زوانی هۆرامی یام زوانو هۆرامی
بەشو دۋۍ
بە باوەڕو ئېمە باسو (زوانی هۆرامی و زوانو هۆرامی) بۊنەو ئانەیۊ تاکو ئیسە نەلانۆ پەڕ، چوون فەرقوو ئا دوە حاڵەتوو سەریە بەیان نەکریان. هەرپاسە کە مزانمې جە زوانی فارسیەنە سێفەت و مەوسووف ، هەرپاسە مۆزاف و مۆزاف ئێلەی بە دەنگداری کوڵ (ې) (کەسرە) ملکا یۊیەرە. پەوکی جە هەر دوە حاڵەتەکەو سەریەنە کەسرە ئامان، بەڵام جە زوانی هۆرامییەنە هەرپاسە سەرتەرۆ واتما پەی سێفەت و مەوسووفی (ی) و پەی مۆزاف و مۆزاف ئێلەی جە (وو) ئێستفادە کریۆ.
حاڵەتی ئەوەڵ یانی کاتېوو گەرەکمانە نامۊ زوانێوی (هەر زوانێو) دەیمێ، جە ڕاسیەنە تەرکیبی وەسفیا. بەشو دوەموو ئی جۊرە عێبارەتا هەمیشە سێفەتی نێسبېیا. هۆرامی سێفەتوو نێسبەت بە مەحاڵوو هۆرامانیا، فارسی سێفەتوو نێسبەت بە وەڵات یا قەومێو بە نامۊ فارسیا، عەرەبی سێفەتوو نێسبەت بە قەومێو بە نامۊ عەرەبېیا، ئینگلیسی سێفەتوو نێسبەت بە وەڵاتێو بە نامۊ ئێنگلیسیا، گۊرانی (ئەر گۊرانی بە چەمکېوی قەومی بزانمێ) سێفەتوو نێسبەت بە خەڵک یا قەومێو بە نامۊ گۊرانیا. پەوکی کاتېوو گەرەکما نامۊ ئی زوانا بە شېۋاری مۆستەقیم موجەڕڕەد دەیمێ، سەرو بنەماو قاعێدەو سێفەت و مەوسووفی مشۊ واچمێ زوانی هۆرامی، زوانی فارسی، زوانی عەرەبی، زوانی ئینگلیسی و (ئەر قایل بە زوانێو پی نامې بیمێ)، زوانی گۊرانی...
بەڵام حاڵەتی دوەم (یانېو کاتېوو جیاتی زوانەکەی نامۊ وەڵات یا قەوم خەڵکەکەی ، ئینا کانونوو عێبارەتەکەیەنە), تەرکیبی ئێزافیا. هۆرامیچەنە تەرکیبی ئێزافی بە (و) ملکۆ یۊیەرە. پەوکی زوانو هۆرامی جە ڕاسیەنە کوڵکریاو عێبارەتوو (زوانو (خەڵکو) هۆرامان)یا، زوانو ئینگلیسی کوڵکریاو عێبارەتوو (زوانو ( خەڵکو) ئێنگلیسی)، زوانو فارسی کوڵکریاو عێبارەتوو (زوانو ( خەڵک_ مەحاڵوو) فارسی)یا، زوانو عەرەبیچ کوڵکریاو عێبارەتوو (زوانو (قەوموو) عەرەب)یا. پەوکی پەی نموونەی مۆعادێڵی فارسی زوانی هۆرامی، زوانی فارسی، زوانی عەرەبی کەرۊ زبان هورامی، زبان فارسی، زبان عربی و... بەڵام مۆعادێڵی فارسی زوانو هۆرامی ، زوانو فارسی ، زوانو عەرەبی بۊ بە (زبان مردم هورامان)، (زبان قوم یا منطقه فارس) (زبان قوم عرب)! ئانەنە کە متاومې واچمێ زوانی ئینگلیسی زوانو (خەڵکو) ئینگلیسی، هەرپاسە زوانو ( وەڵاتوو) ئۆسترالیا و ئامریکایا. یا زوانی عەرەبی زوانو مێسر و عێراق و سوریەیا و....
چېوېوتەر کە بېیەن بە هۆکاروو ئانەیە کە فرەو کەسی جیاتی (زوانی هۆرامی) ، (زوانی فارسی) و... بە هەڵە واچۊ زوانو هۆرامی، زوانو فارسی و... ئانەنە کە جە تاییبەتتمەندی ئەرگاتێڤوو زوانی هۆرامییەنە پیتوو (ی) گنۊ دمای مۆزاف ئێلەی (پەی نموونەی خەڵکو ئێرانی). چەولایچۊ چوون سێفەتی نێسبیچ هەر بە (ی) وەش کریۆ، ئانە بۊ بە مەڵامەتو ئانەیە کە تەرکیبوو (زوانو هۆرامی) (یا زوانو فارسی، زوانو عەرەبی و...) ڕواڵەتش درۊس بۊ (چوون تەرکیبی ئێزافی پێسنەیچما هەن)، بەڵام یاگېو بە هەرمانە ئاردەکەیش چیگەنە هەڵەن. جە ڕاسیەنە کاتېوو بە شېۋاری مۆستەقیم و مۆجەڕڕەد گەرکما بۊ نامۊ (هەر) زوانێوی دەیمێ، تەرکیبی وەسفی بە هەرمانە مارمێ و ئی جۊرە تەرکیبە جە زوانی هۆرامییەنە مشۊ بە (ی) وەش بکریۆ. پەوکی چی حاڵەتەنە واچەو هۆرامی (کە سێفەتوو نێسبەت بە هۆرامانیا) مشۊ بە (ی)بلکۆ مەوسووفەکەو وېش یانې واچەو (زوان)یەرە. پەوکی درۊس ئانەنە واچمێ زوانی هۆرامی.
مۆدەڕڕێس سەعیدی.[1]