=KTML_Bold=لەم دۆخەدا، کورد دەبێت چ بکات لە #کەرکووک#؟=KTML_End=
#محەمەد شوانی#
پۆستی پارێزگار بە گشتی و بۆ پارێزگای کەرکووک بەتایبەتیی کە پێکهاتەی جیاوازی لێ نیشتەجێیە، گرنگی خۆی هەیە، لە کۆمەڵگە دواکەوتووە فرە کلتورەکاندا پارێزگار وەکوو هێمای دانیشتووانی ڕەسەنی هەر پارێزگایەکە، بە پێچەوانەی کۆمەڵگە مەدەنییە پێشکەوتووەکان کە دەکرێت پەنابەرێک یان نەوەی دووەمی پەنابەران ببنە پارێزگار یان سەرۆک وەزیران. کۆمەڵگەی ئێمە هێشتا نەگەیشتووەتە ئەو ئاستەو جیاوازییەکی گەورەش هەیە لەنێوان پەنابەرێک کە کلتوری ئەو کۆمەڵگەیەی وەرگرتبێت لەگەڵ هاوردەیەک بە مەبەستی گۆڕینی دێموگرافی لە شارێک نیشتەجێ بووبێت و زمان و کلتوری خۆی بەسەر دانیشتووانە ڕەسەنەکەدا بسەپێنێت.
کەرکووک بەهۆی شوێنی ستراتیجی و دەوڵەمەندی بە سامانی سرووشتی، بووەتە جێی چاوتێبڕینی داگیرکەران و زۆرجار هەوڵی گۆڕینی دانیشتووانەکەی و کاڵکردنەوەی ناسنامەکەی دراوە. ئەوەی دەسەڵاتی هەبووبێت هەوڵی نیشتەجێکردنی لایەنگرانی خۆی و سەپاندنی کلتوری خۆی داوە بەسەر دانیشتووانی ڕەسەنی پارێزگاکە. بۆیە بە درێژایی مێژوو فرەڕەنگی و ئیتنۆس و گرووپی مەزهەبی و ئایینی جیاوازی تێدا ژیاوە، ئێستاش ئەو فرەڕەنگیە بووەتە یەکێک لە سیما کلتوری و ڕەگەزییە دیارەکانی ناسنامەی کەرکووک.
بەڵام جیاوازییەکان وەکوو پایە و کۆڵەگەیەکی کلتوری لە جیاتی ئەوەی ببنە نیعمەت و خێر و بەرەکەت بۆ کەرکووک، بە فیتی داگیرکەران و هاندان و دەستێوەردانی دەرەکی و بە بەرنامە و ئەجیندای سیاسی خەڵکانی دیکە، جیاوازی پێکهاتەکان بووەتە مایەی نەگبەتی و نەهامەتی بۆ کەرکووکییەکان. فرەیی کراوەتە ئاستەنگ لە بەردەم پێشکەوتن و گەشەکردنی پارێزگاکە و لە جێبەجێکردنی یاسا و دەستووریشدا. لە ڕاستیشدا هیچ کێشەیەک لەنێوان خەڵکی ئاسایی پێکهاتەکاندا نییە.
نزیکەی شەش مانگە هەڵبژاردن کراوە و ئەنجامەکانی ڕاگەیاندراوە و ڕەزامەندی لەسەر دراوە، بەپێی یاسا دەبوو دووای پازدە ڕۆژ لە ڕاگەیاندنی ئەنجامەکان، ئەنجوومەنی نوێ کۆبێتەوە و کۆبوونەوەکە لەلایەن بە تەمەنترین ئەندام بەڕێوە بچێت. هەر بە پێی یاسا، دەبوو یەک مانگ دوای ئەو کۆبوونەوەیە پارێزگار و سەرۆکی ئەنجوومەن و پۆستەکانی دیکە دیاری بکرایە. لە کەرکووک دا ئەمە نەکراوە و پێ ناچێت ئەوەش بکرێت.
ئەوەی سەرەتاییترین زانیاری هەبێت و ئەلفبێی یاسای هەڵبژاردنەکان بزانێت، دەزانێت بەپێی ئەنجامەکانی هەڵبژاردن پۆستی پارێزگار مافی کوردە، ئەو ڕاستییە تەواوی دۆست و دوژمنەکانی کورد دەیزانن و لە هەر بەرنامەیەکیاندا بۆ پرسی کەرکووک ناتوانن تێیپەڕێنن.
پاش ئەو هەموو غەدر و ستەمەی لە کوردی کەرکووک و ناوچە کوردستانییە دابڕینراوەکان کراوە لە ماوەی شەست حەفتا ساڵی ڕابردوودا، لە ڕووخاندنی گوندەکان و دەرکردن و بە زۆر گواستنەوەی کورد بۆ پارێزگاکانی #هەولێر# و #سلێمانی# و دەستبەسەرداگرتنی زەوی کشتوکاڵی و هەڵوەشاندنەوەی شارەدێکان و کەرتکەرتکردنی یەکە کارگێڕییەکان و نیشتەجێکردنی عەرەب بە مەبەستی گۆڕینی دێموگرافی ئەم ناوچانە، بە گۆڕینی ناوی گەڕەک و قوتابخانەو شەقام و بازاڕەکانیشەوە، بۆ ئەوەی هیچ مۆرک و نیشانە و ناسنامەیەکی کوردیان پێوە نەمێنێ. بەڵام هێشتا کورد زۆرینەیە و سیمای کلتوریی کوردی بە ناوچەکەوە دیارو زاڵە، تا ئێستاش بەدڵنیایی لە هەر پڕۆسەیەکی دێموکراتی شەفاف و بێ تەزویر و دەستێوەردان دەنگی کورد لە کۆی ناوچە کوردستانییە دابڕینراوەکان لە دەنگی تەواوی پێکهاتەکانی دیکە زیاترە، بۆیە لە چارەىسەری هەر کێشە و گرفتێکی پەیوەست بەم ناوچانە، ئەگەر بڕیار بێت بە دەنگدان یەکلایی بکرێتەوە ئەوە براوە کورد دەبێت، بە مەرجێک کورد خۆی تەباو یەکگرتوو و یەک هەڵویست بێت. ئیترهەموو کێشە و گرفتەکانی ناوچە کوردستانییە دابڕینراوەکان بە قازانجی کورد یەکلایی دەبێتەوە.
لە قۆناغی لاوازیی کورد و نەبوونی دەسەڵاتێکی دێموکراتی و مەدەنی و دادپەروەر لە ئێراق، ئەو زۆرینەیە ئەگەری هەڕەشەیەکی دیکەیە لەسەر ئاییندەی ناوچە کوردستانییە دابڕێنراوەکان، بۆیە بەبەرنامە کار بۆ کەمکردنەوەی ڕێژەی کورد دەکرێت. پاش گۆڕانکارییە دیمۆگرافییەکان زۆرینەی کورد لە کەرکووک و ئەم ناوچانەدا، ئەگەری هێرش و پەلاماری توندڕەوەکان و زنجیرەیەکی دیکەی کارەساتی نەتەوەیی کوردی بە دوواوەیە، دەبێت کورد ئاگاداری ئەو مەترسییانە بێت. پێم وایە بەرزبوونەوەی نرخی زەوی نیشتجێبوون و هەڵمەتی درووستکردنی خانوبەرە لەم ڕۆژگارەدا لە کەرکووک یەکێکە لەو بەرنامانە بۆ نەهێشتنی ئەو زۆرینەیەی کورد دەکرێت لە شارەکەدا. لە هەر خاوەن نووسینگەیەکی زەوی فرۆشتن بپرسیت، ئاماری سەرسووڕهێنەرت دەدەنێ لە بارەی هاتنی عەرەبەوە بۆ کەرکووک، حکومەتی ناوەندیش ئاسانکاری باشیان بۆ دەکات لە ڕووی پێدانی قەرزی خانوبەرە و زەوی نیشتەجێبوون و پەلەکردن لە گەیاندنی خزمەتگوزاری بۆ گەڕەکەکانیان و دابینکردنی کار… هتد.
لەم قۆناغە و لە ئێراقێکی پڕکێشەی تایفی و سیاسی و تەڕاتێنی وڵاتانی هەرێمی و زلهێز و باڵادەستی هێزی دەرەکی هەرگیز ئەوە ڕوونادات بە دڵی کورد بێت. لە ڕەوشێکی لەم جۆرە، ئامانجەکانی کورد لە پڕۆسەیەکی دێموکراتیدا نایەنەدی، نە لە ڕێگای هەڵبژاردنەوە پۆستە باڵاکان وەردەگیرێت و نە وەرگرتنی پۆستەکانیش دەتوانێت خزمەتی پرسی نەتەوەیی بکات، نە تروسکە و ڕووناکییەکیش بۆ جێبەجێکردنی مادەی 140 ی دەستوور لە ئارادایە. بۆیە پێویستە کورد بە میکانیزمیکی گونجاو لەگەڵ هەلومەرج و ڕەوشی ئەم قوناغەدا درێژە بە خەباتی نەتەوەیی خۆی بدات، کە من لێرەدا بە کوورتی لە چەند خاڵێکدا ئاماژەی پێ دەکەم:
=KTML_Bold=یەکەم:=KTML_End= هێندەی بەدەستهێنانی مافە نەتەوەییەکان گرنگن هێندە خودی پۆستەکە گرنگ نییە، ئەگەرچی پۆستەکەش مافێکی نەتەوەییە، بەڵام پۆستێک نەتوانێت یەک هەنگاو پرسی کورد بباتە پێش و یەک داخوازی نەتەوەیی کورد جێبەجێ بکات، ناڵێم نەبوونی باشترە، بەڵام بیر لە گۆڕینەوەی بکرێت باشترە. واتە کورد ڕازی بێت پارێزگار بۆ پێکهاتەیەکی دیکە بێت، لەگەڵ ئەو دەستبەردار بوونە لە پۆستی پارێزگار چەند مەرجێک بسەپێنێت و گرەنتی بەدەستهێنانیان هەبێت یان توانای وەرگرتنیان هەبێت.
=KTML_Bold=دووەم:=KTML_End= جەختکردن لەسەر وەرگرتنی تەواوی مەلەفی ئەمنی. ئیتر لەژێر ناوی پۆلیسی فیدراڵی بێت یان حەشدی کوردی یان پیشمەرگە بۆ دابینکردنی ئاساییش و دوورخستنەوەی هەڕەشە و مەترسی گرووپە تیرۆریستییەکان لەسەر دانیشتووانی گوندەکانی #داقوق# و کاکەییەکان و جوتیارانی دوبز و سەرگەڕان، بە جۆرێک کورد هەست بکات دەسەڵاتی هەیە و هێزێکی چەکدار پشتیووانی دەکات، بە پێی یاسا و دەستووری ئێراقی دەیپارێزێت.
=KTML_Bold=سێیەم:=KTML_End= ئاسانکاری و پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری و هاوکاری گوندنشینانی کەرکووک و هاندانی ئاوەدانکردنەوە و گەڕانەوە بۆ گوندەکان. بوونیادنانەوەی کۆمەڵگەی لادێیی کوردستانی لە ڕێگای هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی “ئەنجوومەنی سەرکردایەتی شۆڕشی” سەردەمی پێشوو. هەورەها پێدانی قەرزی کشتوکاڵی و ڕاییکردنی مامەڵەی جووتیارانی کورد لە فەرمانگە و وەزارەتی کشتوکاڵی ئێراقی، هەڵگرتنی ئەو قەیدوبەندەی لەسەر زەوی جووتیارانی کورد هەیە.
=KTML_Bold=چوارەم:=KTML_End= جێبەجێکردنی یەک بڕگەی مادەی (140)، تەنیا ئەو قەزایانەی کە هیچ کێشەیەکیان لەسەر نییە و بە زۆر خراونەتە ناو ئەم ماددەوە، وەکوو شارۆچکەی مەخمور لە هەولێر و شارۆچکەی #کفری# لە کەرکووک و شارۆچکەی #خانەقین# لە دیالە، بە مەرجی گەڕاندنەوەی یەک شارۆچکە لە ڕووی کارگێڕیەوە بۆ سەر پارێزگای کەرکووک. قەزاکانی (کفری، خورماتو، #کەلار#، #چەمچەماڵ#)، کە تەواوی ئەندامانی ئەنجوومەنەکە دەزانن بە مەبەستی گۆڕینی دێموگرافی و کەمکردنەوەی ڕێژەی کورد لە کەرکووک، ئەم قەزایانە خراونەتە سەر پارێزگاکانی دیکە. بۆ نموونە لە دەرەوەی ماددەی 140، بە هەماهەنگی لەگەڵ پارێزگای دیالە و نوێنەرانی شارۆچکەی کفری لە ئەنجوومەن، پارێزگار و ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک داوا بکەن شارۆچکەی کفری بگەڕێتەوە سەر کەرکووک لەپێناو بەرژەوەندی هاووڵاتییاندا.
=KTML_Bold=پێنجەم:=KTML_End= هاوتاکردنی پشکی کورد لە فەرمانگە و دامودەزگا خزمەتگوزاریەکانی پارێزگای کەرکووک بە پێی ڕێژەی دانیشتووان، بە تایبەتیی لە سێکتەری پەروەردە و پرسی مووچەی مامۆستایان و پێویستییەکانی خوێندنی کوردی و زمانی خوێندن لە خوێندنی باڵا و زانکۆی کەرکووک.
=KTML_Bold=شەشەم:=KTML_End= سنووردانان و دۆزینەوەی میکانیزمی گونجاو بۆ هاتنی عەرەب و مەترسییەکانی بەردەوامی گۆڕینی دیموگرافی لە پارێزگاکە، ئەمە ببەسترێتەوە بە مەلەفی ئەمنی و کورد جەخت لەسەر وەرگرتنی بکات.
کۆنتڕۆڵکردنی فەرمانگەکانی ئامار و سەرژمێری و شارەوانی و خۆراک و سوتەمەنی بۆ ئاگاداربوون لە گۆڕانکارییەکان و گوساتنەوە و ڕۆیشتن و جێگۆڕکێی خێزانەکان و فراوانبوونی شار و تایبەتمەندی دانیشتووانی گەرەکە نوێیەکان.
=KTML_Bold=حەوتەم:=KTML_End= خۆئامادەکردن بۆ سەرژمێری و ئاماری گشتی دانیشتووان لە ئێراق دا، کە وەزارەتی پلاندانانی ئێراقی دەیەوێت لەم ساڵدا ئەنجامی بدات، ئەگەر پۆستی پارێزگاری کەرکووک یەکلایی نەکرێتەوەو کورد ڕێکنەکەوێت و هیچ دەسەڵاتێکی لە سەرپەرشتی و بەڕێوەبردندا نەبێت، ئەنجامەکانی ئەو سەرژمێرییە بە زیانی کورد تەواو دەبێت بە تایبەتیی ئەگەر ئەو ئەنجامانە وەکوو بنەما بۆ چارەسەری هەندێک لە گرفتەکانی ئاییندە سەیربکرێت. [1]