کامل خودێدا ئێزدین

پێشگۆتن

نەفسە کبیرە، بەحرە و نەبیرە
سەر دەستێ عامێ یە
بن دەستێ مێرێ فەقیرە
******
فەقیرا ئێکە چێکر
خۆ ژ خۆشی و لەڤزەتا دنێ کر
ل ڤێ دنێ بەرەب ئاخرەتێ کر
یەخۆیا یەژ دیرۆکا ئێزدیان، شکەستی ئه و کەسن یێن نەفسا خۆ بۆ خودێ شکاندین، خۆ ژ خۆشی ولەڤزەتا دونیایێ دوور کرین، خۆ ژ مالداریا ژیانێ وکۆمکرنا مال وزەگەرا بێ بەهر کرین، خۆ ژ ژیانا هەڤژینیێ قوتکرین. هەموو ژیانا خۆ تەرخانکرین بۆ ڕێبازا خودێناسیێ.
ژ کەڤندا وبتایبەت دقووناغێن مێژووا بەری زاینیدا، خەلکێ قەستا شکەفت وجیێن ڤەشارتی ل چیایا دکر بمەرەما خۆ دوورکرنێ ژ گیانەوەرێن درند و دژوار، هەر وەسا خۆ پاراستن ژ دیاردێن سروشتی وەکو برق وبروسیا وبەفر وبارانێ وگەلەکێن دی.. وژیانا خۆ یا ڕۆژانه د وان جیاندا بۆراندیەژ هەموو ئالیانڤە بتایبەت ژ ئالیێ بیرەوەانڤە، وئەڤ جیژ خۆرا کرینە پەرستگەه ژبۆ پەرستنێ وعیبادەتێ و خۆ ننێزیکرنێ بۆ خودێ وپووتێن مەزن داینە وان جهان وپێشئێخستینە ژبۆ گێرانا ڕێورسمێن دینی.
ئه و هزر وبیرێن دینی ل ناڤ وی خەلکی گەلەک گەش بووینە هەتا گەهشتیە وی ڕادەی پشتی مرنا پێشره و و سەرکردێن وان یێ دینی، تەرمێن وان دهاتنە ڤەشارتن د وان جیان و د وان پەرستگەهاندا ب مەرەما پەیداکرنا نەمریێ ژبۆ وان کەسان، ئانکو دوێ باوەریێدا بوون نەمری بەهرا گیانێ وانبت(1).
ئەڤ چەندە بەردەوامبوو بۆ دەمەکی درێژ. پشتی بەرفرەهبوونا هزر و بیرێن مرۆڤی وپێشکەفتنا وی، خەلکی هێدی هێدی شکەفت و چیا بجی هێلان وخۆ هاڤێتنە ژیانا دەشتێ وهەموو تەرزێن ژیانا خۆ وبیروباوەرێن خۆ دگەل خۆ برنە دەشتێ، بەلێ ئه و شکەفت و پەرستگەه هەر ماینە ژبۆ گێرانا ڕێورسمێن دینی ونەهاتینە بەردان ژ لایێ گەلەکێن دیڤە وبتایبەت دیندارانڤە وئەوان کەسان ئه و جی ژخۆرا کرینە مال وجیێن بەردەوام وهەموو ژیانا خۆ دڤان جیاندا بۆراندیه.
ئەڤ دیاردێن هۆسا یێن کەڤن کو هەتا نهۆ دناڤ مێژووێا ئێزدیاندا ماینە وهاتینە پاراستن وبساناهی ڕاچاڤدبت دەما مرۆڤ قەستا پەرستگەها لالش دکەت وئەوان دەروێش وشکەستیا ل وێدەر دبینت.
هاندانا من ژ بۆ نڤیسینا ڤی بابەتی هاتیە پەیداکرن ژوان سەرەدانێن من یێن بەردەوام بۆ پەرستگەها لالش ژبۆ چێکرنا چەند پرۆژێن ئەندازیاری ل وێدەرێ ودانانا نەخشەکی تایبەت ژبۆ ڕێکوپێکرنا پەرستگەها لالش ودیتنا ئەوان شکەستی وقەلندەر ودەرۆێشان کو بشێوەکی ڕۆژانەل وێدەرێنە وکارکرنا وان یا بەردەوام ژبۆ خزمەتا پەرستگەها لالش بێ بەرامبەر، هەر وەکو مرۆڤ بۆ مالا خۆ کاردکەت. ئەڤ چەندەبوو هاندەر بۆ من کو بدرێژی ل سەر ڤان شکەستی وقەلندەران بنڤیسم داکو ناڤێن وان چوو جاران نەئێنە ژبیرکرن، چونکو براستی ئەڤەنەخۆ گۆری ئێزدیاتیێ دکەن.
پەرستگەها لالش نوورانی ودیندار/
بێ گومان ژکەڤندا ئێزدی خودان چەندین پەرستگەه وننیشانێن پیرۆز بووینه ژبۆ گێرانا ڕێورسمێن دینی د ڕۆژێن جەژن وهەلکەفتاندا، وپەرستگەها لالش هەلبەت جهەکی کەڤن ودێرینه و ژ مێژدا جهێ زیارەتا ئێزدیان بوویە وزمزم وکانیا سپی جهێ مۆرکرنا ئێزدیان همبێزکریە. له و گەلەک دەروێش ودیندار وشکەستیا قەستا ڤی جهێ پیرۆز کریە ولێ خلوەنشین بووینەودینداری وپەروەستەبوون لێ کرینە وژیانا خۆ لێ بۆراندیە وخزمەتا ڤی جهێ پیرۆز کریە، ب وێ مەرەمێ کو پەرستگەها لالش پاقژترین وپیرۆزترین جیەل سەر ڕویێ عەردێ ژبۆ گێرانا ڕێورسمێن دینی وهاژۆتنا ڕێبازا خودێناسیێ.
ئەڤە وژێدەرێن مێژووی خۆیا ناکەن کەسانێن خۆ شکاندین ل پەرستگەها لالش بەری هاتنا شیخادیێ ئێکێ بۆپەرستگەهێ، بەلێ بێگومان ئەڤ پەرستگەها کەڤن ودێرین وخودانا گەلەک شونپەنج و شوونوارێن کەڤن ڤالا نەبوویەژ دیندار وکەسانێن خلوەنشین ورێبازا خودێناسیێ گرتینە.
شێخادیێ ئێکێ پشتی بنەمالا وی ژ دەڤەرا هەکارێ بەرەف لوبنان وبەعلەبەگێ چۆین. ل دوماهیکا چەرخێ ( پێنجێ کۆچی) ڤەگەریایە دەڤەرێ وخەباتا خلوەنشینێ وئێزدیاتیێ ل پەرستگەها لالش کریەهەتا قەدەم گوهاستنا وی ل سالا 557ک (2). هەژی گۆتنێەشیخادیێ ئێکێ شکەستی ودەروێشەکی بناڤ ودەنگ بوو ل سەر دەمێ خۆ وژن وخێزان نەبوو وگەلەک یی بکەرامەت بوو(3). هەروسا پشتی شیخادیێ ئێکێ گەلەک خاس وبابچاکێن ئێزدیان خلوەنشینی ودینداری ل پەرستگەها لالش کریە وەکو شێخ حەسەن ئەوێ (شەش) سالان خلوەنشینی کری ژبۆ دانانا پەرتووکا (الجلوەلاهل الخلوە) (4)، هەروەسا (شێخ فەخرێ ئادیا)، قوولبێژ و مەزنترین زانایێ دینێ ئێزدیان وگەلەکێن دی ڕێبازا خلوەنشینێ گرتیە (5).
حەلاج ومەلایێ جزیری ژی دئێنەهژمارتن کو ڕێبازا خلوەنشینێ کرینە وبۆ دەمەکی درێژ مژوولی ڤی کاری بووینە، بەلێ ل پەرستگەها لالش نەبووینە، هەروەسا گەلەکێن دی ژی.
قەستکرنا شکەستی ودینداران بۆ پەرستگەها لالش/ ‌
هەر کەسەکی ئێزدی چ کچ وچ کوڕ وژ هەر چینەکی، ئانکو شێخ، پیر یان مرید بت وبخازت ببتەشکەستی، دکارت قەستا پەرستگەها لالش بکەت وخۆ بشکینت وخلمەتا پەرستگەهێ بکەت، بەلێ دڤێت ئه و کەسێ خۆ بشکینت خودان ڕەوشتەکی باش وچاک بت ودرێیا ئێزدیاتیێدا بت.
شکەستی ب خۆرایی قەستا پەرستگەها لالش دکەن وخۆ دشکینن هەتا دوماهیا ژیانا خۆ وبێیی هیج بەرامبەر ژبلی مەرەما خودێناسیێ وڤین ودلۆڤانی وخێرخوازیێ بۆ ئێزدیان وئێزدیاتیێ کو مەزنترین هاندەرەبۆ وان کەسان ژبۆ ڤێ ڕێکا پیرۆز. ژبەر ڤێ چەندێ مێژووا پەرستگەها لالش پڕی ناڤێن شکەستی وقەلندەر ودیندارا یه ئەوێن قەستا ڤی جییێ پیرۆز کرین وخزمەتێن بەردەوام ژێرا پێشکێشکرین وژیانا خۆ لێ بۆراندین. وئەڤ دیارە هەتا نهۆ یه بەردەوامە ل ناڤ ئێزدیان.
دەما کچ یان کوڕێ ئێزدی بخوازت ببتەشکەستی، ل بەراهیێ دێ قەستا پەرستگەها لالش کەتن، وپشتی بێتە قەبوولکرن ژ ئالیێ جڤاتا ڕۆحانی یا ئێزدیانڤە، کوڕێ خۆ دشکینت دێ بتەخلمەتکار، وکچا خۆ دشکینت دێ بتە فەقرا.
ئەگەر (بابێ چاویش)، کو ئەندامەکی گرنگەدجڤاتا ڕۆحانیا ئێزدیاند چۆ بەر دلۆڤانیا خودێ، ئێک ژ شکەستیێن کوڕ (خلمەتکارەک)، ئەگەر یی پیربت باشترە، دێ بتە بابێ چاویش وجهێ وی گرت، لێ پشتی هەموو مەرجێن بابێ جاویشیێ ل جەم پەیدا دبن ودئێتە هەلسەنگاندن ژ ئالیێ میرێ ئێزدیان وبابێ شێخ وجڤاتا ڕۆحانی ڤە. هەر وەسا ئێک ژ وان خلمەتکاران دێ بتە قەلندەر و وەکیلێ بابێ چاویش.
دیسان ئەگەر (کابانی)، کو ئێک ژ کارێ وێ هلکرن وهلگرتنا تاوا بخورێە، چۆ بەر دلۆڤانیا خودێ، ئێک ژ شکەستیێن کچ(فەقرا) دێ کارێ وێ وەرگرت وبتەکابانی ل گەل هەمان مەرجێن ل سەر بابێ چاویش هاتینه جیبەجیکرن.
ل ڤێدەرێ هەژی ئاماژەپێدانێە کو دڤێت ل پەرستگەها لالش ول دووف سیستەمێ ئێزدیاتیێ ئێک بابێ چاویش و ئێک کابانی هەبت ونابت جهێ وان ڤالا بمینت.
دەمێ بابێ چاویش یان کابانی دچنەبەر دلۆڤانیا خودێ، دڤێت ل پەرستگەها لالش ول بەر مەزارێ(ئێزدینەمیر) بێنەڤەشارتن. وپشتی مرنا وان، چرا ل جەم گۆرێن وان دئێنەهلکرن وڤێخستن ژبەر کارێ وان یێ پیرۆز، هەر وەسا وەک وەفاداریەک ژبۆ زەحمەت وکارێ وان ل پەرستگەها لالش کرین.
ئەڤ چەندەژی بوویە بەلگەیەکی باش ددەستێ مەدا ژبۆ زانینا ناڤێن گەلەک بابێ چاویش وکابانیان ئەوێن خزمەتا پەرستگەها لالش کرین، چونکو هەتا نهۆ چرایێن گۆرێن وان دئێنە گوڕی وگەشکرن.
قەستکرنا شکەستیا بۆ پەرستگەها لالش وخۆ شکاندن ژبۆ خزمەتا ڤێ پەرستگەهێ وگرتنا ڕێبازا ئێزدیاتیێ بێ گومان ئێکەژ ئەگەرێن هەرەمەزن یێن پاراستنا پەرستگەها لالش هەر وەسا پاراستنا کەلتوور وفلکلۆرێ ڕەسەنێ ئێزدیان مل ب مل دگەل قەولبێژ وزانایێن دینێ ئێزدیان ئەوێن ب سەدان سالان قەول و بەیت و قەسیدێن دینێ ئێزدیان قوناغ بۆ قوناغێ دسینگێ خۆدا پاراستین سەرەرای هەموو زولم وزۆرداریا بسەرێ ئێزدیان هاتی دقوناغێن مێژووێدا.
ژبەر ڤێ چەندێ ئێزدیاتی وەک دین وبیر وباوەر وفلکلۆر هەر مایە و ئەڤە هەزارێن سالایە ئێزدیان ئەڤ تشتە پاراستی وژ قوناغێن تەنگاڤیێ دەربازکرین وب ئەمانەت گەهاندیە قوناغا نهۆ ئەم تێدا دژین.
هەر وەسا مللەتێ کورد شانازیێ بڤی کەلتوور وسامانێ پڕ بەها دکەت چونکو دریێا ڤی کەلتوورێ کەڤندا بەشەک مەزن ژ مێژووا مللەتێ کورد وقوناغێن تێرا دەربازبووین دئێنەبەرچاڤکرن.
ئەڤەوخەلکەکی دی ژ ئێزدیان و خێرخوازان وبتایبەت ژ ئێزدیێن دەڤەرا باشیک وبەحزانێ قەستا پەرستگەها لالش دکەن ل دەمێ پشتی جەژنان کو ل پەرستگەها لالش دئێنەگێران نەخاسمەجەژنا جەمایێ، هەروەسا ل وەرزێ بەهارێ ول دەما چنینا زەیتوونێن پەرستگەهێ وچێکرنا زەیتێ ، ئه و ژی ژبۆ پێشکێشکرنا خزمەتێ وسڤککرنا کاروبارێن شکەستیا ل پەرستگەها لالش(6)، وهتا نهۆ ئەڤ کار یی بەردەوامە.
کارێن شکەستی ودینداران/
وەکو مەگۆتی شکەستی قەستا پەرستگەها لالش دکەن ژبۆ دینداریێ وپێشکێشکرنا خزمەتێ، له و پاقژکرن وعیبادەت وتازەکرنا نیشانگەه ومەزارێن پیرۆزێن پەرستگەها لالش ل پێشچاڤێن وان شکەستیا یە، ژبلی پووتەدان ب باغێ زەیتونان کو ژێدەرەکی سەرەکیەژبۆ چێکرنا زەیتێ کو دئێتەبکارئینان بۆ هلکرنا فتیل وچرایێن ئاقد ونیشانگەهێن پەرستگەها لالش. بەلێ چێکرنا (بەراتا) کو سومبلەکی پیرۆزەل ناڤ ئێزدیان بتنێ بەهرا خلمەتکار وفەقرایا یە.
لێ (کابانی) ب کارەکی تایبەت ڕادبت، ئەوژی چێکرن ورستنا فتیلا یەوهلکرتنا تاوا بخورێ دەمێ ڤێخستنا چرایا ل بەر نیشانگەهێن خاس وچاکێن ئێزدیان ل ڕۆژێن چاشەمبوو وئینیاندا.
لێ کارێ (بابێ چاویش) ئەوەهەر ڕۆژ سێ بەیتا( بەیتا جندی، بەیتا سبێ، بەیتا هێڤاری) دگەل قەولەکی ل بەر دەریێ قاپیێ دبێژت. هەر وەسا (بابێ چاویش) پشکداریەکا مەزن دکێشانا ڕێورسمێن سەما یێدا ل ڕۆژێن جەژن وهەلکەفتێن ئێزدیان ئەوێن دئێنەگێران ل پەرستگەها لالش هەیە، ژبلی کو ڕستەهلگرە درۆژێن جەژن وسەفەرا نان وماستاندا. دیسان (بابێ چاویش) ب کارێ (بابێ شێخ) ڕادبت دەما (بابێ شێخ) نەل پەرستگەها لالش بت، ئانکو(بابێ چاویش) وەکیلێ (بابێ شێخ)ە.
ژ ئالیەکی دیڤە دەروێش وشکەستی وزانایێن ئێزدیان وهەر کەسێ بڤێت چل ڕۆژیا دگرن ل چلێ هاڤینێ (ژ11 خزەیرانێ هەتا 20 تیرمەهێ) ژ سالناما ڕۆژهەلات(7)، هەر وەسا چل ڕۆژیا ل چلێ زڤستانێ ( ژ 11کانوونا ئێکێ هەتا 20 کانوونا دویێ) ژ هەمان سالناما ڕۆژهەلاتی(8). ئه و کەسێ ب ڕۆژی دبت دبێژنێ ( چلەگر).
ناڤێن شکەستی ودیندارێن لالشا نورانی یێن نهۆ ویێن چۆینەبەر دلۆڤانیا خودێ/
گەلەک کەسان(دینداران) ژ کچ وکوڕان قەستا پەرستگەها لالش کرینە وخۆ شکاندینە وخزمەتەکا دوور ودرێژ ژ ئێزدیاتیێ ڕا کریە هەتا دوماهیا یانا خۆ.
ژبەر کێمبوونا خوندنێ ل ناڤ ئێزدیان وزالبوونا زولم و زۆرداریێ ل سەر وان دقوناغێن مێژووێدا وداگیرکرنا پەرستگەها لالش چەندین جاران ونەبوونا تۆمارەکێ ژبۆ ڕوودانێن ل پەرستگەها لالش چێدبن، هەر وەسا ژبۆ نڤیسینا ناڤێن وان کەسان ئەوێن خزمەتا پەرستگەها لالش کرین. ژبەر ڤێ چەندێ ناڤێن گەلەک شکەستیا هاتیەوندا و بەرزەکرن، وهندی مە پرسیارکری بتنێ ناڤێن وان بابێ چاویش، قەلندەر، کابانی وفەقرایان بدەست مە کەفتن ئەوێن چۆینە بەر دلۆڤانیا خودێ وهەتا نهۆ چرا ل بەر گۆڕێن وان دئێنە ڤێخستن ل ئاقدا(ئێزدینەمیر)، بێیی هیچ پێزانینەکا دی ل دۆر ڕۆژا ژ دایکبوونا وان وجهێن ژێ هاتین ودمێ قەستکرنا وان بۆ پەرستگەها لالش وسالا چۆینە بەر دلۆڤانیا خودێ، ژبلی دوو سێ کەسان ئەوێن ل نێزیک مرین.
ناڤێن وان ژی ل دووف زنجیلا مێژوویی ئەڤەنە:
ناڤێن بابێ چاویشان/
1. مام لیاس
2. خدر مرید
3. شێخ ناسر
4. شێخ مەهمەد
5. کچێ
6. پیر چەرووت پیر لیاس هەکاری
– ژ پیرێن ئێسیبیا یە
– ل سالا 1890 ل ئێسفنێ ژ دایک بوویەل باژێرکێ ئێسفنێ
– ل سالا 1910 کارێ بابێ‌چاویشیێ وەرگرتیە
– ل 8/12/1946 ل پەرستگەها لالش ب غەدر هاتیە کوشتن (وێنێ ژمارە1)
–
7. پیر کەمال پیرمەرعان چێلکی
– ژ پیرێن ئالی یە
– ل سالا 1920 ل گوندێ (سەباحیە) ل دەڤەرا شنگال ژ دایک بوویە
– ل 1/8/ 1947 کارێ بابێ‌چاویشیێ وەرگرتیە
– ل 1/11/2001 ل پەرستگەها لالش چۆیەبەر دلۆڤانیا خودێ(وێنێ ژمارە2)
8. پیر شەرۆ پیر فرمان دنانی
– ژ پیرێن مەهمەدێ ڕەبەنە
– ل سالا 1972 ل گوندێ(کەندالە) ژ دایک بوویە
– ل سالا 1997 قەستا پەرستگەها لالش کریە
– ل 21/12/ 2001 کارێ بابێ‌چاویشیێ وەرگرتیەپشتی پیر کەمال
هەتا نهۆ بەردەوامە ل سەر کارێ خۆ(وێنێ ژمارە3)
ناڤێن کابانیان/
1. دای سپی ئاڤ (*)
2. دای چیچێ
3. دای گولێ
4. دای ڕندێ
5. دای (قوتێ حەجی عەلی کرێت عەلی)
– ژ چینا مریدا یە
– ل سالا 1885 ل گوندێ(بێرستەکێ‌) ل دەڤەرا شێخان ژ دایک بوویە
– ل سالا 1926 کارێ کابانیێ وەرگرتیە
– ل سالا 1969 ل پەرستگەها لالش چۆیەبەر دلۆڤانیا خودێ(وێنێ ژمارە4)
6. دای (شرین گرنوس قاسوک هەبابی)
– ژ چینا مریدا یە
– ل سالا 1927 ل دەڤەرا شنگال ژ دایک بوویە
– ل سالا 1954 قەستا پەرستگەها لالش کریە
– ل سالا 1970 کارێ کابانیێ وەرگرتیە
– ل 13/ 2 / 2016 ل پەرستگەها لالش چۆیەبەر دلۆڤانیا خودێ(وێنێ ژمارە5)
7. دای (ئێریڤان حەجی خدر)(دای ئێرۆ)
– ژ چینا مریدا یە
– ل سالا 1959 ل دەڤەرا بەحزانێ ژ دایک بوویە
– ل #06-03-2016# قەستا پەرستگەها لالش کریە
– ل 27/9/2018 کارێ کابانیێ وەرگرتیە
هەتا نهۆ بەردەوامە ل سەر کارێ خۆ(وێنێ ژمارە6)
ناڤێن فەقرایان/
1. دای بەسێ
2. دای بەفرێ
3. دای عەیشێ
4. دای شرۆ
5. دای خەمێ
6. دای (گولێ شەکر پیر دەرمان قاییدی)
– ژ پیرێن ئالوبەکرا یە
– ل سالا 1917 ل گوندێ(سینا‌) ل دەڤەرا قاییدیا ژ دایک بوویە
– ل سالا 1935 قەستا پەرستگەها لالش کریە
– ل 8/6/ 2000 ل پەرستگەها لالش چۆیەبەر دلۆڤانیا خودێ(وێنێ ژمارە7)
7. دای (موحبەت خودێدا هەبابی)
– ژ چینا مریدا یە
– ل سالا 1973 ل دەڤەرا شنگال ژ دایک بوویە
– ل 2/8/2001 قەستا پەرستگەها لالش کریە
– ل 8 / 9/ 2006 ل پەرستگەها لالش چۆیەبەر دلۆڤانیا خودێ(وێنێ ژمارە8)
ناڤێن قەلندەران/
1. مام عیسۆ ئۆسۆ دەقو سالەح
– ژ وەلاتێ خالتا یە
2. پیر سەعید پیر ئاودی هەکاری
– ژ پیرێن هەسلمەمانە
– ل سالا 1977 ل گوندێ(بێتنارێ) ل دڤەرا شێخان ژ دایک بوویە
– ل 8/8/1997 قەستا پەرستگەها لالش کریەوبووەخلمتکار
هەتا نهۆ بەردەوامە ل سەر کارێ خۆ(وێنێ ژمارە9)
هەژی گۆتنێەکو کەسەکی ئێزدی ژ ڕوسیا بناڤێ (شێخ ئۆسمان) ل سالا 1958ێ قەستا پەرستگەها لالش کربوو وببوو خلمەتکار ومەدەهەکێ خزمەتا پەرستگەها لالش دکر، لێ کارێ خۆ بەردەوام نەکر ودەست ژ کارێ خۆ بەردا ل سالا 1960ێ وبەرەف ڕوسیا چۆ.
ل دوماهیێ دێ بێژین خودێ وان کەسان زێدەکەت ئەوێن خزمەتا مللەتێ خۆ دکەن وبەرژەوەندا خەلکێ خۆ ل سەر بەژەوەندا خۆ یا تایبەت دادەنێن. وبلا ئەڤ شکەستی وخلمەتکار ببنەنموونەژبۆ خەلکەکی دی داکو ڤین ودلۆڤانیا مللەتی ل جەم وان بەرز وبلند بت.
هەروەسا هیڤیخوازم ژ خودێ ژیەکی درێژ بکەتە بەهرا ڤان خلمەتکارا وهەموو ئۆمێدێن وان بجهبینت ژبۆ خزمەتا مللەتی.
ژئالیێ خۆڤەژی دێ هەولدەم تۆمارەکێ یان (لەوحەک) بێته چێکرن وناڤێن هەموو شکەستیا دگەل هەموو تشتێن گرێدای ب ژیانا وانڤەتێدا بێنەنڤیسین داکو هەردەم ل بەر چاڤ بن ودمێژووا پەرستگەها لالش وئێزدیاندا نەئێنە ژبیرکرن.
ژێدەر وپەراوێز/
1. نائل حنون، عقائد ما بعد الموت في حضارة بلاد وادي الرافدين، بغداد، چاپا دویێ، سالا 1986، ل
251-261
2. جورج حبيب، اليزيدية بقايا دين قديم، بغداد، چاپا ئێکێ، سالا 1978، ل 50
3. سعيد الديوەجی، اليزيدية، بغداد، سالا 1973، ل 53
4. شاکر فتاح، یەزیدیەکان وئایینی یەزیدی، سلێمانی، سالی 1969، ل 11
5. خێری بۆزانی، شێخ فەخرێ ئادیا..قەولڤان وئختیار، گۆڤارا لالش ژمارە10، سالا 1999، ل 108
‌6. خضر دوملي، ڕۆژناما دەنگێ لالش، ڕجال نذروا أنفسهم للعمل طواعية في معبد لالش ولا أحد يهتم
بهم، ژمارە19، ل 7)
7. ئێزدیاتی، وانەبۆ قوتابیێن ئێزدیان، ڕێزا چارێ سەرەتا‌یی، سالا 1999، ل 32
‌8. ئێزدیاتی، وانەبۆ قوتابیێن ئێزدیان، ڕێزا پێنجێ سەرەتا‌یی، سالا 1999، ل 19
– سۆپاس بۆ سەماحەتا بابێ چاویش (پیر شەرۆ) وسەماحەتا قەلندەر (پیر سەعید)، کو گەلەک پێزانین ل سەر ڤێ ڤەکۆلینێ داینە من.
(*)- وەکو بۆ مەهاتیەگۆتن ل سەر زمانێ بابێ چاویشی نهۆ ( پیر شەرۆ)، کو (سپی ئاڤ) کچا میرێ جزیرا بۆتان بوو. ول وی دەمێ میرێ بۆتان خواست پڕەکا مەزن ئاڤاکەت، وژبۆ قایمکرنا ڤێ پڕێ شیرەتکارێن وی میری هاندان کو هندەک ئێزدیان بکەتەقوربان وخوونا وان ل سەر پڕێ بێتەرێتن. میرێ بۆتان ژ یا شیرەتکارێن خۆ کر، وهندەک زەلامێن خۆ ڤرێکرنە دەڤەرێن ئێزدیان داکو هندەک ئێزدیان بینن، بەلێ ئه و زەلامێن میری دوو سێ جاران چۆن وڤەنەگەریان وبدەستێ ئێزدیان هاتەکوشتن. پشتی کەسەکی ئێزدی بدەست نەکەفتی ئێک ژ شیرەتکارێن میری گۆتێ: ئەم دچینر دوور داکو ئێزدیەکی بینین، بەلێ کچا تە بخۆ ئێزدیە!، میر شاقسما وگۆتێ چاوا؟، شیرەتکاری گۆت: کچا تەهەر ڕۆژ دوعایێن ئێزدیان دکەت وبەرێ خۆ وەکو وان ددەتە ڕۆژێ ورفتارێن وێ وەکی یێن ئێزدیانە. ئێکسەر هنارتە پێ کچا خۆ وگۆتێ: ئەرێ ئەڤ چیرۆکا من بهیستی ڕاستەیان نە؟، کچا وی گۆتێ: بەلێ بابۆ ڕاستە. میری گۆتێ: باوەربکە ئەگەر هەتا (40) ڕۆژین دی کەسەکی ئێزدی ل هاوارا تەنەهات وتوو قورتالنەکری ئەز دێتە کوژم ل سەر پڕێ. کچا وی گۆتێ :بلا. ژ ئالیەکی دیڤەگەلەک (کۆچەک) ودیندار ژبلی شکەستیان ل پەرستگەها لالش کۆمدبن، وبابێ شێخێ وی سەردەمی دبێژن گەلەکی زانا وژیر بوو وهندەک دبێژن(کۆچەک برهیم)بوو و وی گۆت: دڤێت ئەم دهاوارا کچا میرێ بۆتان بچیین، چونکو گەلەکا تەنگاڤە…ئه و بوو دوو کۆچەکا خۆ کرنە خۆبەخش (فیدایی) وگۆتنە جڤاتێ ئەم دێ چین وێ کچی قورتالکەین… هەر دوو کۆچەک ژ پەرستگەها لالش برێکەفتن.. پشتی قووناغا چەند ڕۆژا ول نیڤا ڕێکێ لاوەک(کوڕەک) دیتن چەند بەرخ دچەراندن دجهەکی کەسکاتیدا ول دۆرماندۆری وێ کەسکاتیێ هەموو هشکاتیبوو!… پشتی سلاڤ ل وی گەنجی کرین ورێا جزیرا بۆتان ژێ خواستین.. ئەوی گەنجی گۆتێ ئەز دێ ل گەل وە ئێمە جزیرێ!.وان کۆچەکان گۆتنەوی گەنجی، مە کارەک هەیەل جەم میرێ بۆتان توو دێ ئێەچی، توو ل بەر بەرخێن خۆبه. ئەوی گەنجی گۆتەوان کۆچەکا: وەشۆل پێنەبت پەرخێن من دێ هەر مینن، ڕابوو وەکاز(گۆپال)ێ خۆ ل نێزیکی بەرخێن خۆ ل عەردی چکلاند وکەپەنێ خۆ پێڤە دالقاند.. وەکو بۆ مە هاتیە گۆتن وەکاز(گۆپال) برێڤه چۆ وبەرخا دا پێ.
ئه و گەنجه دگەل هەردوو کۆچەکان چۆ… دەمێ گەهشتینه بەر دەریێ کۆچکا(قەسرا) میرێ بۆتان ڕۆژا (39)ێ بوو وکچا میرێ بۆتان ل سەر بانێ قەسرێ بوو ودەما چاڤێن وێ ب وان دەروێشان کەفتی، ئێکسەر زانی ئەون یێ ل هاوارا وێ هاتین. ڕابوو تاوەکا بخورێ چێکر وچۆ پێشیا وان هەرسیێان. پرسیار ژ یێ ئێکێ کر: کیەمەزنێ وه؟، گۆتێ یێ ل پێ منە. گۆتەیێ دوویێ: توو مەزنێ وانی؟، گۆتێ یێ ل پێ منە. چۆ جەم کورکی گۆتێ: توو مەزنێ وانی؟، گۆتێ تەدیتیە مەزن ل دوماهیکێ بت، ئینا کچا کچکێ گۆت خودێ تفاقا وەزێدەکەت ومادەم هوون دهۆسانن ب ئاناهیا خودێ ئەم دێ ب سەرکەڤین. وداکو چیرۆک درێژ نەبت دبێژن وان کۆچەکا (سپی ئاڤ) کچا میرێ بۆتان ل گەل خۆ ئینان وبرنە پەرستگەها لالش و(سپی ئاڤ) بوو شکەستی(کابانی) ل وێدەرێ هەتا چۆیە بەر دلۆڤانیا خودێ… له و هەتا نهۆ چرا ل بەر گۆڕێ وێ دئێته ڤێخستن وەکی مەبەری نهۆ ئاماژه پێدای.
تێبینی:
– ئەڤ بابەت وەک سمینار ل وەرزێ ڕەوشەنبیری یێ بنگەهێ لالش ل 4/5/2004ێ ل کۆمەلگەها خانکێ هاتیەپێشکێشکرن بهەلکەفتا بۆرینا (11) سالان ل سەر دامەزراندنا بنگەهێ لالش یێ ڕەوشەنبیری وکۆمەلایەتی.
– ئەڤ ڤکۆلينەبۆ جارا ئێکێ دگۆڤارا لالشدا ئەوا بنگەهێ لالش يێ ڕۆشەنبيرى وکۆمەلايەتى ل دهۆکێ دەردئێخت هاتيەبەلاڤکرن/ ژمارە22/ سالا 2004.
– ل 7/5/2022ێ پشتی هاتیه نووکرن و سەرراستکرن،‌ بۆ جارا دویێ هاتە بەلاڤکرن.[1]