کتابخانه کتابخانه
جستجو

کوردیپیدیا پر اطلاعترین منبع اطلاعاتی کردی است!


گزینه های جستجو





جستجوی پیشرفته      صفحه کلید


جستجو
جستجوی پیشرفته
کتابخانه
نامنامەی کردی
کرونولوژیا از وقایع
منابع
رد پاها
گرد آوریها
فعالیت ها
چگونه جستجو کنم؟
انتشار
ویدئو
گروه بندی
آیتم تصادفی
ارسال
ارسال مقاله
ارسال عکس
نظر سنجی
نظرات شما
تماس
چه نوع اطلاعاتی را که ما نیاز داریم!
استاندارد
قوانین استفادە
کیفیت مورد
ابزار
درباره
آرشیویست های کوردیپیدیا
چه درباره ما می گویند!
اضافه کوردیپیدیا به وب سایت شما
اضافه کردن / حذف ایمیل
آمار مهمان
آمار آیتم
تبدیل فونت ها
تبدیل تقویم ها
بررسی املا
زبان و گویش از صفحات
صفحه کلید
لینک های مفید
پسوند کوردیپدیا برای گوگل کروم
کوکی
زبانها
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
حساب من
ورود به سیستم
عضویت!
رمز عبور خود را فراموش کرده اید!
جستجو ارسال ابزار زبانها حساب من
جستجوی پیشرفته
کتابخانه
نامنامەی کردی
کرونولوژیا از وقایع
منابع
رد پاها
گرد آوریها
فعالیت ها
چگونه جستجو کنم؟
انتشار
ویدئو
گروه بندی
آیتم تصادفی
ارسال مقاله
ارسال عکس
نظر سنجی
نظرات شما
تماس
چه نوع اطلاعاتی را که ما نیاز داریم!
استاندارد
قوانین استفادە
کیفیت مورد
درباره
آرشیویست های کوردیپیدیا
چه درباره ما می گویند!
اضافه کوردیپیدیا به وب سایت شما
اضافه کردن / حذف ایمیل
آمار مهمان
آمار آیتم
تبدیل فونت ها
تبدیل تقویم ها
بررسی املا
زبان و گویش از صفحات
صفحه کلید
لینک های مفید
پسوند کوردیپدیا برای گوگل کروم
کوکی
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
ورود به سیستم
عضویت!
رمز عبور خود را فراموش کرده اید!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 درباره
 آیتم تصادفی
 قوانین استفادە
 آرشیویست های کوردیپیدیا
 نظرات شما
 گرد آوریها
 کرونولوژیا از وقایع
 فعالیت ها - کوردیپیدیا
 کمک
موضوع جدید
اماکن باستانی
تپه باستانی ربط سردشت
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن
آبشار رزگه
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن
قلعه كورگان كوهدشت
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن باستانی
مناره آجری خرم آباد
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن باستانی
پل چالان چولان
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن
تالاب بیشه دالان
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن باستانی
پل کشکان
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن
کوه پریز
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن
غار عالی آباد
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن
غار وقت ساعت
10-07-2024
شادی آکوهی
آمار
مقالات 522,755
عکس ها 105,758
کتاب PDF 19,696
فایل های مرتبط 98,586
ویدئو 1,419
کتابخانه
کردستان و کرد
کتابخانه
دکتر عبدالرحمن قاسملو و کرد...
کتابخانه
40 سال مبارزه در راه آزادی
تحقیقات مختصر
مانیفست آزادی بر مبنای اندی...
زندگینامە
ژیلا حسینی
سۆسیالیزاسیونی منداڵ تا پێش قۆناغی هەرزەکاری (بەشی دووەم)
با املایی کامل در موتور جستجوی ما جستجو کنید، قطعاً نتایج خوبی خواهید گرفت!
گروه: تحقیقات مختصر | زبان مقاله: کوردیی ناوەڕاست
اشتراک گزاری
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
ارزیابی مقالە
نایاب
عالی
متوسط
بد نیست
بد
اضافه کردن به مجموعه
نظر خود را در مورد این مقاله بنویسید!
تاریخ آیتم
Metadata
RSS
به دنبال تصویر رکورد انتخاب شده در گوگل
به دنبال رکورد انتخاب شده در گوگل
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0
سۆسیالیزاسیونی منداڵ تا پێش قۆناغی هەرزەکاری (بەشی دووەم)
نووسینی: کاوە جەلال قادر

2-2- سۆسیالیزاسیۆنی فێرگەیی

منداڵ لایەنی کەم لە تەمەنی شەش ساڵییەوە هەموو ڕۆژێک، جگە لە ڕۆژانی پشوو، چەند سەئاتێک لە فێرگە بەسەردەبات و ئەمەش دەشێت شەش تا نۆ ساڵ بخایەنێت. منداڵ لەم ماوە درێژخایەنەدا نەک تەنیا لە خۆیەوە مامەڵەی جیاواز لەنێو فێرگەدا دەکات، بەڵکوو هاوکات لە ڕەوتی پەیوەندییە نێویەکییەکاندا، هەروەها بەڕێی داواکاریی فێرگەییەوە، فێری شێوازی دیکەی مامەڵەکردن و ڕەفتارنواندن دەبێت، کە پێکڕا گۆڕان بەسەر شێوازە خۆییەکانی کرداری ئەودا دەهێنن.

بۆ نزیککەوتنەوە لە سۆسیالیزاسیۆنی فێرگەیی پێویستە سەرەتا بپرسین کە داخۆ سیستەمی فێرکاری بە چە شێوەیەک پەیوەندە بە کایەکانی دیکەی کۆمەڵگەوە. ئاشکرایە کاراییەکی سۆسیالیزاسیۆنی فێرگەیی بریتییە لە گەیاندنی توانست، چونکە فێرگە بۆ ئەوە دامەزرێنراوە کە بە منداڵان توانستەکانی وەک نووسین و ژماردن، زانستی سرووشتی و ئێستێتیکی و هتد بگەیەنێت، کە منداڵان لە ئاییندەدا پێویستیان پێیانە بۆ ئەوەی بتوانن داواکارییەکانی نێو پڕۆسەی کار وەک فەرمانبەری فەڕمی یان پیشەمەندی سەربەخۆ بەجێبگەیەنن. ئەرکێکی دیکەی فێرگە ئەوەیە کە دەرفەت بڕخسێنێت بۆ ئەوەی منداڵ لە ڕەوتی سۆسیالیزەکردندا شکۆفەی ناخەکی بکات و لێرەشەوە بۆی بلوێت گۆڕان بە توانای خۆیی بدات، ئەوجا لە کاری تیمدا (کۆییدا) جێگەی خۆی بکاتەوە و خۆی بگونجێنێت. دامەزراوەکان کە نوێنەرایەتیی بوارە کولتوورییەکان دەکەن، لەوانە زانکۆ، سەنتەرەکانی توێژینەوە، دامەزراوە فەرهەنگییەکان بەگشتی و تەنانەت یانەکانی وەرزش، “چاوەروانیی ئەوە لە فێرگە دەکەن کە لایەنی کەم (…) گۆچانێکی تێگەیشتن و گرینگیدان و مەئریفە و توانست بۆ نەوەی نوێ ئامادە بکات، بەمەش شیمانەی هاتنی منداڵ بۆ نێو ڕەهەندەکانی ژیانی فەرهەنگی ئاوەڵا بکات.”(20)

ئەرکێکی دیکەی فێرگە لە سۆسیالیزەکردنی منداڵدا ئەوەیە کە هەوڵ بدات هەڵوێستی بەهایی و شێوازەکانی ڕاڤەکردنی پێبگەیەنێت. کەواتە ئەرکی فێرگە لەم کاراییەیدا گەیاندنی کولتوورە، ئەم ئەرکە هاوکات بریتییە لە بنیاتنان و گۆڕاندان بە شوناسێکی کولتووری. لێ پێویستە لەم پەیوەندییەدا جەخت لە هەقیقەتێک بکەین، واتا “ئەوە کە لە کۆمەڵگەدا وەک پۆزەتیڤ، ئەوەش کە سیستەمی سیاسی ڕەوایەتیی پێدەدات، بۆ نموونە سەرکەوتن (نەجاح) بەڕێی توانستی بەدیهێنانەوە، یان هۆشرایەڵی و هتد، وەک بابەتی سەرەکیی وانە ناگەیەنرێن، بەڵکوو لە لاوە وەک ‘پەیڕەوی شاراوە’ (hidden curriculum 21) دەگەیەنرێن. زۆر جار خودی بەشداریکەران نازانن کە ئەم فاکتەرە لاوەکییانە چە واتا و شێوازێکی کاریگەرییان هەیە.”(22)

‘پەیڕەوی شاراوە’ بە هەمان شێوەی پلانی فەڕمیی فێرکاری کارایە لە سۆسیالیزەکردنی منداڵدا، چونکە ‘پەیڕەوی شاراوە‘ هەموو ئەو ئەزموونە سۆسیالانەی فێربوون لەخۆدەگرێت کە منداڵان لە ژیانی ڕۆژانەی فێرگەدا دەیانکەن، بۆ نموونە ژیان لە فێرگە لەوبەر پلانەکانی فێرکارییەوە، یان ڕێنوما و ڕێساکانی فێرگە کە پلانی فێرگەیی نین، بەڵکوو دەسەپێنرێن و کارگەری لەسەر ڕەفتاری فێرخوازان دەنوێنن، ئەوجا چەوساندنەوەی دەربڕینی کتوپڕی پێداویستییە خۆییەکان، یان ڕیزبەندی لەنێو گرووپدا و دانانی منداڵان لەژێر ڕکێفی مەبەستەکانی دامەزراوەی فێرکاریدا.

لە ‘پەیڕەوی شاراوە‘دا چەند ڕەوشێک هەن کە واتای کرۆکییان بۆ سۆسیالیزەکردنی منداڵ هەیە. کێشەیەکی کرۆکی بریتییە لە فەزا و کات. “ژینگەی فەزایی هێزێکی فۆرمێنەرە” بە کاریگەریی بەهێزەوە لەسەر مرۆڤ. شێوەی بینای فێرگە و پۆلی وانە کاریگەری لەسەر هەستی حەساوەیی و میزاجی فێرخوازان بۆ فێربوون دەنوێنن. نەخشەی فێرگە بەڕوونی پێشانی فێرخوازانی دەدات کە پلاندانەرانی بیناکە چە پێشبینییەکیان بۆ فێرگە و وانە هەیە و چۆن ژیانی فێرخوازان دەنرخێنن. هەروەها فۆرماندنی ژوورەکانی وانە، بۆ نموونە ڕیزبەندیی مێزەکان، ئەو هەستە بە فێرخوازان دەدات کە مامۆستایان چاوەڕوانیی چی لە ئەوان دەکەن. بابەتەکانی نێو دامەزراوەی فێرگە تەنیا ڕێ بە نێوچالاکی و بزووتنی تایبەتی دەدەن: فێرخوازان بۆیان هەیە بڕۆن، دابنیشن یان بووەستن، لێ بۆیان نییە ڕابکەن یان پاڵبکەون. لێ لەپاڵ کێشەی فەزادا کێشەی کات هەیە. منداڵان بەڕوونی دەبینن کە کاتی فێربوون لەسەر بنەمای ساڵ و ڕۆژ و سەئات دیاریکراوە، لێ ئەوان هاوکات دەبینن کە فێرکاران بە پێچەوانەوە کاتیان هەیە، دەبینن ئەوە فێرکارانن کە پلانەکانی فێرکاری دادەنێن و دەسەڵاتیان هەیە بۆ ئەوەی سەرەتای وانە و کاری تاک یان گرووپ دیاریبکەن(23).

ڕۆڵێکی “‘پەیڕەوی شاراوە‘ بریتییە لە نرخاندنی ‘ئەنجامەکان’، بەم ڕێیەشەوە کار دەکاتە سەر گەشەی کەسێتی بە سەرەنجامێکەوە کە لە نێوان فێرخوازانی باش و ناباشدا جیاوازی لە هەستی خۆیی و متمانەبەخۆکردندا سەرهەڵدەدات. ئەو منداڵانە کە ئەنجامی فێرگەیی باشیان هەیە، پێشبینییەکی سەقامگیرتری کەسێتیی خۆیانیان هەیە لەو فێرخوازانە کە کەمتر سەرکەوتوون. کەواتە فێرگە بەهێزتر لە خێزان دەرفەت بۆ ئەوە دەڕەخسێنێت کە فێرخوازان خۆیان بە کەسانی دی بەراورد بکەن، یان دەرک بکەن کە چۆن ئەوان لە لایەن کەسانی دیکەوە دەنرخێنرێن. بەم شێوەیە نرخاندنی بەدیهێنانە فێرگەییەکان دەبێت بە بەشێکی شوناسی کەسیی.”(24)

ئێمە هاوکات لە فێرگە سۆسیالیزاسیۆنی تایبەت بە ڕەگەزەکان دەبینین، لێ لەم پەیوەندییەدا پێویستە لە پێگەیاندنی کوڕان و کچاندا ڕەچاوی فێرگەی تێکەڵ یان جیاکراوە بکەین. لە سۆسیالیزاسیۆنی فێرگەیی جیای ڕەگەزەکاندا هەر لە سەرەتاوە دیوارێک لە نێوان منداڵانی نێر و مێدا هەڵدەچنرێت، کە ئیدی لەم تەمەنەوە شێوازەکانی دەربڕینی ئارەزوویان بۆ یەکدی، شەرم لە یەکدی، ناز بەسەر یەکدیدا، سەرهەڵدەدەن، کەواتە لەم تەمەنەوە گەرای کاریگەرییە دەروونییەکان لەسەر کوڕان و کچانی گەنج دادەنرێت، بەم ڕێیەشەوە فۆرمی باوی ڕێکخراوی کۆمەڵایەتی بەرهەمدەهێنرێتەوە. لە لایەکی دیکەوە گومانی تێدا نییە کە سۆسیالیزاسیۆنی ڕەگەزی لە فێرگەی تێکەڵدا نزیکی لە نێوان ڕەگەزەکاندا چێدەکات و بەمەش ترس و شەرمی تایبەتی ڕەگەزییانە کەمدەکاتەوە، لێ لێرەش هێشتا هەر بەبێ ئاگا یان بەبێ مەبەست سۆسیالیزاسیۆنی تایبەتی ڕەگەزی ڕوودەدات: “کوڕان زۆرتر لە کچان لە وانەدا پرسیاریان لێدەکرێت، ستایش یان سەرزەنشت دەکرێن و بەهۆی کێماسی دیسپلینەوە گەڤ دەکرێن. کوڕان زۆرتر لە کچان پەیوەندیی چاویان لەتەک فێرکاراندا هەیە، فەزاییانە لێیان نزیکترن و زۆرتر لە کچان پرسیاریان لێدەکرێتەوە. بە شێوەیەکی دی ببێژین: کوڕان زۆرتر لە کچان ئاگامەندییان لە لایەن فێرکارانەوە پێدەبڕێت، ئەمەش زۆر جار بە پێچەوانەی مەبەستی دیاریکراوی خودی کامڵەکانەوە(…). بەشداریی کوڕان لە وانەدا پڕبەهاتر دادەنرێت و ئەوان زۆرتر وەک شایانی پشتیوانیکردن دادەنرێن، بۆیە ڕوودەدات کە زۆرتر لە کچان هاندەدرێن.”(25)

3– کاریگەریی کولتوور لەسەر پڕۆسەی سۆسیالیزاسیۆن

لە سەرەوە کێشەی سۆسیالیزاسیۆنمان لە ڕووی پەیوەندیی نێوان بکەرانی سۆسیالیزاسیۆن (واتا دایک و باوک و فێرگە) و منداڵەوە دیاری کرد. لێ هەروەها کولتووریش فاکتەرێکی گرنگی سۆسیالیزاسیۆنە، چونکە کولتوور وەک کڵافەیەک لە بیروباوەڕ و دەستکەوت و ترادیسیۆن، کە هەموویان “پاشین”ەی کۆمەڵگەیەک پێکدەهێنن، هەمیشە ڕۆڵی سەروەری خۆی دەنوێنێت و کاریگەرە لەسەر گۆڕانی کەسێتی.

3-1- تێگەی کولتوور

کولتوور کە دراوێکی پڕواتایە لە هەر کۆمەڵگەیەکدا، “بریتییە لە کۆی سەرجەم بونیادەکانی ڕەفتار، هەروەها بریتییە لەو هەڵوێست و بەهایانە کە ئەندامانی کۆمەڵگەیەکی تایبەتی بەهاوبەشی هەیانن و وەک میرات دەیانگەیەنن بە نەوەکانی دی.”(26) کولتوور “بەشێکی کرۆکیی ڕوودانە کۆمەڵایەتییەکانە”، گرنگترین کارایی کولتوور لەوەدایە کە “جەخت لە بۆماوەی کۆمەڵایەتی دەکات”، هەروەها لەبەر ئەوەی فۆرم بە ڕەفتاری ڕاستینە دەدات، ئەوا کاریگەرییەکی پێوارەیی (معیاری)ی هەیە، جگە لەوە کولتوور “دەستوێژێکە بۆ چارەسەری کێشە.”(27)

ئێمە دەتوانین کولتوور بەسەر دوو کایەی سەرەکیدا بەش بکەین: کولتووری مادی (ماتەریەل) و نامادی (هۆشەکی). یەکەمیان بریتییە لە شکۆفەی مادی و تەکنیکیی کۆمەڵگە، واتا سەرجەم ئەو شتانە دەگرێتەوە کە لە ئاستی گۆڕانی زانستی کۆمەڵگەیەک جیانابنەوە. لێ کولتووری نامادی یان هۆشەکی بە پێچەوانەوە بریتییە لە نۆرمەکان (پێوارەکان)، جۆرەکانی پێشبینیی ئاوەزمەندانە و نائاوەزمەندانە، وەک پێشبینیی زانستی، بڕوای ئایینی، ئەفسانە و داستانەکان و هتد (28).

3-2- ڕۆڵی کولتوور لە پێگەیاندنی کەسێتیدا

مرۆڤ بوونەوەرێکی کۆمەڵایەتییە. تەنانەت مەلۆتکە لەکاتی هاتنیدا بۆ نێو جیهان بەندە بە هاومرۆڤانییەوە. لەبەر ئەوەی مەلۆتکەی شیرەمژە لە لایەن کۆمەڵگەیەکی تایبەتی و نوێنەرەکانییەوە بەکرۆکی کاری تێدەکرێت، ئەوا پرسیارەکە سەبارەت بە گۆڕانی منداڵ پتر ڕوو لەو کۆمەڵگە و کولتوورە دەکات کە ئەو لە نێویدا پێدەگات. “بۆ ئەوەی لە واتای کۆمەڵگەی مرۆڤیی وەک فاکتەری سۆسیالیزاسیۆن بۆ ڕەفتار تێبگەین، دەبێت خۆمان بە کولتوورەوە خەریک بکەین، چونکە کولتوور گرنگترین دراوە لە هەر کۆمەڵگەیەکدا. کولتوور پێکدێت لە بونیادی فێربوو و ڕێکخراوی ڕەفتار کە مۆرکی تایبەتیی کۆمەڵگەیەکن.”(29)

بێگومان کولتوور نەک بە شێوەیەکی موجەڕەد (ئەبستراکت)، بەڵکوو بە شێوەیەکی بەرجەستە بەڕێی نوێنەرەکانییەوە (دایک و باوک، فێرکار، مەلا و هتد) کارا دەبێت. “سیستەمەکانی بڕوا (العقیدە) کە مەرجی کولتوورییان هەیە، هەروەها تێڕوانینە سەروەرەکان سەبارەت بە سرووشتی مرۆڤ، پاشان مەبەستی ژیانی مرۆڤ و پەیوەندیی ئەو بە ژینگە و هاومرۆڤانییەوە، کاریگەرییەکی بەواتایان لەسەر پڕۆسەی سۆسیالیزەکردن هەیە. کامڵەکانی هەندێک کولتوور پەروەردەی منداڵ تەنیا وەک کێشەی تێرکردن دەبینن، منداڵان لە کولتووری دیکەدا وەک بابەتی گوێرایەڵی یان بەخێوکردن دەبینرێن، کولتووریش هەیە کە بایەخ بە تەحقیقکردنی کەسێتیی خۆ و خودبەدیهێنان دەدات”(30).

کولتوورێک کە لە سۆسیالیزەکردنی منداڵدا ئەزموونی کۆیی، واتا بەستنەوەی تاک لەنێو ڕێنوما دانراوە ترادیسیۆنیەکاندا بەهەند وەربگرێت، ئەو کولتوورە پێگەیشتنی “من”ی کەس ڕەتدەکاتەوە، چونکە کەس پێویستە وەک کەرتی کۆمەڵ ڕەفتار بنوێنێت و پەیوەندییەکانی خۆی دابمەزرێنێت. لە پاشخانی داواکارییە کولتوورییەکانەوە کچان و کوڕان وەک ژنی ماڵ و دایکی ئاییندە، یان وەک پیاوی گوێرایەڵ و دڵسۆز بۆ داب و نەرێتی سەروەر، سۆسیالیزە دەکرێن. بەم شێوەیە کچان و کوڕان چاو لە نموونەکانیان دەکەن، نموونەکانیش لای کچان بریتین لە هەڤاڵان، دایک و نەنک، پوور و ژنانی دراوسێ و هتد، لێ لای کوڕان بریتین لە هەڤاڵان، باوک و باپیر، مام و خاڵ و پیاوانی دراوسێ و هتد. سەرەنجامی ئەم چاولێکەرییە یان لاساییە ئەوەیە کە “‘من‘ بە دەگمەن شکۆفە دەکات و بەزۆریی لەنێو چێوەی نێوچالاکیی کۆمەڵایەتیدا دەردەکەوێت، لێرەشدا لە پشتی کردارەکەوە دەمێنێتەوە.”(31)

4– گۆڕانی زمان لای منداڵ

منداڵ لە پڕۆسەی سۆسیالیزاسیۆندا خۆشە دەکرێت داب و نەریتەکانی کۆمەڵ وەربگرێت، تا ببێت بە ئەندامێکی گونجاوی کۆمەڵگە، لەم ڕەوتەشدا ناچار دەکرێت فێری فۆرمە ناسێنراوەکانی ئاخافتن ببێت. گەر منداڵ خۆی بۆ شتێک وشەیەک بدۆزێتەوە، ئەوا کۆمەڵگە ئەو وشەیەی لێوەرناگرێت. کۆمەڵگە بۆ دیاریکردنی شتێکی تایبەت وشەیەکی دیکەی هەیە، بۆ نموونە چەو، تەرزە. بێگومان وشەدروستکردنەکانی منداڵ بۆ ماوەیەک لە یادمانی لێبوردووی خێزانی ناوکیدا (core family) دەمێننەوە، لێ ناچەسپێن، بەڵکوو هێدی هێدی لەبیردەچنەوە.

4-1- زمان وەک دەرکەوتەی تایبەت بە مرۆڤ

ئێمە دەتواین لە سێ شێوەدا دەرکەوتنی زمان لەنێو مرۆڤدا دیاری بکەین: زمان دەربڕینی ئەو ڕەوشانەیە کە وەک بوونی ئاژەڵی لەنێو دەروونی مرۆڤدا دەژین؛ زمان دەربڕینی ئەو توانستەیە کە دەتوانێت ناو لە هەموو شتەکانی جیهان بنێت؛ لە کۆتاییدا زمان دەربڕینی ئەو توانستەیە کە هەوڵ دەدات لە پەیڤیندا بە خودی خۆی بگات و بەم ڕێیەشەوە زمان دەبێت بە خەریکبوون لەتەک خودی خۆدا.(32)

زمان لە پڕۆسەی سۆسیالیزاسیۆندا واتای تایبەتی وەردەگرێت. “توانست بۆ ئەوە کە منداڵ سۆسیالیزە بکرێت، بەندە بە توانستی منداڵەوە بۆ سیمبۆل، ئەمیش بەندە بە توانستی زمانەوە”. سیمبۆلەکان لە پەیوەندییە نێومرۆڤییەکاندا “چالاک دەبن و لە دۆخە سۆسیالەکاندا واتای خۆیان وەردەگرن.”(33) گومانی تێدا نییە کە کاراییەکانی مێشک فاکتەرێکی سەنترالین بۆ فێربوونی زمان، سەرەڕای ئەمە پێدەچێت زمان بەتەنیا بەند نەبێت بە فێربوونەوە، چونکە “دەبێت چەند پڕۆسەیەکی کۆگنیتیڤی (مەئریفی) گەشە بەپێش فێربوونی زماندا ڕابووبوورن، کە ئیدی دوای گەیشتن بە ‘ئامادەبوون بۆ زمان‘، زمان بتوانێت بەڕێی وروژێنەرەکانی ژینگەوە ئاوەڵا ببێت.”(34) لەم ڕوانگەیەوە زمان لەنێو پڕۆسەیەکی نوێکردنەوەدا ئاوەڵادەبێت، لەم ڕەوتەدا بونیادە شارراوەکانی زمان دەرفەتی دەرکەوتنیان بۆ دەڕەخسێت کە ئیدی لە کۆتاییدا ناوەرۆکەکانی زمان شیاوی فێربوون و پاراستن دەبن.(35)

واتای زمان لە ڕووی پسیکۆلۆژییەوە لەو پرسیارەدایە کە ڕوودەکاتە مامەڵەی مرۆڤان لەتەک زماندا، یان ئەو پرسیارەیە کە داخۆ ئەوان لەسەر بناغەی چە پێشمەرجێک و بە چە شێوازێک فێری زمان ببن. زمان لەم ڕوانگەیەوە ئامرازە “بۆ ئەوەی کەسێک تێڕوانینێک لەبارەی شتەکان بە کەسێکی دی ڕابگەیەنێت”. کەواتە زمان کارەکتەری کرداری هەیە و لەم کردارەدا سێ تەوەرە هەن: تەوەرەی خۆیی (کەسێک)، تەوەرەی نێویەکی (ئەویدی)، تەوەرەی بابەتی (لەبارەی شتەکان).(36)

لێ هەروەها لە زماندا شێوازی بیرکردنەوەی کۆمەڵگەیەک دەردەکەوێت. زمانێک چەند هەژار بێت، بیرکردنەوەی ئەو کۆمەڵگەیەش ئەوەندە سادەیە. لەبەر ئەوەی بیرکردنەوە و زمان بە شێوەیەکی مێژوویی گۆڕراون و هەردووکیان پێکەوە لەتەک کارەکتەری تایبەتیی کۆمەڵگەیەکدا میراتە سۆسیالەکەیان پێکدەهێنن، ئەوا شێوازی بیرکردنەوە و زمانی کۆمەڵگەیەک پێکهاتەی کرۆکین لە پڕۆسەی سۆسیالیزاسیۆندا، چونکە “ئەو زمانە کە منداڵ فێری دەبێت، کەمتر زمانی خۆیەتی، بەڵکوو بەزۆریی زمانی کۆمەڵگەیە. گەرچی تاکەکەسانی جیاواز دەتوانن سیمای تایبەتی بە شێوازە چەسپیوەکانی دەربڕین و پەیڤین و واتا بدەن، لێ هێشتا هەر ئەم وەرگۆڕینە خۆییانە ناوکێکی هاوبەشیان وەک بناغە هەیە”(37). ئێمە دەتوانین، لە ڕووی سایکۆلۆژییەوە، زمان وەک ئاوێنەی پەیوەندییە سۆسیالەکان ببینین. بە هەر حاڵ “زمان گرنگترین بابەتی سۆسیالیزاسیۆنە.”(38) [1]
این مقاله بە زبان (کوردیی ناوەڕاست) نوشته شده است، برای باز کردن آیتم به زبان اصلی! بر روی آیکون کلیک کنید.
ئەم بابەتە بەزمانی (کوردیی ناوەڕاست) نووسراوە، کلیک لە ئایکۆنی بکە بۆ کردنەوەی بابەتەکە بەو زمانەی کە پێی نووسراوە!
این مقاله 417 بار مشاهده شده است
هشتگ
منابع
[1] سایت | کوردیی ناوەڕاست | ماڵپەری کوردڕاوم - 29-06-2021
آیتم های مرتبط: 3
زبان مقاله: کوردیی ناوەڕاست
زبان- لهجە: ک. جنوبی
نوع انتشار: دیجیتال
نوع سند: زبان اصلی
کتاب: فلسفە
کشور - اقلیم: جنوب کردستان
فراداده فنی
کیفیت مورد: 90%
90%
این مقاله توسط: ( هومام طاهر ) در تاریخ: 23-11-2022 ثبت شده است
این مقاله توسط: ( زریان سرچناری ) در: 25-11-2022 بازبینی و منتشر شده است
این مقاله برای آخرین بار توسط: روژگار کرکوکی در 06-04-2024 بروز شده است
آدرس مقالە
این مقاله 417 بار مشاهده شده است
کوردیپیدیا پر اطلاعترین منبع اطلاعاتی کردی است!
تحقیقات مختصر
آیا میرزا کوچک خان جنگلى کورد است؟
اماکن باستانی
تپه باستانی ربط سردشت
تصویر و توضیحات
سمکو همراه با سورمە خواهر مارشیمون و نیکیتین سفیر روسها
اماکن باستانی
پل کشکان
زندگینامە
یوسف قادریان
تصویر و توضیحات
گروهی از مبارزان کرد در مهاباد در سال 1983
کتابخانه
افسانەهای لری
زندگینامە
هلیا برخی
زندگینامە
هانا وکیل
اماکن باستانی
مناره آجری خرم آباد
کتابخانه
غمنوای کوهستان
تحقیقات مختصر
بمباران شیمیایی سردشت
زندگینامە
سوسن رازانی
کتابخانه
دریاچه شاهی و قدرتهای بزرگ؛ پژوهشی در کشتیرانی دریاچه ارومیه (عصر قاجاریه)
زندگینامە
سارا خضریانی
کتابخانه
جغرافیای لرستان
زندگینامە
فریدون بیگلری
تصویر و توضیحات
حاج رحیم خرازی همراه با همسر و فرزندانش
زندگینامە
سامان طهماسبی
تحقیقات مختصر
شاهان شبان و پنج قرن حکومت کوردها بر مصر
کتابخانه
تذکره امرائی؛ گلزار ادب لرستان
زندگینامە
قطب‌ الدین صادقی
تصویر و توضیحات
ورود افراد باشلوار کردی ممنوع
تحقیقات مختصر
بمباران شیمیایی حلبچه
اماکن باستانی
قلعه کوهزاد
تصویر و توضیحات
مهاباد ، سال 1338 ، مدرسه سعادت (واقع در کوچه شافعی بین خیابان مخابرات و جام جم ، منزل کنونی خانواده نجم زاده)
زندگینامە
محمد اوراز
زندگینامە
روژین دولتی
اماکن باستانی
پل چالان چولان
تحقیقات مختصر
مختصری از ایلام کهن کورد

واقعی
کتابخانه
کردستان و کرد
10-06-2012
هاوری باخوان
کردستان و کرد
کتابخانه
دکتر عبدالرحمن قاسملو و کردستان
23-07-2014
هاوری باخوان
دکتر عبدالرحمن قاسملو و کردستان
کتابخانه
40 سال مبارزه در راه آزادی
28-04-2013
هاوری باخوان
40 سال مبارزه در راه آزادی
تحقیقات مختصر
مانیفست آزادی بر مبنای اندیشه های قاسملو
26-11-2022
شادی آکوهی
مانیفست آزادی بر مبنای اندیشه های قاسملو
زندگینامە
ژیلا حسینی
15-06-2023
شادی آکوهی
ژیلا حسینی
موضوع جدید
اماکن باستانی
تپه باستانی ربط سردشت
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن
آبشار رزگه
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن
قلعه كورگان كوهدشت
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن باستانی
مناره آجری خرم آباد
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن باستانی
پل چالان چولان
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن
تالاب بیشه دالان
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن باستانی
پل کشکان
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن
کوه پریز
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن
غار عالی آباد
10-07-2024
شادی آکوهی
اماکن
غار وقت ساعت
10-07-2024
شادی آکوهی
آمار
مقالات 522,755
عکس ها 105,758
کتاب PDF 19,696
فایل های مرتبط 98,586
ویدئو 1,419
کوردیپیدیا پر اطلاعترین منبع اطلاعاتی کردی است!
تحقیقات مختصر
آیا میرزا کوچک خان جنگلى کورد است؟
اماکن باستانی
تپه باستانی ربط سردشت
تصویر و توضیحات
سمکو همراه با سورمە خواهر مارشیمون و نیکیتین سفیر روسها
اماکن باستانی
پل کشکان
زندگینامە
یوسف قادریان
تصویر و توضیحات
گروهی از مبارزان کرد در مهاباد در سال 1983
کتابخانه
افسانەهای لری
زندگینامە
هلیا برخی
زندگینامە
هانا وکیل
اماکن باستانی
مناره آجری خرم آباد
کتابخانه
غمنوای کوهستان
تحقیقات مختصر
بمباران شیمیایی سردشت
زندگینامە
سوسن رازانی
کتابخانه
دریاچه شاهی و قدرتهای بزرگ؛ پژوهشی در کشتیرانی دریاچه ارومیه (عصر قاجاریه)
زندگینامە
سارا خضریانی
کتابخانه
جغرافیای لرستان
زندگینامە
فریدون بیگلری
تصویر و توضیحات
حاج رحیم خرازی همراه با همسر و فرزندانش
زندگینامە
سامان طهماسبی
تحقیقات مختصر
شاهان شبان و پنج قرن حکومت کوردها بر مصر
کتابخانه
تذکره امرائی؛ گلزار ادب لرستان
زندگینامە
قطب‌ الدین صادقی
تصویر و توضیحات
ورود افراد باشلوار کردی ممنوع
تحقیقات مختصر
بمباران شیمیایی حلبچه
اماکن باستانی
قلعه کوهزاد
تصویر و توضیحات
مهاباد ، سال 1338 ، مدرسه سعادت (واقع در کوچه شافعی بین خیابان مخابرات و جام جم ، منزل کنونی خانواده نجم زاده)
زندگینامە
محمد اوراز
زندگینامە
روژین دولتی
اماکن باستانی
پل چالان چولان
تحقیقات مختصر
مختصری از ایلام کهن کورد
پوشه ها
زندگینامە - کشور - اقلیم (مکان تولد) - شمال کردستان زندگینامە - پیشه - هنرمند زندگینامە - اعتقادات سیاسی - ناسیونالیست زندگینامە - جنسیت - زن زندگینامە - در قید حیات هستند؟ - خیر زندگینامە - شهر و شهرستان (مکان تولد) - آمد زندگینامە - علت مرگ - مرگ و بیماری طبیعی زندگینامە - محل اقامت - خارج از کشور زندگینامە - محل اقامت - کردستان زندگینامە - ملیت - کرد

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.67
| تماس | CSS3 | HTML5

| مدت زمان ایجاد صفحه: 1.093 ثانیه