کتابخانه کتابخانه
جستجو

کوردیپیدیا پر اطلاعترین منبع اطلاعاتی کردی است!


گزینه های جستجو





جستجوی پیشرفته      صفحه کلید


جستجو
جستجوی پیشرفته
کتابخانه
نامنامەی کردی
کرونولوژیا از وقایع
منابع
رد پاها
گرد آوریها
فعالیت ها
چگونه جستجو کنم؟
انتشار
ویدئو
گروه بندی
آیتم تصادفی
ارسال
ارسال مقاله
ارسال عکس
نظر سنجی
نظرات شما
تماس
چه نوع اطلاعاتی را که ما نیاز داریم!
استاندارد
قوانین استفادە
کیفیت مورد
ابزار
درباره
آرشیویست های کوردیپیدیا
چه درباره ما می گویند!
اضافه کوردیپیدیا به وب سایت شما
اضافه کردن / حذف ایمیل
آمار مهمان
آمار آیتم
تبدیل فونت ها
تبدیل تقویم ها
بررسی املا
زبان و گویش از صفحات
صفحه کلید
لینک های مفید
پسوند کوردیپدیا برای گوگل کروم
کوکی
زبانها
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
حساب من
ورود به سیستم
عضویت!
رمز عبور خود را فراموش کرده اید!
جستجو ارسال ابزار زبانها حساب من
جستجوی پیشرفته
کتابخانه
نامنامەی کردی
کرونولوژیا از وقایع
منابع
رد پاها
گرد آوریها
فعالیت ها
چگونه جستجو کنم؟
انتشار
ویدئو
گروه بندی
آیتم تصادفی
ارسال مقاله
ارسال عکس
نظر سنجی
نظرات شما
تماس
چه نوع اطلاعاتی را که ما نیاز داریم!
استاندارد
قوانین استفادە
کیفیت مورد
درباره
آرشیویست های کوردیپیدیا
چه درباره ما می گویند!
اضافه کوردیپیدیا به وب سایت شما
اضافه کردن / حذف ایمیل
آمار مهمان
آمار آیتم
تبدیل فونت ها
تبدیل تقویم ها
بررسی املا
زبان و گویش از صفحات
صفحه کلید
لینک های مفید
پسوند کوردیپدیا برای گوگل کروم
کوکی
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
ورود به سیستم
عضویت!
رمز عبور خود را فراموش کرده اید!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 درباره
 آیتم تصادفی
 قوانین استفادە
 آرشیویست های کوردیپیدیا
 نظرات شما
 گرد آوریها
 کرونولوژیا از وقایع
 فعالیت ها - کوردیپیدیا
 کمک
موضوع جدید
اماکن
روویا
11-09-2024
سارا سردار
تحقیقات مختصر
مقدمات افتتاح مرکز باستان شناسی چمچمال در حال انجام است
09-09-2024
سارا سردار
تحقیقات مختصر
گوردخمه سان رستم با کمک مرمتگران حرفه ای بازسازی می شود
09-09-2024
سارا سردار
اماکن
پیرانشهر
08-09-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
دارین زانیار
07-09-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
جوان حاجو
06-09-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
تارا جاف
06-09-2024
شادی آکوهی
تحقیقات مختصر
آسیاب قازی
03-09-2024
سارا سردار
اماکن باستانی
کاخ حوش کورو
03-09-2024
سارا سردار
اماکن
دالری
30-08-2024
شادی آکوهی
آمار
مقالات
  535,722
عکس ها
  109,273
کتاب PDF
  20,189
فایل های مرتبط
  103,479
ویدئو
  1,526
زبان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,064
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,671
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,954
عربي - Arabic 
30,100
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,781
فارسی - Farsi 
9,422
English - English 
7,523
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,635
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
347
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
70
Polski - Polish 
54
Español - Spanish 
53
Italiano - Italian 
51
Հայերեն - Armenian 
50
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
19
Norsk - Norwegian 
17
Ελληνική - Greek 
15
עברית - Hebrew 
15
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Тоҷикӣ - Tajik 
7
Esperanto - Esperanto 
5
Catalana - Catalana 
4
Čeština - Czech 
4
ქართველი - Georgian 
4
Srpski - Serbian 
3
Hrvatski - Croatian 
3
Kiswahili سَوَاحِلي -  
2
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Cebuano - Cebuano 
1
балгарская - Bulgarian 
1
हिन्दी - Hindi 
1
Lietuvių - Lithuanian 
1
گروه
فارسی
زندگینامە 
3,623
اماکن 
2,011
شهدا 
1,035
کتابخانه 
794
تحقیقات مختصر 
569
اماکن باستانی 
437
تصویر و توضیحات 
292
آثار هنری 
230
شعر 
169
مدارک 
71
موزه 
42
احزاب و سازمان ها 
39
نقشه ها 
31
منتشر شدەها 
17
تاریخ و حوادث 
16
تصویری 
15
دفترها 
11
آمار و نظرسنجی 
10
مسائل زنان 
4
ایل - قبیله - فرقه 
3
متفرقه 
2
بازی های سنتی کوردی 
1
MP3 
323
PDF 
31,240
MP4 
2,510
IMG 
200,225
∑   مجموعا-همەباهم 
234,298
اماکن باستانی
اتشکدە چهار قاپی
شهدا
ابراهیم نادری
زندگینامە
ابراهیم امین بالدار
شهدا
ابراهیم رحیم
زندگینامە
منیرە صالح عبدالرحمان
İsyanın edebiyatı
کوردیپدیا، بزرگترین پروژەی ارشیو کردن اطلاعاتمان میباشد..
گروه: تحقیقات مختصر | زبان مقاله: Türkçe - Turkish
اشتراک گزاری
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
ارزیابی مقالە
نایاب
عالی
متوسط
بد نیست
بد
اضافه کردن به مجموعه
نظر خود را در مورد این مقاله بنویسید!
تاریخ آیتم
Metadata
RSS
به دنبال تصویر رکورد انتخاب شده در گوگل
به دنبال رکورد انتخاب شده در گوگل
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî0
English0
کرمانجی0
هەورامی0
لوڕی0
لەکی0
Zazakî0
عربي0
فارسی0
עברית0
Deutsch0
Español0
Français0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Catalana0
Cebuano0
Čeština0
Esperanto0
Fins0
Hrvatski0
Kiswahili سَوَاحِلي0
Lietuvių0
Norsk0
Ozbek0
Polski0
Português0
Pусский0
Srpski0
балгарская0
Тоҷикӣ0
Հայերեն0
ترکمانی0
हिन्दी0
ქართველი0
中国的0
日本人0

İsyanın edebiyatı

İsyanın edebiyatı
Kürt diplomasi tarihinde bugüne kadar ulaştığımız belgelerin çoğunun, XOYBÛN örgütünce gerçekleştirilen diplomatik ve kültürel etkinliklere ilişkin olduğunu biliyoruz. Ancak, bunlar dışında büyük devletlerin dışişleri arşivlerinde henüz tümüyle günyüzüne çıkmamış çok daha büyük ölçekte bir külliyatın varolduğunu da tahmin etmek zor değil.

Osmanlı döneminde neredeyse tüm yüksek okullar “askeri” karakterliydi. Sözgelimi Dr. Abdullah Cevdet “Askeri Tıbbiye”, Nuri Dersimi “Askeri Baytariyye”, İhsan Nuri ise doğrudan subay yetiştiren Harbiye mezunuydu. Keza, Kürt ulusal örgütlenmelerine öncülük eden kadroların büyük bölümü de bu tür yüksek okullardan yetişen kişilerden oluşuyordu.

Nitekim, askeri doktor olan Abdullah Cevdet Bey ile muvazzaf subay olan İhsan Nuri Bey, İttihad ve Terakki Hareketinin aktif üyeleriyken, 1912 Selanik Kongresi ve 1913’teki Babıâli baskınıyla iktidar olduktan sonra bu hareketten koparak, doğrudan Kürt hareketi içinde yer alan aydınlardan ikisiydi.

Kürt diplomasi tarihinde bugüne kadar ulaştığımız belgelerin çoğunun, XOYBÛN örgütünce gerçekleştirilen diplomatik ve kültürel etkinliklere ilişkin olduğunu biliyoruz. Ancak, bunlar dışında büyük devletlerin dışişleri arşivlerinde henüz tümüyle günyüzüne çıkmamış çok daha büyük ölçekte bir külliyatın varolduğunu da tahmin etmek zor değil. Nitekim, 1992’de “Kürt Milliyetçiliğinin Kaynakları ve Şeyh Said İsyanı/ 1880- 1925” konulu çalışmasını yayımladığımız Prof. Dr. Robert Olson, salt Amerikan ve Büyük Britanya arşivlerinden yararlanarak, Ankara’daki Meclis’te görüşülen “Kürt Muhtariyeti”ne ve Azadî örgütlenmesine ilişkin birçok önemli belgeyi ilk kez gözler önüne seriyordu. Yine, Bilal N. Şimşir gibi Türk diplomatlarının “İngiliz Belgeleriyle Türkiye’de Kürt Sorunu /1924- 1938” türü çalışmalarından biliyoruz ki; 1930 Ağrı Ayaklanması’na ilişkin çok sayıda gizli diplomatik yazışma bulunuyor.

Hüsrev Gerede’nin anıları

Bu konuda, dönemin Tahran Büyükelçisi Hüsrev Gerede gibi Türk diplomatlarının anılarında da, 1930 Ağrı İsyanı ve katliamına ilişkin birçok önemli bulguya tanık oluyoruz. İran ve Türkiye’nin, bu aşamada nasıl bir işbirliği içine girdiklerini bu tanıklıklardan ayrıca öğreniyoruz: “Ağrı İsyanında, Türkiye ile İran arasındaki sınır yeniden çizilirken, Ağrı’nın güneydoğusundaki Aybey dağının (emniyetimiz noktasından hududumuz dahiline alınması) istenmiş ve pazarlıklar sonucunda bu istek gerçekleşmiştir. (...) Başlangıçta Kürtlerin kendi sınırları içindeki çalışmalarına göz yuman İranlılar, daha sonra bunları yasaklamışlar, hatta bastırılmasında Türkler ile işbirliği yaptıkları gibi, güneyden aldıkları bir araziye karşılık, stratejik bir önem taşıyan Türk işgali altındaki dağlık bir bölgeyi resmen bize vermeyi de kabul etmek zorunda kalmışlardır.” (Bkz. H. Gerede: Siyasi Hatıralarım/ İran; İst. 1952’den naklen, Mete Tunçay: Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek- Parti Yönetiminin Kurulması/ 1923- 1931; Ank. 1981, s. 243).

Üç sınır anlaşması

Türk yönetimleri, Lozan’dan sonra sınırlarında hiçbir değişiklik olmadığını iddia etseler de; 1921-22’de İngiliz ve Fransızlar’la yaptıkları gizli anlaşmalar sonucu Musul Komisyonu ve Milletler Cemiyeti yoluyla, Güney Kürdistan’ın İngiltere’ye, Rojava’nın Fransızlar’a nasıl bırakıldığı bilinmeyen birşey değildir. Keza, Ağrı İsyanı üzerine Türkiye ile İran arasında yeniden düzenlenen sınır, Kürt tarihinde “Pêymanê Se Sinor” (Üç Sınır Anlaşması) olarak hafızalardadır.

Bu İsyan ve katliam üzerine hem Türk subayı Zühtü Güven’in hem de İhsan Nuri’nin anıları aynı zamanda 1929-1932 yılları arasında katliama bizzat katılan Türk subayının yaklaşımlarını cevaplar niteliktedir.

Türk subayının anıları resmi tarihin bir yansıması olsa da kimi zaman ilginç gözlemler de sunar. Sözgelimi, Kürt kadınlarının Ağrı ayaklanmasındaki mücadele ve direnişleri ile serzenişleri, bu subayın dikkatinden kaçmaz. Aynı olguya, yıllar önce gizli raporlarını yayımladığım Şark İlleri Asayiş Müşaviri, atamalı Prof. Hasan Reşit Tankut’un anılarında tanık olmuştum. Tankut, anılarının bir yerinde şöyle diyordu:

“Gençliğimden itibaren çok gezerim. Bütün Anadolu’yu, Hazar Denizi’ne dek Doğu’yu, tepesine dek Ağrı Dağı’nı gezdim. Bu dağda, bir mağaraya sığınmış, münzevi genç kadınlar gördüm. Bunlar talihsiz aşk kurbanları idiler. Orada, mağaranın ışıklı bir yerinde duvarda hançer ucuyla oyulmuş Kürtçe bir yazı okuttular. Bunu bir kadın oymuş: Ben ne açlıktan öldüm ne susuzluktan! Beni öldüren ıssız dağların uğultusudur!...”

40 bin insan hayatını kaybetti

Ağrı isyanı ve katliamı, Kürt Halk Edebiyatı’nda belki de en çok manzum/ şiirsel esere konu olmuştur. Türk ordusunun bu katliama 60 bini aşkın asker ve zehirli gaz atan onlarca uçakla katıldığı; katliam sonunda Zîlan Deresi’nin lebaleb insan cesediyle dolduğu; katliamda resmi açıklamalara göre 10 bini, resmi olmayan anlatımlara göre 40 bini aşkın insanın hayatını kaybettiği söylenir.

Başta Yılmaz Çamlıbel’in “Agırî Sahipsiz Değildir/ Ağrı Kürt Ulusal Ayaklanması” (Deng yay. İst. 2007) konulu kitabı olmak üzere, Ağrı isyanı ve katliamı üstüne halk tarafından yakılmış çok sayıda kılam, şîn kılamı ve destan bulunuyor.

Ayrıca, katliamdan kurtulmuş nice kişi bu katliama ilişkin acılı tanıklıklarını da günümüze ulaştırdılar ki, bunlardan biri de Naci Kutlay’ın ağabeyisi ve benim de doğrudan tanıdığım Süleyman Kutlay’dı. Bir gözlemini şöyle anlatıyordu: “Çocukluk yıllarımda (1930’ların başı) Türk atlı askerleri geçtiklerinde, terkilerinde, kesik insan başları sallanıyor, yalp yalp atların sağrılarına inip kalktıkça, kan sıçrıyordu. Kürt direnişçilerin başıydı bunlar. Subaylar, teslim ettikleri insan başlarına karşılık para ödülü alıyorlardı. Onlar geçerken, kadınlar kısık sesle (wey dayikê, em belengazin) diye ağıda başlıyor, erkekler başları düşük, bakışları yerde sessizce ağlıyorlardı.” (A. Kahraman: Alçaklar ve Apê Musa’nın Evlatları...; Öz- Po, 25.10.2012).

Yaşar Kemal’in Deniz Küstü romanı

Ağrı katliamı, roman anlatımıyla da olsa ünlü romancı Yaşar Kemal’in “Deniz Küstü” romanında da yansımasını bulur. Katliamı yöneten General Salih Omurtak’ın uygulamalarını bir askerin ağzından aktarır: “Salih Paşa, elinize geçen Kürt’ü kurşundan geçirin. Bir tanesini sağ bırakmayın bu yılanların diye bağırıyordu... Ölen her askere karşılık bir Kürt köyü yakıyor, ne kadar erkek varsa köyde kurşundan geçirtiyordu. (...) Bir bahar Ağrı Dağı’nın eteklerini bir bir dolaşarak yaktık yıktık, yangın yerine çevirdik; öldürmedik, sürmedik adam koymadık. Kürtler’in kökünü kestik...” (Bkz. A. Taner Kışlalı: Kürtler, Kürtçüler ve Biz, Cumhuriyet, 3-9 Kasım 1995).

Cemal Süreya ve Ahmed Arif

“Komkujuya Geliyê Zîlan” (Zilan Deresi Katliamı)’nın, çağdaş edebiyatta da yansımasını bulmaması kuşkusuz mümkün değildi. Nitekim, daha üç yaşındayken sürgünle tanışan Dersimli şair Cemal Süreya, “Kısa Türkiye Tarihli” başlıklı şiirinde, Ağrı hareketinin önemli destekçilerinden Celalî aşiretinden giderek, hareketi çağrıştıran kavramlarla şu değinmede bulunur: Şelaleye/ Düşmüştür/ Zeytin dalı/ Celaliyim/ Celalisin/ Celali...

Esasen, Ahmed Arif’in ünlü “33 Kurşun” şiirinin kaynağı da, Özalp’daki General Muğlalı katliamının yanı sıra, 1930’da yaşanan Ağrı/ Zilan soykırımıdır:

Vurulmuşum

Dağların kuytuluk bir boğazında

Vakitlerden bir sabah namazında

Yatarım, kanlı upuzun...

Vurulmuşum

Düşüm, gecelerden kara

Bir hayra yoranım çıkmaz

Canım alırlar ecelsiz

Sığdıramam kitaplara

Şifre buyurmuş bir paşa

Vurulmuşum hiç sorgusuz, yargısız.

Ağrı İsyanı’nın, sürgündeki Kürt Özgürlük Örgütü XOYBÛN’un örgütlemesi ve görevlendirmesiyle İhsan Nuri liderliğinde sürdüğü bugün herkesçe bilinmektedir. Zaten kendisi de bu gerçekliği “Kürtler’in Kökeni” ve “Ağrı Dağı İsyanı” gibi kitaplarında açıkça vurgulamaktadır: “Ben Xoybûn’un üyesi, Kürdistan ordularının genel komutanıyım. Ben, Xoybûn’un emriyle bu göreve atanmış bulunuyorum. Görevim, Türk devletinin Kürdistan’ın bağımsızlığını kabul edip ordularını buradan çekeceği güne kadar devam edecektir.” (Y. Çamlıbel: Gilîdax Bêxwedî Nîn e, Deng, 77/ 2006).

İşte, İhsan Nuri’nin bu aşamada bölgede çıkarılan “Ağrı” gazetesinde yayımlanan kimi makale ve bildirilerine de tanık oluyoruz. Hareketin lideri İhsan Nuri imzasıyla ve Xoybûn adına Kürdistan’a dağıtılan bu bildirilerde, özetle şöyle denmektedir:

“Ey Kürtler! Xoybûn’un amacı, Kürtler’i Türk devletinin boyunduruğundan kurtarmak ve Kürdistan’ı özgür bir ülke haline getirmektir. Xoybûn örgütü, Türk hükümetleri için büyük bir endişe kaynağıdır. Türk hükümetleri bundan önce de, suikastler ve hileler yoluyla, Kürt örgütlerini dağıtmıştır. Şimdi de Xoybûn’u dağıtmak istiyor.

Kürtler, kardeşler! Hayatınızı tehdit eden yeni bir tehlikeyle karşı karşıya gelmiş bulunuyorsunuz. Yakılmış yüzlerce köyü, öldürülmüş binlerce Kürdü, kızlarımızın ve kadınlarımızın sefaletini gözlerinizin önüne getiriniz.

Birbirinizi seviniz ve silahlarınızı koruyunuz. Aranızdaki düşmanlıkları unutarak, yeni zulümlere karşı beraberce direniniz. Birlik içinde olunuz. Umudunuzu yitirmeyiniz. Ve atalarımızın şu sözünü unutmayınız: Bextê Romê tunne...”

Sona Giderken: Ağrı/ Ararat İsyanı ve Katliamı, günümüzde hafızamızda iz bırakan “Çemê Çetelê” türü nice şîn kılamları ve halk destanları bırakırken; soykırım eksenli bu katliam sadece Türk karikatürlerinde ifadesini bulmuyor, harekete doğrudan katılan Pilot Miralay Naim Bürküt gibi Türk subaylarının çektiği fotoğraflarla da bilince kazınıyordu (Bkz. Y. Çamlıbel: Serhildana Agirîyê/ Ağrı Albümü- 1930).

Yeni belge

Şimdiyse, tarihçi Dr. Sedat Ulugana’nın, Fransız Dışişleri Arşivi’nde bulduğu ve yayımladığı (Bkz. 95 Yıl Sonra İhsan Nuri’nin Bildirisi, Öz- Po, 28-29. 12. 2020) bir bildiriden; Kürt diplomasi külliyatına yeni ve önemli bir belge daha katılmış oluyor. Çünkü, sürgündeki Kürt aydınlarının 1926’da Başbakan İsmet Paşa’nın şahsında Hükümet’e sunduğu ve bugün de geçerliliğini olduğu gibi koruyan, 1993’te ilk kez “Kürtler ve Ulusal-Demokratik Mücadeleleri” konulu belgesel çalışmamızda yayımladığımız “Muhtıra-Mektup”tan bir yıl önce yani 1925 Kürt İhtilâli’nin hemen akabinde İhsan Nuri’nin de kapsamlı ve uyarıcı bir “Bildirisi”ne tanık oluyoruz. Bu “Bildiri”nin de, Kürt diplomasi tarihine anlamlı bir katkı sunduğunu şimdiden söyleyebiliriz[1]

این مقاله بە زبان (Türkçe) نوشته شده است، برای باز کردن آیتم به زبان اصلی! بر روی آیکون کلیک کنید.
Bu makale (Türkçe) dilinde yazılmıştır, makaleleri orijinal dilinde açmak için sembolüne tıklayın!
این مقاله 1,309 بار مشاهده شده است
نظر خود را در مورد این مقاله بنویسید!
هشتگ
منابع
[1] سایت | کوردیی ناوەڕاست | Yeni Özgür Politika
آیتم های مرتبط: 6
1. تاریخ و حوادث 21-03-2021
1. تحقیقات مختصر Pirtûkeke nû ji folklora Kurdî
3. تحقیقات مختصر Edebiyata Sînornenas: Kejo û Handa
4. تحقیقات مختصر MELA NÛRULLAHÊ GODIŞKÎ Û DÎWANA WÎ
زبان مقاله: Türkçe
تاریخ انتشار: 21-03-2021 (3 سال)
زبان- لهجە: ترکی
نوع انتشار: دیجیتال
نوع سند: زبان اصلی
کتاب: ادبی
کشور - اقلیم: شمال کردستان
فراداده فنی
کیفیت مورد: 97%
97%
این مقاله توسط: ( سارا کاملا ) در تاریخ: 26-06-2022 ثبت شده است
این مقاله توسط: ( زریان سرچناری ) در: 26-06-2022 بازبینی و منتشر شده است
این مقاله برای آخرین بار توسط: سارا کاملا در 26-06-2022 بروز شده است
آدرس مقالە
این آیتم با توجه به استاندارد كوردیپیدیا هنوز نهایی نشده است و نیاز بە بازنگری متن دارد.
این مقاله 1,309 بار مشاهده شده است
فایل های پیوست شده - ورژن
نوع ورژن نام ویرایشگر
فایل عکس 1.0.161 KB 26-06-2022 سارا کاملاس.ک.
کوردیپیدیا پر اطلاعترین منبع اطلاعاتی کردی است!
تحقیقات مختصر
روئیای شیرین
تصویر و توضیحات
سمکو همراه با سورمە خواهر مارشیمون و نیکیتین سفیر روسها
کتابخانه
جغرافیای لرستان
تصویر و توضیحات
حاج رحیم خرازی همراه با همسر و فرزندانش
زندگینامە
روژین دولتی
کتابخانه
دریاچه شاهی و قدرتهای بزرگ؛ پژوهشی در کشتیرانی دریاچه ارومیه (عصر قاجاریه)
زندگینامە
هانا وکیل
زندگینامە
سارا خضریانی
تحقیقات مختصر
هنرمند گلبهار، بادینان و شوپاری
زندگینامە
هلیا برخی
اماکن باستانی
پل ممیند
اماکن باستانی
مسجد جامع تکاب
تصویر و توضیحات
مهاباد ، سال 1338 ، مدرسه سعادت (واقع در کوچه شافعی بین خیابان مخابرات و جام جم ، منزل کنونی خانواده نجم زاده)
زندگینامە
سامان طهماسبی
تصویر و توضیحات
گروهی از مبارزان کرد در مهاباد در سال 1983
تحقیقات مختصر
گولا، گۆڵ یا سگ نگهبان (پارسە)
زندگینامە
یوسف قادریان
اماکن باستانی
قلعه سردار افشار
کتابخانه
غمنوای کوهستان
کتابخانه
تذکره امرائی؛ گلزار ادب لرستان
اماکن باستانی
کلیسای سرکیس مقدس
زندگینامە
قطب‌ الدین صادقی
تحقیقات مختصر
سوگند به نان و نمک، وفاداری
زندگینامە
محمد اوراز
تحقیقات مختصر
در رثای یک ستاره ی سینما
کتابخانه
افسانەهای لری
زندگینامە
سوسن رازانی
اماکن باستانی
تپه حاجی فیروز
زندگینامە
فریدون بیگلری
تصویر و توضیحات
ورود افراد باشلوار کردی ممنوع

واقعی
اماکن باستانی
اتشکدە چهار قاپی
29-09-2022
سارا سردار
اتشکدە چهار قاپی
شهدا
ابراهیم نادری
26-03-2023
شادی آکوهی
ابراهیم نادری
زندگینامە
ابراهیم امین بالدار
09-08-2023
سارا سردار
ابراهیم امین بالدار
شهدا
ابراهیم رحیم
25-08-2023
شادی آکوهی
ابراهیم رحیم
زندگینامە
منیرە صالح عبدالرحمان
21-01-2024
سارا سردار
منیرە صالح عبدالرحمان
موضوع جدید
اماکن
روویا
11-09-2024
سارا سردار
تحقیقات مختصر
مقدمات افتتاح مرکز باستان شناسی چمچمال در حال انجام است
09-09-2024
سارا سردار
تحقیقات مختصر
گوردخمه سان رستم با کمک مرمتگران حرفه ای بازسازی می شود
09-09-2024
سارا سردار
اماکن
پیرانشهر
08-09-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
دارین زانیار
07-09-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
جوان حاجو
06-09-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
تارا جاف
06-09-2024
شادی آکوهی
تحقیقات مختصر
آسیاب قازی
03-09-2024
سارا سردار
اماکن باستانی
کاخ حوش کورو
03-09-2024
سارا سردار
اماکن
دالری
30-08-2024
شادی آکوهی
آمار
مقالات
  535,722
عکس ها
  109,273
کتاب PDF
  20,189
فایل های مرتبط
  103,479
ویدئو
  1,526
زبان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,064
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,671
هەورامی - Kurdish Hawrami 
65,954
عربي - Arabic 
30,100
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
17,781
فارسی - Farsi 
9,422
English - English 
7,523
Türkçe - Turkish 
3,667
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Deutsch - German 
1,635
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
347
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
70
Polski - Polish 
54
Español - Spanish 
53
Italiano - Italian 
51
Հայերեն - Armenian 
50
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
19
Norsk - Norwegian 
17
Ελληνική - Greek 
15
עברית - Hebrew 
15
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Тоҷикӣ - Tajik 
7
Esperanto - Esperanto 
5
Catalana - Catalana 
4
Čeština - Czech 
4
ქართველი - Georgian 
4
Srpski - Serbian 
3
Hrvatski - Croatian 
3
Kiswahili سَوَاحِلي -  
2
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Cebuano - Cebuano 
1
балгарская - Bulgarian 
1
हिन्दी - Hindi 
1
Lietuvių - Lithuanian 
1
گروه
فارسی
زندگینامە 
3,623
اماکن 
2,011
شهدا 
1,035
کتابخانه 
794
تحقیقات مختصر 
569
اماکن باستانی 
437
تصویر و توضیحات 
292
آثار هنری 
230
شعر 
169
مدارک 
71
موزه 
42
احزاب و سازمان ها 
39
نقشه ها 
31
منتشر شدەها 
17
تاریخ و حوادث 
16
تصویری 
15
دفترها 
11
آمار و نظرسنجی 
10
مسائل زنان 
4
ایل - قبیله - فرقه 
3
متفرقه 
2
بازی های سنتی کوردی 
1
MP3 
323
PDF 
31,240
MP4 
2,510
IMG 
200,225
∑   مجموعا-همەباهم 
234,298
کوردیپیدیا پر اطلاعترین منبع اطلاعاتی کردی است!
تحقیقات مختصر
روئیای شیرین
تصویر و توضیحات
سمکو همراه با سورمە خواهر مارشیمون و نیکیتین سفیر روسها
کتابخانه
جغرافیای لرستان
تصویر و توضیحات
حاج رحیم خرازی همراه با همسر و فرزندانش
زندگینامە
روژین دولتی
کتابخانه
دریاچه شاهی و قدرتهای بزرگ؛ پژوهشی در کشتیرانی دریاچه ارومیه (عصر قاجاریه)
زندگینامە
هانا وکیل
زندگینامە
سارا خضریانی
تحقیقات مختصر
هنرمند گلبهار، بادینان و شوپاری
زندگینامە
هلیا برخی
اماکن باستانی
پل ممیند
اماکن باستانی
مسجد جامع تکاب
تصویر و توضیحات
مهاباد ، سال 1338 ، مدرسه سعادت (واقع در کوچه شافعی بین خیابان مخابرات و جام جم ، منزل کنونی خانواده نجم زاده)
زندگینامە
سامان طهماسبی
تصویر و توضیحات
گروهی از مبارزان کرد در مهاباد در سال 1983
تحقیقات مختصر
گولا، گۆڵ یا سگ نگهبان (پارسە)
زندگینامە
یوسف قادریان
اماکن باستانی
قلعه سردار افشار
کتابخانه
غمنوای کوهستان
کتابخانه
تذکره امرائی؛ گلزار ادب لرستان
اماکن باستانی
کلیسای سرکیس مقدس
زندگینامە
قطب‌ الدین صادقی
تحقیقات مختصر
سوگند به نان و نمک، وفاداری
زندگینامە
محمد اوراز
تحقیقات مختصر
در رثای یک ستاره ی سینما
کتابخانه
افسانەهای لری
زندگینامە
سوسن رازانی
اماکن باستانی
تپه حاجی فیروز
زندگینامە
فریدون بیگلری
تصویر و توضیحات
ورود افراد باشلوار کردی ممنوع
پوشه ها
زندگینامە - جنسیت - مرد شهدا - جنسیت - مرد شهدا - جنسیت - زن زندگینامە - ملیت - کرد شهدا - ملیت - کرد تصویر و توضیحات - کشور - اقلیم - جنوب کردستان تحقیقات مختصر - کشور - اقلیم - جنوب کردستان اماکن - کشور - اقلیم - غرب کردستان کتابخانه - کشور - اقلیم - ایران تحقیقات مختصر - کشور - اقلیم - کردستان

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.83
| تماس | CSS3 | HTML5

| مدت زمان ایجاد صفحه: 0.547 ثانیه