=KTML_Bold=حکومەتەکەی عەبدولمەهدی دەستوور جێبەجێ دەکات؟=KTML_End=
#نەوزاد هێتوتی#
لە کاتی پێکهێنانی هەر حکومەتێکی نوێدا لە بەغدا، لە سەردەمی جەعفەرییەوە تاوەکو عەبادی و ئێستاش عادل عەبدولمەهدی، هەمیشە لە سەرەتادا گەشبینییەک بە لایەنە کوردییەکانەوە دیار بووە کە گوایە سەرۆکوەزیران دۆستی کوردە، کەسێکی میانڕەوە و پەیوەندی باشی لەگەڵ سەرکردەکانی کورد هەیە، بۆیە حکومەتەکەی پابەندی دەستوور و شەراکەت دەبێت و رێز لە مافە دەستوورییەکانی کورد دەگرێت. بەڵام ئەو گەشبینییە زۆری نەخایاندووە و زوو پێچەوانە بووەتەوە.
بەرپرسانی بەغدا، دوای گەیشتن بە دەسەڵات هەموو هەوڵەکانی خۆیان بۆ پەراوێزخستنی کورد خستووەتە گەڕ و بە پاساوی فرەجۆر، خۆیان لە دۆزینەوەی چارەسەری راستەقینە بۆ پرسە گرنگ و هەستیارەکانی مەلەفەکانی وەکو پێشمەرگە، نەوت و گاز، گەڕانەوە بۆ تەوافوق ، هاوسەنگی و هاوبەشی و رێزگرتن لە پرەنسیپەکانی سیستمی فیدراڵی و دیموکراسی، دزیوەتەوە. تەنانەت کار گەیشتووەتە ئەوەی کەسانی وەک عەبادی هەوڵی هەڵوەشاندنەوەی کیانی سیاسی هەرێمی کوردستان بدەن.
پرسیاری گرینگ لێرەدا ئەوەیە، بۆچی دەسەڵاتدارانی بەغدا حەساسیەتیان بەرامبەر دەستوور هەیە؟ بۆچی پابەند نین و نابن بە شەراکەت و تەوافوقی راستەقینە لە عێراقدا؟ بۆچی رێگە نادرێت وەک خۆی سیستمی راست و دروستی فیدراڵی و دیموکراسی لە عێراقدا جێبەجێ ببێت؟ بۆچی زۆربەی دۆستەکانی کورد هەر کە بوونە دەسەڵاتدار لە کورد هەڵدەگەڕێنەوە؟ هۆکار چییە پێکهاتەی شیعە کە بە رێککەوتن لەگەڵ کورد دەستووریان داڕشت و پەسەندیان کرد، ئێستا پشتیان تێکردووە؟ ئایا ئەگەری ئەوە هەیە ئەمجارە عادل عەبدولمەهدی پابەندی دەستوور بێت و رێز لە مافەکانی کورد بگرێت؟
بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە، دەبێت بگەڕێینەوە بۆ سەرەتای دامەزراندنی عێراقی نوێ و نووسینەوەی دەستووری هەمیشەیی کە ئەوکات هاوکێشە و موعادەلاتی سیاسی لە بەرژەوەندی باڵادەستیی پێکهاتەی شیعەدا نەبوو، پێگە و دەسەڵاتیان لاواز بوو. هەر بۆیە لە ساڵی 2005 بە تەواوی پاڵپشتی دابەشکردنی دەسەڵات بوون و لەگەڵ ئەوە بوون کە دەسەڵاتەکان لە ناوەند چڕ نەبنەوە. بەتایبەتی ئەوکات ئێران و شیعەکان ترسێکی گەورەیان هەبوو لەوەی کە ئەمریکییەکان حکومەتێکی هاوشێوەی رژێمی پێشوو لە بەغدا دروست بکەن و ببێتە سەرچاوەی هەڕەشە بۆ سەر بەرژەوەندی و ئایندەیان. بە تایبەتیش دوای 2003، بەرپرسانی ئەمریکی هەموو هەوڵێکیان بە ئاراستەی دروستکردنی حکومەتێکی بەهێز، سێکولەر، دیموکراسی و دژە تایفی چڕکردبووەوە. ئەمریکییەکان زیاتر پاڵپشتی ئەو بۆچوونەیان دەکرد کە دەبێت زۆربەی دەسەڵاتە گرنگ و هەستیارەکان لە بەغدا کۆبکرێنەوە و عێراق بکرێتە ناوەندێکی بەهێز بۆ دژایەتیکردنی ئێران.
بێگومان ئەم سیاسەتەی ئەمریکا ترسێکی گەورەی لای پارتە ئیسلامییە شیعییەکان، بە تایبەتی ئەوانەی لە ئێرانەوە نزیکن، دروستکردبوو کە ئەمجارەش دەرفەت و دەسەڵاتیان لەدەست دەربچێت. بەتایبەتی ئەگەر بەرنامە و سیاسەتی ئەمریکا لە دروستکردنی حکومەتێکی بەهێز و سێکولەر لە بەغدا سەری بگرتایە کە دیموکراتخواز و ناسیۆنالیستە عەرەبەکانی لەخۆدەگرت، هێزە ئیسلامییە شیعییەکان تووشی شکستی گەورە دەبوون، بۆیە ئێران و شیعەکان لە رێگەی گەمەیەکی تایفییەوە هەوڵی شکستپێهێنانی پرۆژەی ئەمریکایان دا. بەتایبەت وەک گوتمان ئەوکات ئێران ترسیان لە سێ شت هەبوو: یەکەم دروستبوونی حکومەتێکی بەهێز لە بەغدا کە سەر بە ئەمریکا بێت. دووەم ئەو حکومەتە لایەنی نەتەوەیی و عەلمانیەتی بەسەردا زاڵ بێت. سێیەم عێراق بکرێتە بنکەیەک بۆ لێدانی ئێران.
بۆیە لەو قۆناغەدا عەرەبە شیعەکان بە پاڵپشتیی راستەوخۆی ئێران مەبەستیان بوو کە حکومەتێکی لاواز دروستبکرێت و دەسەڵاتەکانی ناوەند زۆر سنووردار و بەرتەسک بکرێن. ئەمەش ئەو خاڵە هابەشە بوو کە لەگەڵ خواست و داواکارییەکانی کورد یەکیدەگرتەوە. بۆیە کورد و عەرەبە شیعەکان دەستوورێکیان داڕشت کە وەک چاودێران دەڵێن، عێراق تەنیا بەناو مایەوە و بەشێکی زۆری دەسەڵاتەکانی درانە هەرێمەکان. تەنانەت ئەوکات بە پاڵپشتیی ئێران و ئەنجوومەنی باڵای ئیسلامی، بیرۆکەی دروستکردنی هەرێمێکی شیعە لەئارادا بوو، بۆ ئەوەی بە لایەنی کەمەوە دەسەڵاتێکی وەک ئێران لە باشوور و ناوەڕاستی عێراق دروست بکرێت.
بەڵام دوای ئەوەی شیعە توانییان لەڕێی گەمەی زۆرینە و کارتی تایفییەوە پێگەی خۆیان لە پرۆسەی سیاسیدا بەهێز بکەن و دەست بەسەر زۆربەی جومگە هەستیارەکانی دەسەڵاتی سیاسی، سەربازی و یاساییدا بگرن و فەشەل بە سیاسەتەکانی ئەمریکا بهێنن، ئیدی ئاراستەی سیاسەتەکانیان لە هەمبەر دەستوور و سەرجەم پرۆسەی سیاسی گۆڕا و کەوتنە رخنەگرتن لە دەستوور، گوایە لە بارودۆخێکی نالەباردا نووسراوە و دەبێت دەستکاری و هەموار بکرێت. ئەم قۆناغە زیاتر لەسەردەمی نووری مالیکی دەستیپێکرد، بە تایبەتی دوای ساڵی 2008. ئیدی لەوکاتەوە عەرەبە شیعەکان کەوتنە دژایەتیکردن و پێشێلکردنی دەستوور، دەستبەسەرداگرتنی پرۆسەی سیاسی، پاوانکردنەوەی دەسەڵات، پەراوێزخستنی کورد و سوننە و پشتکردنە شەراکەت، تەوافوق و هاوسەنگی کە عێراقی نوێی لەسەر دامەزرابوو.
ئێستاش شیعە بە پاڵپشتیی راستەخۆی ئێران و لە ڕوانگەی بەرژەوەندی تایفیی خۆیانەوە دەڕواننە عێراق، دەستوور و پرۆسەی سیاسی و هەر لەو ڕوانگەیەوە مامەڵە لەگەڵ کورد دەکەن. ئەوان ئێستا لە ڕووی سیاسی، سەربازی، یاسایی و ئابوورییەوە دەسەڵاتی رەهایان هەیە، بۆیە ئامادە نین لەگەڵ کورد و عەرەبی سوننە دابەشی بکەن. ئەوان ئامادە نین پابەندی دەستوورێک بن کە زیان لە پێگە و دەسەڵاتیان دەدات. ئەمە هیچ پەیوەندی بە کەسایەتی سەرۆکوەزیرانەوە نییە. هاتنی سەرۆکوەزیرانێکی نوێ و رۆیشتنی سەرۆکوەزیری کۆن هیچ لە مەسەلەکە ناگۆڕێت.
نابێت وا تێبگەین مادام عادل عەبدولمەهدی کەسێکی میانڕەوە و دۆستی کوردە، ئیدی دونیا دەبێتە شامی شەریف. راستە لە هەندێ ئاستدا دەتوانێت هەندێ کاری باش بکات و پەیوەندیی نێوان #هەولێر# و بەغدا ئاسایی بکاتەوە، بەڵام لە مەسەلە و پرسە ستراتیژییەکاندا، عادل عەبدولمەهدی زۆر بە زەحمەت دەتوانێت خۆی لە بازنەی شیعەگەرایی و پاراستنی پێگە و بەرژەوەندییان لابدات. بۆیە سەبارەت بە دەستووریش، هەر بەو ئەندازەیە پابەند دەبێت کە خزمەتی باڵادەستیی پێکهاتەکەی بکات. لێرەشدا، مەسەلەی پراکتیزەکردن و نەکردنی دەستوور رەنگە لە پێشینەی ئەرکەکانی عادل عەبدولمەهدی نەبێت، چونکە ئەمە پەیوەندی بە میزاجی کەسێکی دیاریکراوەوە نییە وەک هەندێ کەس سەیری دەکەن، ئەم بابەتە زۆرتر رەهەند و ئەجێندایەکی سیاسی گەورەتری ناوخۆیی و هەرێمی هەیە و سەرۆکوەزیرانیش هەر لەو چوارچێوەیەدا گەمە و سیاسەت دەکات.
بە کورتی تاوەکو هەژموونی هێزە شیعییەکانی سەر بە ئێران بەهێز بێ و دەسەڵاتیان هەبێت، بە هیچ شێوەیەک چاوەڕێی پراکتیزەکردنی راست و دروستی دەستوور مەبن، مەگەر هاوکێشەیەکی سیاسیی نوێ بێتە ئاراوە و پێکهاتەی شیعە لە ترسی لەدەستچوونی دەسەڵاتیان، پابەندی دەستوور بن. [1]
=KTML_Bold=تێبینی: ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژە پێکراو نووسراوە، کوردیپێدیا هیچ دەستکارییەکی نەکردووە!=KTML_End=