دواڕۆژ، کۆچەر عەلی
لە 32 ساڵی ڕابردوودا لە هەرێمی کوردستان، 32 حاڵەتی هەڵگری ڤایرۆسی کەمی بەرگری لەش (ئایدز - HIV) تۆمارکراون، بەرپرسێکی وەزارەتی تەندروستیش دەڵێت: تائێستا نۆ کەس بەهۆی ئایدزەوە لە هەرێم گیانیان لەدەستداوە.
ساڵانە 1ی کانوونی یەکەم دیاریکراوە بۆ ڕۆژی جیهانی بەرەنگاربوونەوەی ئایدز و بە دەرفەتێکی گرنگ دادەنرێت بۆ هۆشیارکردنەوەی خەڵک و یەکخستنی هەوڵەکانی دەزگا پەیوەندارەکان و خستنەڕووی هاوکاری و پاڵپشتی بۆ توشبووانی نەخۆشی ئایدز لەسەر ئاستی جیهان.
بەپێی ئامارەکانی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی، 36.9 ملیۆن هەڵگری ڤایرۆسی کەمی بەرگری لەش هەیە و ئه و ڤایرۆسە ساڵانە نزیکەی یەک ملیۆن کەس دەکوژێت و نزیکەی دوو ملیۆنی تریش وەک توشبووی نوێ دەکاتە قوربانی.
هەرچەندە تائێستا چارەسەری کۆتایی بۆ ئەو نەخۆشییە نەدۆزراوەتەوە، بەڵام زانایان چەند جۆرە دەرمانێکی دژە ئەیدزیان دروستکردووە کە کاریگەرن و دەتوانێت بە تەواوی کۆنتڕۆڵی نەخۆشییەکە بکات. دەرفەتیش بە توشبوو دەدات تا ژیانێکی ئاسایی وەک هەر کەسێکی تر بەسەر بەرێت، ئەمەش دەسکەوتێکی پزیشکی گەورەیە کە ژیانی ملیۆنان توشبووی ئایدزی ڕزگارکردووە.
خالس قادر، بەڕێوەبەری گشتی دیوان و وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی حکومەتی هەرێم بەدواڕۆژی ڕاگەیاند: بەکارهێنانی دەرمان ڕێژەی مردنی لە 36%ی کەمکردۆتەوە و هۆکاری کەمبونەوەی لە 36%ی توشبووی نوێشە، چونکە ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە پێشگیری و خۆپارێزی لە نەخۆشی ئایدز.
بەراورد بە وڵاتانی جیهان، ڕێژەی تووشبووان بە ئایدز لە هەرێم لە ئاستێکی زۆر کەمدایە، لەو بارەیەوە بەرپرسەکەی وەزارەتی تەندروستی دەڵێت: لە هەرێمی کوردستان ئەمساڵ شەش حاڵەتی نوێی نەخۆشیەکە تۆمارکراوە، بەمەش کۆی گشتی توشبووانی ئایدز لە هەرێم (لە ساڵی 1986 تا کۆتایی 2018) بریتییە لە 32 حاڵەت، نۆ لەو حاڵەتانەش لە ڕەگەزی مێینەن و 23 کەسیان نێرینەن.
هاوکات د. ئیبراهیم مەعروف، پسپۆڕی نەخۆشیە گوێزراوەکان بەدواڕۆژی وت: ئەوانەی تووشی ڤایرۆسی ئایدز بوون هەموویان لە ژێر چاودێری پزیشکی خۆپارێزین لە هۆبەکانی کۆنتڕۆڵی نەخۆشی ئایدز لە هەرێمی کوردستان، پشکنینی پێویست و چارەسەر و هۆشیاریان پێ دەدرێت.
بەپێی ئامارێکی وەزارەتی تەندروستی هەرێم، ساڵانە زیاتر لە 350 هەزار پشکنینی ڤایرۆسی ئایدز لە هەرێم ئەنجامدەدرێت و ئه و بیانیانەشی دێنە ناو هەرێمی کوردستان پشکنینیان بۆ ئەنجامدەدرێت.
د. ئیبراهیم مەعروف دەشڵێت: هەموو بیانیەکان کە دێنە هەرێم پشکنینیان بۆ ئەنجام دەدرێت و هەموو بوتڵێکی خوێنیش پشکنینی بۆ دەکرێت و ئەوانەی تازە ژیانی هاوسەری پێکدێنن، کرێکاری شوێنە گەشتیاریەکان، بەندکراوەکان، نەخۆشانی گورچیلەی درێژخایەن و نەخۆشی سیل و هەوکردنی جگەر و ئەوانەی نەشتەرگەریان بۆ ئەنجامدەدرێت، هەموویان پشکنیان بۆ ئەنجامدەدرێت لە چوارچێوەی پڕۆگرامی کۆنتڕۆڵی نەخۆشی ئایدز لە هەرێم، جگە لەم پشکنیانە، چالاکی هۆشیاری و دابینکردنی دەرمان و ئامێر و پێویستی پشکنین لەخۆدەگرێت ئەوەش تەنیا لە پێناو ڕێگریکردنە له و ڤایرۆسە مەترسیدارە و تائێستا هەرێمی کوردستان له و ڕووەوە سەرکەوتنێکی باشی بەدەست هێناوە.
سەبارەت بە هەبوونی تووشبووی ڤایرۆسی ئایدز لەناو خەڵکی بیانی کە دانیشتووی هەرێمی کوردستانن، خالس قادر ئاشکرایکرد: لەم ساڵدا لەئەنجامی پشکنینی بیانییەکان 23 حاڵەتی نەخۆشیەکە دۆزراوەتەوە و دوای لێکۆڵینەوە سەرجەمیان ڕەوانەی وڵاتانی خۆیان کراونەتەوە و لە سنورەکان و فرۆکەخانەکانیش پشکنینی هەموو کەسێک دەکرێت کە دێنە ناو هەرێمی کوردستان.
پسپۆڕەکەی بواری نەخۆشیە گوێزراوەکان ڕوونیشیکردەوە: بۆ دورکەوتنەوە لە ڕەفتارە مەترسیدارەکانی وەک کاری سێکسی لەدەرەوەی ژیانی هاوسەری، دوورکەوتنەوە لە تاتووکردن، بەکارنەهێنانی دەرزی و سرنجی بەکارهاتوو و دوورکەوتنەوە لە ماددە هۆشبەرەکان، ئەمانە هەمووی بۆ ئه و کەسانە زۆر گرنگە کە تووشی ئه و ڤایرۆسە نەبوون و پێویستە ئەم هۆشیارییە بگاتە هەموو خێزانێک، چونکە هۆشیاری و ناسینی نەخۆشی ئایدز و ئاشنابوون بە ڕێگاکانی گوازتنەوە و خۆپاراستن لێی، بەهێزترین چەکی خۆپارێزی و بەرەنگاربونەوەی نەخۆشیەکەیە.
لەبارەی ئەوەی ساڵانە حکومەتی هەرێم بڕی چەند بودجە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ڤایرۆسی ئایدز تەرخان دەکات، خالس قادر وتی: هیچ بڕە پارەیەکی دیاریکراو ساڵانە بە تایبەت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئایدز دیارینەکراوە ئەوەی کە دەکرێت دەرمان و پێداویستی پزیشکی لە بەغدا دێت و لای خۆشییەوە وەزارەتی تەندروستی بڕێکی زۆری دەرمان دەکڕێت.[1]
#08-12-2018#