پۊختێوە جە تاریخو هۆرامانی و سرووشتو ژیوای خەڵکەکەیش
بەشۍ: سی و هەشتەمە
نوستەی: #ئیبراهیم میکە عەلی#

پەی ڕوٙشن کەردەیۆ ئا ئاژیٛ فەرماودیٛ چەنی ئی بڕگە بابەتەیە هەکە نویسیاو هۆرامیېوەن ویٛش دلیٛ ئاژەو نەڎامەتیەکەینە ژیوان: (یوٙ چا هوٙکارە خراپا هەکە ئاما ملمارە هورکنیای فرێوەمابیٛ جە یاگەو مەکانو ویٛمانە و بە لاوازیی ڕوەما نېیا بەرەو خەڵکی تەری، ئیٛتر ئا خەڵکە نزیک بوٙ یام دور گرنگ ئانەبیٛ بە داخەی سەختۆ ئیٛمە چیٛرو قەهرو جەنگی و ئاژاولانە بە لاوازیی ڕوەما نېیا بەرەیشا و ئاڎیچیٛ فرەو حاڵەتەکانە جیای ئانەیە هانیما بڎا فەرهەنگو ویٛما پاریٛزنمیٛ، بە چەپەوانۆ ناچاریٛشا کەردیمیٛ چیٛرو زەبرو کەمدەسیی و بەڎبەختی ژیوایمانە دەس جە فرێوە جە دابونەریتی و زوانی و تاخایتێ ویرۆکەردەیەکایچما هوٙرگیٛرمیٛنە و بە ناچاریی ڕوٙڵەکیٛما خڎیٛ ئاڎیشاشا مسا و چەنی فەرهەنگو ویٛما غەریبیٛ بییٛوە.
یوٙ تەر چا هوٙکارە خراپا تیٛکەڵ بېیەی بیٛڕەویەن چەنی فەرهەنگەکا تەری ڕاو ژەن و ژەنوازیۆ، ئیٛتر چ جە ڕاو ژەن ئاوردەی کوڕەکاماوە بوٙ یام شوو کەردەی کناچەکاماوە بوٙ.
ۋەرو ئانەیەەە هەکە ئیسە فەرهەنگی سەردەسە و باو هۆرامیی نیا، ئیٛتر چ وەیوەکیٛما یام زەمێکیٛما پەنەوازش مەوینا نە ویٛشا و نە زاڕوٙڵەکیٛچشا نە فيٛریٛ زوانی هۆرامیی با و نە گنا ویرو ئانەیچە جە ڕوەی فەرهەنگییۆ ویرۆکەردەیشا کەرا پیٛسە ویرۆکەردەی هۆرامیانەی.
ئەر کناچەکیٛما یام کوڕەکیٛچما ئانیٛشا هەکە هامژیواکیٛشا هۆرامییٛ نېیەنیٛ، حەولیٛ بڎا زاڕوٙڵەکاشا فيٛریٛ زوانی و داب و نەریتی هۆرامیانەی بکەران و ویر و ئاوەزشان هۆرامیانە پەروەردە بکەران، ئا وەختە میٛردەکیٛشا یام ژەنەکیٛشا ڕوودەربایسانە ماچا: ئیجا هۆرامی قازانجش چیٛشا هەتا زاڕوٙڵەکاما فيٛریٛ کەرمیٛ؟ ئا خاتونیٛ یام ئا ئاغیٛ ئەرەجیوٙشا خاسیی و خراپیی حەرچیٛوێوە بەنڎا بە فرەو کەمی پەیڕەوا و هەواداراشۆ یام ڕووبەری جوگرافيشۆ، مەزانا حەر ئا کیٛشانە و پیمانە هەکە ئاڎیٛ کەراش ویٛش چەپەوانەو ویرۆکەردەی هۆرامیانەین و لاو هۆرامېیاوە خاس بېیەی و خراپ بېیەی حەر چیٛوێوە بەنڎا بە جەوهەرو چیٛوەکەیۆ، نەک بە قبوڵ کەردەیش یام نەکەردەیش لاو خەڵکیۆ، یام فرەو کەمیی چیٛوەکەی یام هەوادارا و پەیڕەوکاراش، پەی نمونەی: ویرۆکەردەی یام ڕەفتارێوە خاس ئەر حیچ کەسیچ قبوڵش نەکەروٙ وەلێم لاو هۆرامی ڕەسەنیوە - ئەر جەوهەرو خەسڵەتەکەی خاس بوٙ - ئیٛتر ئاڎ پەیوەسیی و پابەندیی ویٛش پۊش بەروزوٙنە و لاشۆ گرنگ نېیا چڼ کەسیٛ چەمش بڕانە و چڼ کەسیٛ گنانە قینەبەرایەتی چەنیش، چوونکە ئاڎ جەوهەرو خەسڵەتەکەیش لاوە گرنگا نەک حەشاماتێوە هەکە گنوٙ شوٙنەو خەسڵەتەکەی یام گنوٙ قینەبەرایەتیۆ چەنیش) .
هەتا ئیسەتیٛچ هەکە سەرەتاو ساڵەو (2024ز) ین، بە داخەی سەختۆ هۆرامان هەڵای نیمچە ویٛرانا و دیمو ئیٛراقیشۆ فرەتەر ویٛرانەن.[1]