دەنگ و ئاوازو جەمیل نۆسوڎی، نەخشەکېشەکەو زاتو من

هونەر پېسەو بابەتی چیوێن و دلێ زاتێچەنە چیوێ تەرا، وەختێ من تەماشەو هەرمانۍ هونەری کەرو پېسەو ئانەی بزانو چڼە ڕاسیش نیشانە دان چیوێن و پېسەو ئانەیچ هەستێ ئیستاتیکی لاو منۆ وەش کەرۊ چیوێ تەرا، وەختێ هونەرەکە کاریگەری سەرو منۆ منیۊرە، ئا وەختە زاتو من بۊ بە بابەتو چەنەکۊڵیای نەک هونەرەکە، چوون ئاڎ گنۆ بەرو ئانەیۊ مەوزوعێ بۊ پەی چەنەکۊڵیای، بەڵکوم ئانە منەنا بوو بە بابەتو چەنەهۊرکوڵنای دلێ وېمەنە. ئیتر هەر بڕیارێ دەربارەو هونەرەکەی دەو بڕیارێ زاتین، یانی دلێ منەنە هونەرەکە چەنینا ئانەی باس کەرو نەک هونەرەکە پېسەو بابەتی وېش چېشا.
پېسەو زاتیچ من ئا سروشت و ئا ئیحساسە هەنم جیان جە یۆی تەری پەوکای کاریگەریێ هونەرەکەی نیشانە دریا نەک هونەرەکە یان با واچو هونەرەکە وېمم نیشانە مدۆوە و هەستە ئیستاتیکیەکەم پەی پېڎا کەرۊن.
ئەر سەرنج بدەیمێ هەر میلەتێ کۊمەڵێ گۊرانیێش هەنێ، بە گۊرانیەکاشا ئا هەستەشا لاوە وەشبۊ کە کریۆ نامېش بنیەیمێ هەستی پەنەواز یام ئا وەشیەشا لاوە دروستبۊ کە هونەر وەشش کەرۊ بە کورتی تێر هەستێ با.
ڕەنگای میلەتێ کۊمەڵێ گۊرانیێش با پەی ئېمە نەک تێر هەستێما مەکەرا ڕەنگای بېزار کەرېچ با. کەچی پەی وېشا هەستەکەی مڎا و چێژش چەنە وینا، بە پېچەوانەیچۆ ڕەنگای ئا گۊرانیە وەشێ کە چێژ مڎا بە ئېمە لاو کۊمەڵە میلەتێوە بېزراوێ و ئیزعاجێ با.
بەڵام وەختایێ هونەرەکە بۊ بە بابەتو ئانەی تاکو چن ئی هونەرە ڕاسیش نیشانە دان پېسەو بابەتی ئا وەختە زات مەمەنۆ و کۊمەڵێ یاسێ تەرێ حوکم و ئانەی کەرا کە تاکو چن ئی هونەرە ڕاسی چیوېش نیشانە دان. یانی هونەرەکە گنۆ دلێ تاقیگەی و زات ڕۊڵش نمەمەنۆ.
پەی نمونەی دوێ کەسێ هەمان کەلیمە بە هەمان ئاواز واچاوە (عەباسی کەمەندی و بۊکان هۆرامی بە نمونە) هەر یۆشا کاریگەریش لاو کۊمەڵێ خەڵکی دیاریکریایۆ هەن پېسەو زاتی، بەڵام وەختێ مەی پېسەو بابەتی تەماشەشا کەری کۊمەڵێ چیوێ تەرێ حساب کریا پېسەو تۆنو دەنگی و گڵیۋۍ و مۆزیکو دلێ گورانیەکێ و میکانیکیەتو ئی چیوای تەر.
من پەی وېم جەمیل نەوسوڎیی نمونەو باڵایما وە زانویچ کە جەمیل هەرگیز نمەتاۋۊنە پېسەو مامۊسا عوسمانی گۊرانییەکا چڕۆ، بەڵام پېسەو واتم کاریگەری گۊرانییەکێ دلێ زاتێنە عیلاقەش نېیا ئا زانستەیۆ کە زاتەکە وەرانوەرو گۊرانیەکێوە هەنش، بەڵکوم عیلاقەدارا پا کاریگەریاوە کەسەرو زاتەکەیۆ منیۊشارەو ئا هەستەی کە مڎۆش پەنە، پەوکای مەنتقەو ئیستاتیکی دلێ ئینسانی کە هونەر وەشیێت مڎۆ پەنە جیاوازا جە مەنتیقەو عەقڵییەکەی. ئا یاسایێ حوکم کەرا پەی ڕاسی و دروستی بابەتێ جیاوازێنێ چانەی کە دلێ لایەنی ئیستاتیکینە ڕوەو مدۆ، ئەسڵەن ئیستاتیکا یاسێکېش عەینیێ مەباوە بەڵکوم تەنها ئانەن گۆڕانێ ڕوە مڎۆ دلێ کەسەکەینە هەست بە جۊرێ جە وەشی کەرۊ.
جا دەنگ و ئاوازەکەو جەمیلی ئا وەشیەمە مڎۆ پەنە زیاتەر جە دەنگو عوسمانەی.
عوسمان کۆیینە هونەرێ باڵان، بەڵام جەمیل جوزئینە کاریگەریەکەش فرەتەرا لامۆ.
بەرو زاتیوە عوسمان بە توانا تەرا جە چڕیەی گۊرانیەکێنە، بەڵام دلێ زاتو منەنە جەمیل تاوۆ چڕۊش، تاوونە واچو ئانەی من گەرەکا جەمیل تاوۆ چڕۊش پەیم نەک عوسمان. جەمیل بە ئاسانی تاوۆ کۆدەکاو دلێ من کەرۊوەو وێنە مەڕیاکەو دلێم وەش کەرۊوە.
ئاخر هونەر مێ ئا ناڕەحەتی و بېزاری دلێتە وەش کەرۊوەو چێژێت پەنە بەخشۆ، ئینسان ڕوانە وێنەکەو دلێش تێک مشۊ و ڵێڵبۊ، پېسەو پارچەکاو پەزلێوە زاڕۆڵانەی کە تێکێ مشاو وێنەکە چەنیش تێک مشۊ، ئشۆم یۊ یاردەیش دۊ تاکو پارچەکا بەڕېکی وزۆوە پاڵ و یۆی و وێنەکەی وەش کەرۊوە، ڕېک هونەر مێ وێنە شێویاکەو دلێما وەش کەرۊوە.
ئەر ئینەیە کەرمۍ پانەی تابلۆیێ گەورەن دلێشەنە چن تابلۆیێ تەرێ هەنێ جەمیل مێ ئا بەشەو تابلۆکەی وەش کەرۊ کە لاو منۆ دیارا و من گەرەکما وەشش کەروە، بەڵام عوسمان مێ گردو تابلۆ گەورەکەی پێوەرە وەش کەرۊ. یانی پېسەو بابەتی و ڕاسی نیشان دای هونەرەکەی عوسمان نیشانەش مڎۆ نەک جەمیل. وەختێ عوسمانیچ جوزئیبۊوە لاو کەسېوە ئانە بە جوزئی هەرمانە کەرۊ سەو ئا زاتەیە.
کریۆ جۊرێ تەر ئینەیە بەرۋزو، با پاسە بنیەیمێرە داواکەرمۍ کۊمەڵێ وێنەکېشا زەخرەفێوەما پەی وەش کەرا هەر وێنەکېشێ مێ ئی زەخرەفەیە کە هەمان چیوا بە فۆرم و وېش وەشکەرۊنەو سەلێقەو وېش وزۆ دلێ زەخرەفەکەی و مۊرەو وېش مدۆش پەنە، هەر یۆشا کۊمەڵێ ڕەنگێ جیێ بەکار مارۆ، گۊرانیەیچەنە ئا ڕەنگێ جەمیل بەکارشا مارۆ پەی تۆخ کەردەیۆ وێنەکەی ئا ڕەنگێنێ من حەزم چەنەشانە، پەی کەسێتەری هونەرمەندێ تەر ڕەنگەکاش بەکار مارۆ پېسەو واتم هەمان کەلیمەو هەمان ئاواز جەمیل فۆڕمو وېش عوسمانیچ فۆڕمو وېش.
نمونێوە تەر، کەسی چامنە هەن دڵش مشۊ یۆی و یۆش گەرەکا گردما ماچمۍ ئەی خوڎا نارۆشۆ، کەچی لاو وېشۆ جوانترینا، ئینە چی؟ چوون ئاڎ پېسەو زاتو وېش تەماشەش کەرۊ ئېمەیچ پېسەو بابەتی. (مەسەلێ بەرمیلەکەیچ هەست کەرو ئینەن سرانتوەکەش هەنگوینا)
ئی بابەتە ئیشکالیەتێش چەنەن ئاڎیچ ئانەن وەختێ بە نمونە ڕوونش کەریوە نمونەکێ بە تەمامی ئا مانێتە پەی ڕۊشن مەکەراوە کە هەمەکییەنە، وەختێچ نمونە نماریوە دیسان نیشانە مەدریۆ، دەیبۊ ئینەیە حەل کەردێ.
جەماعەتو کانتڵەی خەریکا واچو ڕوەو بابەو ئانەی سیاوە فەلسەفەش ئاردنە، شەڵڵای پېسەو کابرای بە فەلسەفەیما واتێ پەلسەفەو نەجات هههههههه.
بۆلای کێ بڕۊم بار بە غەمەوە
گۊشەی دڵ وەلای کێ بکەمەوە.
میقداد محەمەد ئەمین.[1]