نامۍ: ئەحمەد
نازنام: کاک ئەحمەدی شێخ
نامۊ تاتەی: شېخ مارفی نۆدێ
نامۊ ئەڎێ: عائیشە
ساڵۊ پېڎابېیەی: 1793ز
ساڵۊ مەرڎەی: 1887ز
یاگۊ پېڎابېیەی: سلێمانی
یاگۊ مەرڎەی: سلێمانی
$ژیۋاینامە$
چەنی نیشتەجایی بابانییەکا دلۍ شارو سلېمانینە، دەسشان کەرد بە بنیاڎنیای مزگیێ پەی گوزەرنای ڕاوڕەسمە ئایینیەکاو هەم پېسە مەدرەسێ پەی ۋانای دەرسە شەرعی و عیرفانییەکا. ئا مزگییە ئیسە نامېش مزگی گۆرەو سلېمانین، دیارەن درېژە دەرو مزگی قەڵاچوالانېیەن کە وەڵتەر یاگۍ ۋانای و دەرس واتەیۆ زانا نامڎارەکا بېیەن پېسە مەڵڵا خڎرو ڕواری کە پەی چڼیین ساڵا پېسە مامۊساو مزگی قەڵاچوالانی چېرو سایەو دەسەڵاتو بابانەکانە دەرسش واتەنۆ.
شېخ مارفی نۆدێ، تاتەو کاک ئەحمەڎی شېخی دۆرێ خاسش بېیەن جە پەروەرنە کەردەی کوڕەکەیشەنه، کتېبێ تەعلیمی بەنامۍ (ئەحمەدی) ش نویستەن بە خاترەو فېرکەردەی زوانی عەرەبی کاک ئەحمەدی، دماتەریچ پېسە سەرچەمێ دلۍ حوجرەو فەقیانە سوودش چەنە گېریان.
کاک ئەحمەدی شێخ یۊ بېیەن جە زانا و پیا ئایینیەکانو شارو سلېمانی، ساڵەو (1793ز) دلۍ گەڕەکەو شېخانی جە شارو سلېمانینە ئامان دنیا. کاک ئەحمەد چېرو سایەو تاتەیشەنە زانستە شەرعییەکا وەرگېرۊن، هەم خزمەتو تاتەیشەنە تەمەسوک کەرۊن و تەریقەتو قادری وەرگېرۊن.
کاک ئەحمەدی شێخ ساڵەو (1887ز) کۊچی دمایینش کەردەن، دلۍ مزگی گۆرەو سلېمانینە ئەسپەردە کریان.
کاک ئەحمەدی شێخ بېژگەم (مەکتوبات) ی، کتېبۍ تەرېش ھەنۍ: چانېشا:
یەکەم: شەرحەو مەنزوومەو (سلم الوصول إلی علم الأصول) کە شێخ مەعرووفی تاتەیش نیانەرە.
دوەم: حاشییەش سەرو شەرحەو (کمال الدین) ی فەسەوی، سەرو (شافییە) ی (ابن الحاجب) جە سەرفەنە.
یەرەم: حاشییەش سەرو (جمع الجوامع) جە ئوسوڵی فیقھەنە.
شېخ ڕەزای تاڵەبانی جە تاریفۍ ئی زاتینە نویستەنش:
مەربووتە حەیاتم بە سولەیمانی و خاکی
خۆزگەم بە سەگی قاپییەکەی ئەحمەدی کاکی
ئەو قودوەیی ساداتە کە سوککانی سەماوات
شەڕیانە لەسەر سەجدە لەسەر مەرقەدی پاکی
دەر حەق بە حەفیدانی ئەدەب لازمە زینھار
قوربانی حەفیدانی دەبم، بابی و داکی.
دلۍ کتېبو (یادی مەردان) ، بەرگی دوەم نویسیان:
مەولەوی شاعېر ملۊ پەی خزمەتو کاک ئەحمەڎی شېخی، وەختێ خزمەتشەنە بۊن کاک ئەحمەد داوامەکەرۊن ئەو مەولەوی کە مۊچیاریش بکەرۊن، مەولەوی بۍ دەنگ مەنۊ، ئیجارە ئەواخواییش وەنەکەرۊوەو داواو مۊچیاریش چەنەکەرۊن، بەڵام مەولەوی هەر بۍ دەنگ مەنۊ، پەی جاری یەرەمی ئیتر مەولەوی عەرزو خزمەتیش کەرۊن: قوربان، یەکەم جار فەرماوات مۊچیاریم کەرە، تەماشەم کەرد جەنابت هیچ واجیب و سوڼەتێ نېیەن کە نەکەردەبۊت تاکو پەنەت بواچوون بکەرەش، جاری دوەمیچ تەماشەم کەرد جەنابت هیچ حەرام و مەکرووهێ نېیەن کە کەردەبۊت تاکو پەنەت بواچوون نمەکەرەش، ئیسە هەر ئانە مەنەن پەنەت بواچوون شەیتان مەڵاسش گېرتەن پەیت، هاگاڎ وېت بۊن لاڕات نەکەرۊن، جە وېت باڎیی نەبی، ئیتر کاک ئەحمەڎ هەڵسی چەماشەرە مەگنارە.
زێوەری شاعیریچ جە تاریفۍ کاک ئەحمەدی شېخینە ماچۊ:
هەر هیممەتی کاک ئەحمەدە وا بوەتە جەهانگیر
هەر خاکی دەری مەرقەدی ئەو پیرەیە ئیکسیر
نووری ئەوە جاری بوە وەک شوعلەی خورشید
فەیزی ئەوە ڕۊم و عەجەمی کردوە تەسخیر
کاک ئەحمەدە شەهبازی تەریقەت بە حەقیقەت
ئەو بوو کە عەسا بوو چ لەبۆ جوان و چ بۊ پیر.
ئەسعەد ڕەشید.[1]