غار کافران واقع در کوه زوزک در 3.5 کیلومتری شمال روستای برزوا در 9 کیلومتری شمال شرقی شهر #رواندز# حاوی چندین نقاشی و نوشته جالب است که توجه شهروندان و باستان شناسان را به خود جلب کرده است.
عبدالرزاق مامندی، پژوهشگر باستان شناسی اداره باستان شناسی #سوران# به (باسکورد) گفت: به منظور جمع آوری اطلاعات و تحقیق درباره باستان شناسی غار، به عنوان تیمی از باستان شناسان اداره باستان شناسی سوران، از غار بسیار بزرگ و مرتفع بازدید کردیم. که نور خورشید در طول روز وارد می شود و همین امر باعث شده است که غار زمانی به عنوان پناهگاه مورد استفاده انسان قرار گیرد. این غار نیز از دو طبقه تشکیل شده است که طبقه زیرین آن حدود (3 تا 5) متر عرض دارد، در پشت آن سوراخی به قطر (1-1،5) متر و ارتفاع حدود (5) متر وجود دارد و به هم متصل می شود. دو طبقه جالبه
وی افزود: اگرچه به دلیل ارتفاع غار نتوانستیم به طبقه آخر صعود کنیم، اما به گفته اهالی روستا و کسانی که صعود کرده اند و دیده اند عرض (3-4) متر، 5) م را می گویند. در سمت چپ ورودی غار، روی صفحه‌ای به ابعاد 120×120 سانتی‌متر، صحنه‌ای وجود دارد که چند خط نوشته کشیده شده است. در پایین تصویر یک سوارکار در حال کشتی با یک شیر، در بالا تصویر یک زن و در کنار عکس سوارکار چندین خط نوشته است. در نقاشی کشتی سواری با شیر ماده، اسب سوار به ارتفاع 45 سانتی متر و عرض 38 سانتی متر به تصویر کشیده شده است.
شخصی که روی اسب به تصویر کشیده شده است یک کلاه مخروطی مانند مارپیچ یا چندین لایه روی هم با دایره ای در بالا بر سر دارد. صورت سوار تا حدودی دایره‌ای با دو ابروی بزرگ و دو چشم کوچک ترسیم شده است که افسار وصل شده به دهان اسب را در دست چپ و نیزه‌ای بلند به طول حدود 50 سانتی‌متر در دست راست دارد. گردن شیر بیرون است. اسب با دهان باز با شیر می جنگد شیر رو به سوار به فاصله 1.5 سانتی متر در دهان و پنج سانتی متر در پاها به تصویر کشیده شده است. این شیر 30 سانتی‌متر ارتفاع و 30 سانتی‌متر عرض، با دم برافراشته و چنگال‌هایش باریک و بلند به تصویر کشیده شده است.
در بالای تابلو، به فاصله 15 سانتی متر، زنی با قد 43 سانتی متر با موهایی پراکنده در دو طرف، به طول حدود 10 سانتی متر دیده می شود. با هر دو دست باز و انگشتان باز، زن چاق و رنگ پریده به نظر می رسد، با عرض سینه 7 سانتی متر و ضخامت ران 3 سانتی متر. با وجود اطلاعات فوق، در سمت چپ این دو تصویر چندین خط متن وجود دارد که از بالا به پایین به صورت مورب نوشته شده است.
«در پایین غار در میان آوار، چند تکه خاک رس پیدا کردیم. از آنجایی که تصاویر و متن همه به صورت ترکیبی ترسیم و نوشته شده اند، چندین کلمه (عربی) در متن وجود دارد، ما معتقدیم که کل صحنه با متن به یک دوره باز می گردد، دوران اسلامی. نحوه ترسیم اسب، صورت سوارکار، کلاه، نیزه بلند و کشتی گرفتن با شیر، مشابه تصاویر مربوط به دوره مغول است، بنابراین معتقدیم که قدمت این تصاویر به دوره مغول می رسد.
این باستان شناس همچنین ابراز نگرانی کرد که غار توسط ساکنان محلی مورد تجاوز قرار گرفته و در چندین نقطه حفاری شده است. نامه ای توسط اهالی روستای برزوی در شهرستان روانز در غار پیدا شد و به معلم روستا تحویل داده شد اما کسی نمی دانست که چگونه آن را بخواند و نامه را به بغداد بردند و در آنجا دانشمندی آن را برای آنها خواند و گفت در این نامە امدە است است: (کە مردمانی از ترس مسلمان شدن بە غار پناه اوردەاند) و مردم منطقە پس از این کشف و خواندن نامەی درون غار آن را غار کافران نامیدند.[1]