کتابخانه کتابخانه
جستجو

کوردیپیدیا پر اطلاعترین منبع اطلاعاتی کردی است!


گزینه های جستجو





جستجوی پیشرفته      صفحه کلید


جستجو
جستجوی پیشرفته
کتابخانه
نامنامەی کردی
کرونولوژیا از وقایع
منابع
رد پاها
گرد آوریها
فعالیت ها
چگونه جستجو کنم؟
انتشار
ویدئو
گروه بندی
آیتم تصادفی
ارسال
ارسال مقاله
ارسال عکس
نظر سنجی
نظرات شما
تماس
چه نوع اطلاعاتی را که ما نیاز داریم!
استاندارد
قوانین استفادە
کیفیت مورد
ابزار
درباره
آرشیویست های کوردیپیدیا
چه درباره ما می گویند!
اضافه کوردیپیدیا به وب سایت شما
اضافه کردن / حذف ایمیل
آمار مهمان
آمار آیتم
تبدیل فونت ها
تبدیل تقویم ها
بررسی املا
زبان و گویش از صفحات
صفحه کلید
لینک های مفید
پسوند کوردیپدیا برای گوگل کروم
کوکی
زبانها
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
حساب من
ورود به سیستم
عضویت!
رمز عبور خود را فراموش کرده اید!
جستجو ارسال ابزار زبانها حساب من
جستجوی پیشرفته
کتابخانه
نامنامەی کردی
کرونولوژیا از وقایع
منابع
رد پاها
گرد آوریها
فعالیت ها
چگونه جستجو کنم؟
انتشار
ویدئو
گروه بندی
آیتم تصادفی
ارسال مقاله
ارسال عکس
نظر سنجی
نظرات شما
تماس
چه نوع اطلاعاتی را که ما نیاز داریم!
استاندارد
قوانین استفادە
کیفیت مورد
درباره
آرشیویست های کوردیپیدیا
چه درباره ما می گویند!
اضافه کوردیپیدیا به وب سایت شما
اضافه کردن / حذف ایمیل
آمار مهمان
آمار آیتم
تبدیل فونت ها
تبدیل تقویم ها
بررسی املا
زبان و گویش از صفحات
صفحه کلید
لینک های مفید
پسوند کوردیپدیا برای گوگل کروم
کوکی
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
ورود به سیستم
عضویت!
رمز عبور خود را فراموش کرده اید!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 درباره
 آیتم تصادفی
 قوانین استفادە
 آرشیویست های کوردیپیدیا
 نظرات شما
 گرد آوریها
 کرونولوژیا از وقایع
 فعالیت ها - کوردیپیدیا
 کمک
موضوع جدید
زندگینامە
خلیل جنگی
02-07-2024
شادی آکوهی
تحقیقات مختصر
خاندان مکری و تبار دکتر عبدالرحمان قاسملو (بابوش خان)
02-07-2024
شادی آکوهی
تحقیقات مختصر
خالو قربان هرسینی و مرگ او بدست کاکە سوار از خانهای منگور مهاباد
02-07-2024
شادی آکوهی
تحقیقات مختصر
مختصری از ایلام کهن کورد
02-07-2024
شادی آکوهی
تحقیقات مختصر
آیا میرزا کوچک خان جنگلى کورد است؟
02-07-2024
شادی آکوهی
تحقیقات مختصر
شاهان شبان و پنج قرن حکومت کوردها بر مصر
02-07-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
محمد اوراز
01-07-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
یوسف قادریان
01-07-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
سامان طهماسبی
01-07-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
فریدون بیگلری
01-07-2024
شادی آکوهی
آمار
مقالات 520,619
عکس ها 105,297
کتاب PDF 19,573
فایل های مرتبط 98,271
ویدئو 1,414
زندگینامە
لیلا زانا
زندگینامە
نوزاد رفعت
تحقیقات مختصر
خالو قربان هرسینی چە کسی بو...
زندگینامە
عزیز یوسفی
تصویر و توضیحات
چند تن از کردهای یهودی اهل ...
Քրդեր
عکس های تاریخی دارایی ملی ماست! لطفا ارزش آنها را با لوگوها، متن و رنگ آمیزی کم نکنید!
گروه: تحقیقات مختصر | زبان مقاله: Հայերեն
اشتراک گزاری
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
ارزیابی مقالە
نایاب
عالی
متوسط
بد نیست
بد
اضافه کردن به مجموعه
نظر خود را در مورد این مقاله بنویسید!
تاریخ آیتم
Metadata
RSS
به دنبال تصویر رکورد انتخاب شده در گوگل
به دنبال رکورد انتخاب شده در گوگل
کوردیی ناوەڕاست1
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
عربي0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
中国的0
日本人0

Քրդեր

Քրդեր
$Քրդեր$
Քրդեր (քրդ.՝ کورد, Քուրդ) իրանալեզու ժողովուրդ, որը բնակվում է հիմնականում Առաջավոր Ասիայում՝ Հայկական լեռնաշխարհում, Հյուսիսային Միջագետքում և Իրանական լեռնաշխարհի հյուսիսարևմտյան մասում։ Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, զրկվելով քրիստոնյա հայ և ասորի բնակչությունից՝ լեռնային ընդարձակ տարածքներ բնակեցվում են բացառապես քոչվոր և կիսաքոչվոր քրդերով, ուստի քրդաբնակ դարձած տարածքները հայտնի են դառնում որպես «Քուրդիստան»։ Այն ներառում է հարավարևելյան Թուրքիան, հյուսիսարևմտյան Իրանը, հյուսիսային Իրաքը և հյուսիսային Սիրիան[16][17]։ 21-րդ դարի սկզբին Հայաստանում, Վրաստանում և Ադրբեջանում բնակվողների թիվը մոտենում էր 50 հազարի։ Քրդեր բնակվում են նաև Փոքրասիական բարձրավանդակում և Խորասանում։ Բացի այդ կան քրդական սփյուռքի մեծ համայնքներ արևմտյան Թուրքիայի քաղաքներում, հատկապես Ստամբուլում։ 20-րդ դարի վերջին տասնամյակներից, պայմանավորված հիմնականում թուրքերի՝ Արևմտյան Եվրոպա արտագաղթով, ստեղծվել և արագորեն ստվարացել են Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Նիդերլանդների, Անգլիայի, Բելգիայի և Սկանդինավյան երկրների քրդաբնակ գաղութները։ Թվով քրդերի քանակը հաշվվում են մինչև 60 միլիոն[18][19]։
Քրդերը խոսում են քրդերենով և Զազա-Գորանի լեզուներով, որոնք պատկանում են Հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի արևմտաիրանական ճյուղին[20][21][22]։ Քրդերի մեծամասնությունը իսլամադավան է՝ սուննիական (շաֆիական), մասամբ նաև՝ շիական։ Թուրքիայի և Իրանի որոշ գավառներում ապրում են նաև այլադավան քրդեր, որոնք հանդիսանում են ալևիականության, Երսանիզմի, Եզդիականության, զրադաշտականության և Քրիստոնեության հետևորդներ։
Առաջին համաշխարհային պատերազմում Օսմանյան կայսրության պարտությունից հետո հաղթանակած Դաշնակիցները քրդական պետություն ստեղծելու նախագիծ առաջ քաշեցին 1920 թվականի Սևրի պայմանագրով։ Սակայն խոստումը չկատարվեց, քանի որ երեք տարի անց կնքվեց Լոզանի պայմանագիրը, որով գծագրվեցին ժամանակակից Թուրքիայի սահմանները՝ թողնելով քրդերին փոքրամասնության կարգավիճակ իրենց երկրներում[23]։
$Ծագում ու պատմություն$
Քրդերի ծագումն ու պատմությունը այդքան էլ լավ չի ուսումնասիրված։ Ըստ ուսումնասիրությունների (Դ.Ն. Մարքենզի և ուրիշներ), քրդերի նախահայրենիքը եղել է Իրանի Պարսք (Ֆարս) նահանգի հյուսիսային շրջանը (Զագրոսի լեռներ)։ Արաբական խալիֆայության կազմավորումից հետո քրդական ցեղերը թափանցել են Հյուսիսային Միջագետք և ընդունել իսլամ, իսկ սելջուկյան թուրքերի տիրապետության ժամանակաշրջանում (11-12-րդ դարեր) հաստատվել Հայաստանի հարավային նահանգների (Հայոց Միջագետք, Աղձնիք, Կորճայք) որոշ գավառներում։ Քրդերն առաջին անգամ հիշատակվում են 12- դարի գրավոր աղբյուրներում՝ որպես վաչկատուն ու խաշնարած ցեղեր (արաբ միջնադարյան հեղինակները «քուրդ» ցեղանունը հաճախ օգտագործում են «թափառակենցաղ խաշնարած» իմաստով)։ Քրդերը Հայաստանի այլ նահանգներում աստիճանաբար սփռվել են թուրքական սուլթանության տիրապետության հաստատումից (16-րդ դար) հետո։
Պատմագիտության մեջ ներկայացվող «Քուրդիստան» կամ «Քրդստան» անվանումը օգտագործվում է սոսկ ազգագրական իմաստով (Իրանի Քուրդիստան, Իրաքի Քուրդիստան, Թուրքիայի Քուրդիստան), որովհետև գոյություն չի ունեցել նման քաղաքական միավորում։
$Քրդերի բաժանում$
Քրդերը բաժանվում են երկու հիմնական մասի՝ հյուսիսային քրդեր կամ քուրմանջիներ (Հայաստան, Վրաստան, Ադրբեջան, Թուրքիա, Սիրիա, Իրանի և Իրաքի որոշ շրջաններ) և հարավային քրդեր կամ սորաններ (Իրաք և Իրան), որոնք միմյանցից տարբերվում են ազգագրական, մարդաբանական և լեզվական մի շարք հատկանիշներով։
$Քրդերի համայնքներ$
$Թուրքիա$
Տարբեր աղբյուրների գնահատմամբ՝ Թուրքիայի քուրդ բնակչությունը կազմում է 18% -ից[24] 25%[25]: Այնուամենայնիվ, քրդախոսների թիվը շատ ավելի ցածր է՝ կապված քրդերենը ճնշելու և հասարակական տարածքներում արգելելու թուրքական պետության կողմից իրականացվող համակարգային քաղաքականության հետ։ 1994 թ. առաջին քուրդ կին պատգամավոր, Ամեդ (Դիարբեքիր) քաղաքի ներկայացուցիչ Լեյլա Զանայի խորհրդարանական երդման արարողության ժամանակ Թուրքիայում մեծ սկանդալ առաջացավ այն պատճառով, որ Զանան պատգամավորական երդման իր խոսքը ավարտեց հետևյալ եզրույթով քրդերեն լեզվով՝ «Ես տալիս եմ այս երդումը հանուն թուրք և քուրդ ժողովուրդների եղբայրության»։ Այս ելույթը դարձավ նրա ձերբակալության հիմնական պատճառը։
1970-ականներից ի վեր Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը դատապարտեց Թուրքիայի կողմից կատարած մարդու իրավունքների հազարավոր ոտնահարումներ, այդ թվում՝ քուրդ քաղաքացիական անձանց արտադատական ​​սպանություններ, խոշտանգումներ և քրդաբնակ գյուղերի մասսայական ոչնչացում։
$Իրան$
Արևելյան Քուրդիստանը (Ռոժհելաթ) գտնվում է Իրանի հյուսիս-արևմուտքում։ Իրանի Քուրդիստան նահանգից բացի, մեծամասնություն կամ մեծաքանակ քուրդ բնակչություն ունեցող տարածքները ներառում են Քրմաշան (Քերմանշահ) նահանգը, Արևմտյան Ադրբեջանի նահանգը, Իլամ նահանգը և Լորեստան նահանգի որոշ մասեր։ Մի շարք պատմական քուրդ տոհմեր և վաղ պետություններ կապված էին Արևելյան Քուրդիստանի հետ։ X դարից XII դար, այս շրջանում իշխում էին երկու քուրդ տոհմեր՝ Հեսենեվեյհյանները (959–1015 թթ.) և Անազյանները (990–1117 թթ.): Արդալան պետությունը ստեղծվել է XIV դ. սկզբին։ Կարճատև կյանք ունեցած Մեհաբադի Հանրապետությունը նույնպես գտնվում էր Արևելյան Քուրդիստանում։
$Իրաք$
Քրդերը կազմում են Իրաքի բնակչության մոտավորապես 17% -ը։ Դրանք մեծամասնությունն են հյուսիսային Իրաքի առնվազն երեք նահանգներում, որոնք միասին հայտնի են որպես Հարավային Քուրդիստան։
1980-ականների Իրան֊իրաքյան պատերազմի ընթացքում Սադդամ Հուսեյնի ռեժիմը վարեց հակաքրդական քաղաքականություն և 1986-1989 թթ. իրականացրեց ցեղասպանություն, որը հայտնի է Անֆալ անվանունով։ Անֆալի ընթացքում սպանվել է 182,000 քուրդ քաղաքացիական անձ։
1992 թ. մայիսին ստեղծվեց Քուրդիստանի տարածաշրջանային կառավարությունը։
$Սիրիա$
Քրդերը կազմում են Սիրիայի բնակչության 9% -ը։ 2013 թ.-ին սկսվեց Ռոժավայի հեղափոխությունը, որի արդյունքում ստեղծվեց Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիայի Ինքնակառավարությունը՝ կառուցվածքային մարմինը, որը կառավարում է Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիայի տարածքաշրջանը։ Ինքնակառավարությունը կազմված է բազմավոր կոալիցիաներից, կուսակցություններից և կազմակերպություններից, ներկայացնելով հասարակության բոլոր մասերը։ Այն նվիրված է Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիայի բոլոր բնակիչների, անկախ սեռից, կրոնից, ցեղից, ազգային ծագումից կամ ազգից, իրավունքներ առաջ տանելուն ու պաշտպանելուն։
2018 թ. սկզբին Աֆրինում տեղի ունեցած թուրքական ռազմական ներխուժման արդյունքում քրդաբնակ Աֆրինի մարզը գրավվել է Թուրքիայի զինված ուժերի և Թուրքիայի կողմից աջակցվող «Սիրիայի ազատ բանակ» զինված խմբավորման կողմից։ Թուրքիայի միջամտության պատճառով տեղահանվել է 150,000-ից 200,000 հոգի։
2019 թ. հոկտեմբերին Թուրքիան և Սիրիայի ժամանակավոր կառավարությունը սկսեցին հարձակումը Սիրիայի քրդաբնակ շրջանների վրա՝ դրդելով փախչել շուրջ 100,000 խաղաղ բնակիչների։ ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհրդի կողմից ձևավորված Սիրիայի Արաբական Հանրապետությունում անկախ ուսումնասիրման հանձնաժողովը իր 2020 թ. զեկույցում մեղադրում է Թուրքիային ռազմական հանցագործություններ և մարդու իրավունքների ոտնահարումներ կատարելու համար։ [1]
این مقاله بە زبان (Հայերեն) نوشته شده است، برای باز کردن آیتم به زبان اصلی! بر روی آیکون کلیک کنید.
Այս տարրը գրվել է (Հայերեն) լեզվով, սեղմեք պատկերակը բացել իրը բնագրի լեզվով
این مقاله 241 بار مشاهده شده است
هشتگ
منابع
[1] سایت | Հայերեն | hy.wikipedia.org 25-06-2023
فایل های مرتبط: 1
آیتم های مرتبط: 2
زبان مقاله: Հայերեն
زبان- لهجە: ارمنی
نوع انتشار: دیجیتال
نوع سند: زبان اصلی
کتاب: مشکل کرد
کشور - اقلیم: کردستان
فراداده فنی
کیفیت مورد: 99%
99%
این مقاله توسط: ( راپر عثمان عوزیری ) در تاریخ: 25-06-2023 ثبت شده است
این مقاله توسط: ( هاوری باخوان ) در: 26-06-2023 بازبینی و منتشر شده است
این مقاله برای آخرین بار توسط: روژگار کرکوکی در 19-05-2024 بروز شده است
آدرس مقالە
این آیتم با توجه به استاندارد كوردیپیدیا هنوز نهایی نشده است و نیاز بە بازنگری متن دارد.
این مقاله 241 بار مشاهده شده است
کوردیپیدیا پر اطلاعترین منبع اطلاعاتی کردی است!
کتابخانه
دریاچه شاهی و قدرتهای بزرگ؛ پژوهشی در کشتیرانی دریاچه ارومیه (عصر قاجاریه)
زندگینامە
روژین دولتی
کتابخانه
افسانەهای لری
تصویر و توضیحات
ورود افراد باشلوار کردی ممنوع
اماکن باستانی
پل قلعه حاتم
کتابخانه
تذکره امرائی؛ گلزار ادب لرستان
اماکن باستانی
محوطه باستانی سرخ دم لری
تصویر و توضیحات
گروهی از مبارزان کرد در مهاباد در سال 1983
تحقیقات مختصر
مختصری از ایلام کهن کورد
کتابخانه
غمنوای کوهستان
اماکن باستانی
مسجد سلطانی
تحقیقات مختصر
شاهان شبان و پنج قرن حکومت کوردها بر مصر
اماکن باستانی
پل سی پله
اماکن باستانی
مقبره داود رشید
زندگینامە
سارا خضریانی
تحقیقات مختصر
بمباران شیمیایی حلبچه
زندگینامە
هلیا برخی
تحقیقات مختصر
آیا میرزا کوچک خان جنگلى کورد است؟
زندگینامە
یوسف قادریان
تصویر و توضیحات
حاج رحیم خرازی همراه با همسر و فرزندانش
تصویر و توضیحات
سمکو همراه با سورمە خواهر مارشیمون و نیکیتین سفیر روسها
زندگینامە
محمد اوراز
کتابخانه
جغرافیای لرستان
تحقیقات مختصر
بمباران شیمیایی سردشت
تصویر و توضیحات
مهاباد ، سال 1338 ، مدرسه سعادت (واقع در کوچه شافعی بین خیابان مخابرات و جام جم ، منزل کنونی خانواده نجم زاده)
زندگینامە
عزیز یوسفی
زندگینامە
فریدون بیگلری
زندگینامە
هانا وکیل
زندگینامە
سوسن رازانی
زندگینامە
سامان طهماسبی

واقعی
زندگینامە
لیلا زانا
16-06-2023
شادی آکوهی
لیلا زانا
زندگینامە
نوزاد رفعت
04-07-2023
شادی آکوهی
نوزاد رفعت
تحقیقات مختصر
خالو قربان هرسینی چە کسی بود و چرا به جنگ اسماعیل آقا شکاک رفت؟
06-07-2023
سارا سردار
خالو قربان هرسینی چە کسی بود و چرا به جنگ اسماعیل آقا شکاک رفت؟
زندگینامە
عزیز یوسفی
04-05-2024
شادی آکوهی
عزیز یوسفی
تصویر و توضیحات
چند تن از کردهای یهودی اهل مهاباد در سال 1911
30-06-2024
شادی آکوهی
چند تن از کردهای یهودی اهل مهاباد در سال 1911
موضوع جدید
زندگینامە
خلیل جنگی
02-07-2024
شادی آکوهی
تحقیقات مختصر
خاندان مکری و تبار دکتر عبدالرحمان قاسملو (بابوش خان)
02-07-2024
شادی آکوهی
تحقیقات مختصر
خالو قربان هرسینی و مرگ او بدست کاکە سوار از خانهای منگور مهاباد
02-07-2024
شادی آکوهی
تحقیقات مختصر
مختصری از ایلام کهن کورد
02-07-2024
شادی آکوهی
تحقیقات مختصر
آیا میرزا کوچک خان جنگلى کورد است؟
02-07-2024
شادی آکوهی
تحقیقات مختصر
شاهان شبان و پنج قرن حکومت کوردها بر مصر
02-07-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
محمد اوراز
01-07-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
یوسف قادریان
01-07-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
سامان طهماسبی
01-07-2024
شادی آکوهی
زندگینامە
فریدون بیگلری
01-07-2024
شادی آکوهی
آمار
مقالات 520,619
عکس ها 105,297
کتاب PDF 19,573
فایل های مرتبط 98,271
ویدئو 1,414
کوردیپیدیا پر اطلاعترین منبع اطلاعاتی کردی است!
کتابخانه
دریاچه شاهی و قدرتهای بزرگ؛ پژوهشی در کشتیرانی دریاچه ارومیه (عصر قاجاریه)
زندگینامە
روژین دولتی
کتابخانه
افسانەهای لری
تصویر و توضیحات
ورود افراد باشلوار کردی ممنوع
اماکن باستانی
پل قلعه حاتم
کتابخانه
تذکره امرائی؛ گلزار ادب لرستان
اماکن باستانی
محوطه باستانی سرخ دم لری
تصویر و توضیحات
گروهی از مبارزان کرد در مهاباد در سال 1983
تحقیقات مختصر
مختصری از ایلام کهن کورد
کتابخانه
غمنوای کوهستان
اماکن باستانی
مسجد سلطانی
تحقیقات مختصر
شاهان شبان و پنج قرن حکومت کوردها بر مصر
اماکن باستانی
پل سی پله
اماکن باستانی
مقبره داود رشید
زندگینامە
سارا خضریانی
تحقیقات مختصر
بمباران شیمیایی حلبچه
زندگینامە
هلیا برخی
تحقیقات مختصر
آیا میرزا کوچک خان جنگلى کورد است؟
زندگینامە
یوسف قادریان
تصویر و توضیحات
حاج رحیم خرازی همراه با همسر و فرزندانش
تصویر و توضیحات
سمکو همراه با سورمە خواهر مارشیمون و نیکیتین سفیر روسها
زندگینامە
محمد اوراز
کتابخانه
جغرافیای لرستان
تحقیقات مختصر
بمباران شیمیایی سردشت
تصویر و توضیحات
مهاباد ، سال 1338 ، مدرسه سعادت (واقع در کوچه شافعی بین خیابان مخابرات و جام جم ، منزل کنونی خانواده نجم زاده)
زندگینامە
عزیز یوسفی
زندگینامە
فریدون بیگلری
زندگینامە
هانا وکیل
زندگینامە
سوسن رازانی
زندگینامە
سامان طهماسبی
پوشه ها
آثار هنری - کتاب - هنری آثار هنری - نوع کار هنری - مجسمه آثار هنری - کشور - اقلیم - شرق کردستان آثار هنری - زبان- لهجە - فارسی آثار هنری - قرن - قرن 21 (2000-2099) زندگینامە - رشته ورزش - فوتبال زندگینامە - پیشه - ورزشکار زندگینامە - زبان- لهجە - ک. جنوبی زندگینامە - شهر و شهرستان (مکان تولد) - اربیل زندگینامە - محل اقامت - کردستان

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.67
| تماس | CSS3 | HTML5

| مدت زمان ایجاد صفحه: 0.454 ثانیه