=KTML_Bold=کشانەوەی ئەمریکا لە عێراق و مەترسییەکانی=KTML_End=
#نەوزاد هێتوتی#
لە 5ی کانوونی دووەمی 2020، پەرلەمانی عێراق بە دەنگی زۆرینەی شیعە، پرۆژە یاسایەکیان لە پەرلەمان تێپەڕاند بۆ دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق. بڕیارەکەی پەرلەمان هاوکات بوو لەگەڵ تووندبوونی گرژییەکانی نێوان ئەمریکا و ئێران لە دوای کوشتی قاسم سولەیمانی. ئەوەی جێی تێبینی و سەرنجە لەم بڕیارە مەترسیدارەی پەرلەماندا، ئەوەیە کە پێکهاتەکانی دیکەی وەک کورد و سوننە پەراوێزخران و هیچ بایەخێک بە تێڕوانین و بۆچوونیان نەدرا. ئەمە لەکاتێکدایە دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا زۆرترین کاریگەری لەسەر کورد و عەرەبە سوننەکان دەبێت. لەلایەکی تریشەوە، شێوازی دەرچوونی بڕیارەکە بە پێچەوانەی بنەما و پرەنسیپەکانی تەوافوق، هاوسەنگیی نێوان پێکهاتە سەرەکییەکانی عێراقە سەبارەت بە بڕیارە هەستیار و گرنگەکان.
دیارە ئێران ماوەیەکی زۆر بوو هەوڵی دەدا ئەو پرۆژە بڕیارە لە پەرلەمان دەرباز بکات. بە تایبەتی لە دوای کشانەوەی ترەمپ لە رێککەوتننامەی ئەتۆمی لە ئایاری 2018، ئێران لەگەڵ هاوپەیمانەکانی زۆر بە چڕی کاری کردووە بۆ ئەوەی لە عێراقیشدا گوشار لەسەر ئەمریکا دروست بکەن. ئاراستەکانی ئەم سیاسەتەی ئێران زیاتر لەو کاتەدا بەدەرکەوت کە ترەمپ لە کانوونی یەکەمی 2018 سەردانی بنکەی سەربازیی عەین ئەسەدی کرد لە ئەنبار و ئاماژەی بەوە کرد کە هێزەکانیان لە عێراق دەمێننەوە بۆ چاودێریی کار و چالاکییەکانی ئێران لە ناوچەکەدا. ئێران لەگەڵ هاوپەیمانەکانی ئەو کات زۆر هەوڵیاندا لە رێگەی پەرلەمانەوە کار بۆ دەرکردنی ئەمریکا بکەن. بەڵام بەهۆی نەبوونی کۆدەنگی تەنانەت لەناو خودی پێکهاتەی شیعەدا، نەیتوانی پرۆژەکە لە پەرلەمان دەرباز بکات. بەڵام دوای کوشتی قاسم سلیمانی کۆدەنگییەک لەنێو پێکهاتەی شیعەدا گەڵاڵە بوو بۆ دژایەتیکردنی ئەمریکا و ئێرانیش ئەو دەرفەتەی قۆستەوە.
ئەمریکییەکان دڵخوش نەبوون بەو بڕیارەی پەرلەمانی عێراق. ئەمریکا عێراق بە ناوچەی نفوزی خۆی دادەنێت و بەدەر لە زیانی گیانی، پارەیەکی یەکجار زۆریشی تێدا خەرج کردووە. بۆیە زەحمەتە بەو ئاسانییە رادەستی ئێرانی بکات. هەر ئەمەش وای لە بەرپرسانی ئەمریکا کرد لە چەندین لێدوانی جیاوازدا جەخت لەسەر ئەوە بکەن کە لە عێراق دەرناچن. لەم رووەوە، ترەمپ ئاماژەی بەوە کرد کە ئەگەر بەرپرسە عێراقییەکان سوور بن لەسەر دەرکردنیان، دەبێت قەرەبووی زیانەکانی ئەمریکا بکەن. تەنانەت هەڕەشەی سەپاندنی گەمارۆی ئابووریی سەختی بەسەر عێراقدا کرد. بە هەمان ئاراستەش وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاند کە هێزەکانیان لە عێراق دەمێنن و ئامادە نین گفتوگۆ لەگەڵ بەرپرسانی عێراقی بکەن لەوبارەوە.
ئەوەی لێرەدا زیاتر جێی سەرنج و گفتوگۆیە، ئەوەیە ئایا بڕیاری پەرلەمان بۆ دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا بڕیارێکی عێراقیانەیە یان لەژێر کاریگەریی و فەرمانی ئێراندا دراوە؟ ئایا ئەم بڕیارە سەروەریی عێراق بە هێز و پارێزراوتر دەکات وەک شیعەکان بانگەشەی بۆ دەکەن یان ئەو سەروەرییە کەمەش کە ماوە لەدەستی دەدات؟ ئایا دەکرێت لە بڕیارێکی وەها گرنگدا کە پەیوەندی بە چارەنووسی هەموو پێکهاتەکانی عێراقەوە هەیە، شیعەکان تاکڕەوی بکەن و هیچ حسابێک بۆ هەڵوێستی کورد و سوننە نەکەن؟ داخۆ بەرژەوەندیی عێراق و عێراقییەکان لە کوێی ئەم بڕیارەدایە؟ ئایا کشانەوەی ئەمریکا لەم کاتەدا هەڕەشەی راستەقینە لەسەر پرۆسەی دیموکراسی و رەوشی ئەمنی دروست ناکات؟ ئایا عێراق زیاتر بەرەو دابەشبوون، شەڕی ناوخۆ و تایفی ئاراستە ناکات؟ ئایا هێزەکانی عێراق بێ پاڵپشتی و یارمەتی دەرەکی دەتوانن رووبەڕووی تیرۆر ببنەوە؟ لە هەموویان گرنگتر ئایا عێراق دەتوانێت بەرگەی گەمارۆیەکی دیکەی ئابووری هاوشێوەی ساڵانی نەوەتەکان بگرێت؟
لەڕاستیدا دەرچوونی هێزەکانی ئەمریکا لە چەند روویەکەوە زیانی زۆر گەورە لە پێگە و بەرژەوەندیی عێراق دەدات. رەوشی ئاسایشی عێراق هێشتا باش نییە و بەپێی زۆربەی سەرچاوەکان هێزە عێراقییەکان بێ یارمەتی دەرەکی ناتوانن رووبەڕووی #داعش# ببنەوە. بە تایبەت ئێستا کە داعش دووبارە خۆی رێکخستووە و بووەتە هەڕەشەی راستەقینە. بۆیە بە دەرچوونی هێزەکانی ئەمریکا لەم کاتەدا، بەدوور نابینرێت هەمان سیناریۆی ساڵی 2014 دووبارە ببێتەوە و داعش دەست بەسەر نیوەی خاکی عێراقدا بگرێتەوە.
لەڕووی سیاسیشەوە، بەدەرچوونی ئەمریکییەکان دەبێت فاتیحە لەسەر پرۆسەی سیاسی عێراق بخوێنین و دیموکراسی و هەڵبژاردن هیچ مانایەکی نامێنێ. دەبێت ئەو راستییە بزانین کە وجودی ئەمریکا وایکردووە تاڕادەیەک پرۆسەی سیاسی سەرەڕای هەموو ئەو کێشانەی هەیەتی، بە تەواوەتی پەکنەکەوێت و فاکتەرێکی رێگر بووە بۆ ئەوەی پێکهاتەی شیعە بە تایبەت ئەوانەی سەر بە ئێرانن، کۆنترۆڵی تەواوی عێراق نەکەن و بەرەو تاکڕەوی و دیکتاتۆریی نەبەن. بەڵام بەدەرچوونی ئەمریکا ئیدی پێکهاتەی شیعە دەبنە هەمەکارە، پرۆسەی سیاسی بە تەواوەتی پەکدەکەوێت و ئێران کونترۆڵی تەواوی عێراق دەکات و هیچ مانایەک بۆ سەروەریی عێراق نامێنێ. بە هەمان ئاراستەش دەکرێت بڵێین میلیشیا شیعەکان جێگەی سوپای عێراق دەگرنەوە و دەبنە بڕیاردەری یەکەم و کۆتایی لەم وڵاتەدا.
لەلایەکی تریشەوە، هەموو ئەو هێز و لایانانەی کە لە دژی دەستێوەردانی ئێرانن، بەتایبەت کورد و سوننە و تەنانەت فیگەرە شیعە نەتەوەپەرست و سێکولارەکان دەکەونە ژێر هەڕەشە و گوشاری گەورەی ئێران و هێزە پرۆکسییەکانی. لەم رووەوە دەکرێت بڵێین هەمان سیناریۆی پاش کشانەوەی ئەمریکا لە ساڵی 2011 لە عێراق دووبارە دەبێتەوە. وەک دیتمان دوای ئەوەی بە فەرمانی ئۆباما هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق کشانەوە، نوری مالیکی سەرۆکوەزیرانی ئەوکات کە لەلایەن ئێرانەوە ئاراستە دەکرا، دەستی کرد بە راوەدوونانی فیگەرە سیاسییە سوننەکان. هەروەها گوشارەکانی لەسەر کورد زیاتر بوون و تەنانەت گەیشتە ئەوەی بودجەی هەرێمی کوردستان ببڕێت.
لەسەر ئاستی دەرەکیش بێگومان دەرکردنی ئەمریکا، بێ وەڵام نابێت، ترەمپ دەتوانێ بە چەندین شێواز تۆڵە لە عێراق بکاتەوە و دووریش نییە گەمارۆی ئابووری بەسەردا بسەپێنێ. ئەمەش مانای وایە ئابووریی عێراق تووشی داڕمانی گەورە دەبێت. تەنانەت ترەمپ ئاماژەی بۆ ئەوەش کرد کە وەک قەرەبووکردنەوە دەتوانن دەست بەسەر 35 ملیار دۆلاری عێراقدا بگرن. لەوەش خراپتر ئەوەیە کەرتی نەوت و گازی عێراق دەکەونە بەر گەمارۆی ئابووری و زیانێکی گەورەی پێدەگات. [1]
=KTML_Bold=تێبینی: ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژە پێکراو نووسراوە، کوردیپێدیا هیچ دەستکارییەکی نەکردووە!=KTML_End=