”ئەی مانگ“ی #فایەق بێکەس# و سەیید موستەفا لوتفی مەنفەلوتی
فایەق بێکەس (1905-1948) ساڵانی سی شیعری ”ئەی مانگ“ی بڵاو کردەوە و بەگەرمی پێشوازیی کرا. دواتر مامۆستا عەلی مەردان، ئەوی حەسەن زیرەک دەیگوت، ”بۆ عەلی مەردان ئەگریم، ئەوەندەی داود پێغەمبەر دەنگی خۆشە و چەپڵەلێدەرێکی نییە!“ کردی بە مەقام. بێکەس بە کاریگەریی ڕازونیازی مانگ ”مناجات القمر“ی شاعیری مەزن و ئەدیبی نازکخەیاڵی میسری سەیید موستەفا لوتفی مەنفەلوتی (1876، مەنفەلوت-1924، قاهیرە) ئەم شیعرەی نووسیوە. هەر چیرۆکێک ساڵانی ڕابردوو لەسەر ئەم شیعرە بڵاو کراوەتەوە قسەی هەڵبەستراو و بێبنەیە. ڕاستی ئەوەیە، بێکەس و گۆران ئەوسا بە ئابوونە بەردەوام لە قاهیرەوە کۆڤاری ”صوت الحجاز“یان بۆ هاتووە و ڕازونیازەکەی مەنفەلوتی لەو کۆوارە بڵاو کراوەتەوە. دیارە دواتر بەرهەمەکانی مەنفەلوتی گردوکۆ کراون، ساڵی 1984 کتێبی ”النظرات والعبرات“ لە لوبنان چاپ کراوە و ڕازونیازەکەیشی تێدا جێ کراوەتەوە. دەڵێن مەنفەلوتی یەکەم کەسە بەو زمانە مانگ بدوێنێت. دیسان دەڵێن دوای وی، شاعیری مەزنی میسر موستەفا سادیق ئەرڕافعی (1880-1937) ئەویش شەوێکی دامێنی مانگی گرتووە و سکاڵای لە لا کردووە کە هەن پێیان وایە ئەویش بە مەنفەلوتی کاریگەر بووە. ساڵانی ڕابردوو بۆ ڵایک و کۆمێنت چیرۆکی سەیر سەیر بۆ بێکەس هەڵبەستران کە بە داخەوە دەبێت بڵێم ئەوانە نووسەر و شتیش بوون! هیوادارم ئەو بەزمە لە نێو کوردانیشدا ببڕێتەوە و بێ بەڵگە و نیشانە شت وەرنەگرن. کە کەوتینە شوێن سەرچاوەی ئەم شیعرە و کون و کەلەبەرن لێ نۆڕین، دیتن بێکەس شیعرەکەی بە شەوێک و بە سەرخۆشی نەنووسیوە وەک هەندێک کەس دەیڵێن. ئەوەش ڕاست نەبوو کە دەیانگوت شیعری فڵان و فیسار شاعیرە ئینگلیزەیە و بێکەس دزیویەتی. بە هەمەحاڵ، ئەوا بەرودوا شیعری ”ئەی مانگ“ی بێکەس و ”مناجات القمر“ی سەیید لوتفی مەنفەلوتی پێشکەش دۆستانی ئەدەبدۆست دەکەم.
ئەی مانگ
فایەق بێکەس
سلێمانی، 1934
ئەی مانگ من و تۆ، هەردوو هاودەردین
هەردوو گرفتار، یەک ئاهی سەردین
تۆ وێڵ و ڕەنگ زەرد بە ئاسمانەوە
منیش دەربەدەر بە شارانەوە
دەخیلتم ئەی مانگ! قیبلەی دڵداران!
دەرمانی دەردی دڵەی بیماران
شەوێکە و ئەمشەو بگەرە فریام
بێ یار و هاودەم، عاجز و تەنیام
دڵزار و بێزار، پەست و غەمگینم
گیرۆدەی داوی یاری شیرینم
دڵبەندی عەشقی ئەو بەڵەکچاوەم
شێت و شەیدای ئەو ئەگریجە خاوەم
لەو ساوە ئەوم کەوتۆتە خەیاڵ
گریانە پیشەم، بوومە کۆی زوخاڵ!
ئەی مانگ تۆ شوعلەی عەشقی پیرۆزی
تۆ نەشئەبەخشی دڵی بەسۆزی
قەسەمت ئەدەم بە عیشق و جوانی
بە نەسیمەکەی بەری بەیانی
بەسەرهاتی خۆت بۆ من بەیان کە
دەردی گرانم نەختێ ئاسان کە
دووچاری چی بووی وا پەشێواوی؟
لەبەرچی پەست و مات و داماوی؟
پێم بڵێ تووخوا چەند جوانت دی؟
چەند جووتە یاری دەس لە ملانت دی؟
چەند کۆڕی بەزمی عاشقانت دی؟
چەند تەخت و بەخت و خان و مانت دی؟
چەند قەهرەمان و چەند سوڵتانت دی؟
چەند قەوم و میللەت، چەند شارانت دی؟
چەند شەڕوشۆڕی بێ ئامانت دی؟
چەند بۆردومانی کوردستانت دی؟
چەند کفنی ئاڵی شەهیدانت دی؟
چەند بێکەسانی پەرێشانت دی؟
چەند دەربەدەر و ماڵوێرانت دی؟
چەند چاوی سووری پڕ گریانت دی؟
ئەی مانگ ئەوەندە سەیری دنیات کرد
سەیری نیفاق و زوڵم و ڕیات کرد
بۆیە بەم ڕەنگە کاری لێ کردی
ڕەنگ و شوعووری بە جارێ بردی!
***
مناجات القمر
مصطفى لطفي المنفلوطي
القاهرة، 1908
أيها الکوکب المطل من علياء سمائه. أأنت عروس حسناء تشرف من نافذة قصرها، وهذه النجوم المبعثرة حواليک قلائد من جمانِِ، أم ملک عظيم جالس فوق عرشه، وهذه النيرات حورُ ولدان؟ أم فصُّ من ماسِِ يتلألأ، وهذا الأفق المحيط بک خاتم من الأنوار أم مرآة صافية؟ وهذه الهالة الدائرة بک إطارُ أم عين َّ ثرَّة ثجاجة وهذه الأشعة جداول تتدفق أم تنُّور مسجور؟ وهذه الکواکب أشرر يتألق؟!
أيها القمر المنير!
إنک أنرت الأرض: وهادها ونجادها، وسهلها وعرها، وعامرها وغامرها؛ فهل لک أن تشرق في نفسي فتنير ظلمتها، وتبدد ما أظلها من سُحُبِ الهموم والأحزان؟!
أيها القمر المنير!
إن بيني وبينک شبهًا واتصالًا؛ أنت وحيد في سمائک، وأنا وحيد في أرضي، کلانا يقطع شوطه صامتًا هادئًا، منکسرا حزينًا، لا يلوي على أحد ولا يلوي أحد عليه، وکلانا يبرز للٓاخر في ظلمة الليل فيسايره ويناجيه، يراني الرائي فيحسبني سعيدًا؛ لأنه يغترُ بابتسامةِِ في ثغري وطلاقةِِ في وجهي، ولو کُشف له عن نفسي ورأى ما تنطوي عليه من الهموم والأحزان، لبکى لي بکاء الحزين إثر الحزين، ويراک الرائي فيحسبک مغتبطًا مسرورًا؛ لأنه يغترُّ بجمال وجهک، ولمعان جبينک، وصفاء أديمک، ولو کشف له عن عالمک لرآه عالما خرابًا، وکونًا يبابًا، لا تهبُّ فيه ڕيحُ، ولا يتحرَّک شجرُ، ولا ينطق إنسانُ، ولا يَبْغَمُ حيوانُ.
أيها القمر المنير!
کان لي حبيبُ يملأ نفسي نورًا، وقلبي لذةً وسرورًا، وطالما کنت أناجيه ويناجيني بين سمعک وبصرک، وقد فرق الدهر بيني وبينه، فهل لک أن تحدثني عنه وتکشف لي عن مکان وجوده؟ فربما کان ينظر إليک نظري، ويناجيک مناجاتي، ويرجوک ڕجائي. وهأنذا کأني أرى صورته في مرآتک، وکأني أراه يبکي من أجلي کما أبکي من أجله، فأزداد شوقا إليه وحزنًا عليه.
أيها القمر المنير!
ما لي أراک تنحدر قليلًا قليلًا إلى الغروب کأنک تريد أن تفارقني، وما لي أرى نورک الساطع قد أخذ في الانقباض شيئًا فشيئًا، وما هذا السيف المسلول الذي يلمع من جانب الأفق على ڕأسک؟
قف قليلًا لا تغب عني، لا تفارقني، لا تترکني وحيدًا، فإني لا أعرف غيرک، ولا آنَسٍُ بمخلوق سواک.
آهِِ! لقد طلع الفجر، ففارقني مؤنسي، وارتحل عني صديقي! فمتى تنقضي وحشة النهار، ويُقْبِلُ إليَّ أنس الظلام!
***
تێبینی: دووسێ وشە لە دیوانی تازە چاپکراوی مەنفەلوتی لەو موناجاتە گۆڕدراون. من ئەوەم لە ڕووی چاپی یەکەمی نووسیوەتەوە و ڕێنووس و خاڵبەندییەکەیم نوێژەن کردۆتەوە. هیوادارم لە دانانەوەی سەر و ژێر و بۆردا هەڵەد نەبووبم.
زیاد ئەسعەد (Ziyad Es'ed). [1]
=KTML_Bold=تێبینی: ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژە پێکراو نووسراوە، کوردیپێدیا هیچ دەستکارییەکی نەکردووە!=KTML_End=