستەفا
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 1
کورتەباس
کەسایەتی و گەوهەرێک لەدەریای مەدرەسە ئایینی یەکەی هەشەزینی دۆزرایەوە
وێنە و پێناس
سێ گەنجی شاری هەولێر لە هاوینەهەواری پیرمام ساڵی 1978
پەرتووکخانە
لەمپەرەکانی بەردەم ناسیۆنالیزمی کوردی چین؟
پەرتووکخانە
سیاسەت و پلانی زمان بۆ هەرێمی کوردستان
شوێنەوار و کۆنینە
سیاهگل.. پەرستگەی سەردەمی ساسانییەکان
کورتەباس
مۆری شێخ عەبدولقادری کوڕی شێخ حەسەنی هەشەزینی (شێخ قادری چل فەقێ)
ژیاننامە
محەمەد جەلیزادە
وێنە و پێناس
خێزانێکی شارۆچکەی چۆمان ساڵی 1976
ژیاننامە
ڕەوا جەلیزادە
ژیاننامە
شانیا شەهاب
ژیاننامە
سایە ئیبراهیم خەلیل
پەرتووکخانە
سەرجەم بەرهەمەکانی دکتۆر کەمال مەزهەر؛ بەرگی 04
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای نارین
ژیاننامە
سەربەست بامەڕنی
پەرتووکخانە
سایکس-پیکۆنامە - وەشانی 1
کورتەباس
لادانی مناڵ هۆیەکانی و چارەسەرکردنی
شوێنەوار و کۆنینە
قشڵەی قوشتەپە
پەرتووکخانە
سەرجەم بەرهەمەکانی دکتۆر کەمال مەزهەر؛ بەرگی 05
شوێنەوار و کۆنینە
کاروانسەرای قەسری شیرین
پەرتووکخانە
ئەرکی مێژوونووس و بایەخی مێژوو
کورتەباس
چارەسەرکردنی دەروونی هۆیەکە بۆ رزگاربوون لە ترسە دەروونی یەکان-بەشی یەکەم
پەرتووکخانە
لۆزاننامە - وەشانی 2
ژیاننامە
ناسر فەتحی
ژیاننامە
لیڤا شاخەوان عەلی
شوێنەوار و کۆنینە
ئەشکەوتی کاڵدار
پەرتووکخانە
کۆڵبەرنامە - وەشانی 1
وێنە و پێناس
گوندی جەمەسۆر، هەریر ساڵی 1969
کورتەباس
ئۆچین دیلاکرۆ پێشەوای ڕۆمانسیەت
ژیاننامە
وەحید کەماڵی
وێنە و پێناس
چوار کەسایەتی گوندی ناوپردان ساڵی 1968
پەرتووکخانە
سەرجەم بەرهەمەکانی دکتۆر کەمال مەزهەر؛ بەرگی 06
ژیاننامە
محەمەد سامان ڕەئوف
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک گەنجی شارۆچکەی خەبات ساڵی 1974
فۆڵدەرەکان
شوێنەکان - جۆری شوێن / شوێنەوار - گوند شوێنەکان - زمان - شێوەزار - کرمانجیی سەروو شوێنەکان - شار و شارۆچکەکان - قارس شوێنەکان - وڵات - هەرێم - باکووری کوردستان وشە و دەستەواژە - وڵات - هەرێم - ڕۆژهەڵاتی کوردستان زانستە سروشتییەکان - پۆلێنی زانست - فیزیا زانستە سروشتییەکان - پۆلێنی زانست - ماتماتیک کۆمەڵکوژی - تەرمەکەی دۆزراوەتەوە؟ - نەخێر (تا کاتی تۆمارکردن - چاککردنی ئەم بابەتە) کۆمەڵکوژی - جۆری کەس - ئەنفالکراو کۆمەڵکوژی - جۆری کەس - قوربانیی ئەنفال

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.67
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0.437 چرکە!