د. نەسرەدین ئیبراهیم گۆلى*

گەلەک جاران، چ ل سەر ئاستێن بلند و د ناڤ تەخێن ڕەوشنبیر و تێگەهشتی و تاکو ئەکادیمی و سیاسەتڤاناندا ، و چ ل سەر ئاستێن نزم و ل ناڤ خەلکێ سادە و سڤیل، تێبنییا هندێ دهێتە کرن کو تاکێ کورد بەردەوام لۆمەی خوە و سیاسەت و کاودانێن سیاسی و جڤاکیێن خوە دکەتن. ئەڤ لۆمەهیە یا گەهشتیە ئاستەکی کو یا تێکەلی سایکۆلۆژیایا ڤی تاکی بووی و بشێوەیەکێ ئۆتۆماتیک و بێدەستی دهێتە گۆڕێ و کارتێکرنەکا نەرینی یا ل سەر ڤی تاکی کری و ڤەقەتیان بەلکو گرێ یەکا سایکۆلۆژیک د ناڤ ستراکچەرێ کەساتیا خوە دا دروست کری و بوویە ئەگەرێ هندێ وێنەیەکێ شێواندی یێ ژ کەساتیا خوە ئاڤا کری و تێدا دوهی و ئەڤرۆ و سۆبەهی تا ڕادەیەکێ ل نک تێکەل و بەلکو بەرزە و وندا بووین ژی.
ئەزموونا دوور و درێژ و تەحل و نەخاسمە ژی شکەستێن سیاسیێن ل ڤان چەند دەهکێن دوماهیکێ ژ خەباتا نەتەوەییا کورد ل هەموو پارچەیێن کوردستانێ تووشی بزاڤا کورد و سەرکرداتیا وێ هاتی، هەڤکات بووینە د گەل ژناڤچوونا سەرکاروانێن ڤان شۆرشێن کوردی و گەلەک خەلکێ سڤیل و بێگۆنەه، و پێشی هنگێ ژی لۆمەهیکرنا وان بۆ سەرکردەیێن کو تا ئاستێن مەزن گەهشتین و دەستهەلاتێن بلند ژی وەرگرتین ، بۆ نموونە کەسەکێ وەک سەلاحەدینێ ئەیووبی و یێن دیتر ژی، کا بۆچی وەلاتەکێ کوردی نەدامەزراندیە و هنگی دەستێن وان دچوون و نوکە مە ئه و شیان نینن؟ یان کەسەکێ وەک کەریمخانێ زەند کو هەتا ژ خوە نەگرتیە ناڤێ خوە بکەتە پاشا و ئیمپراتۆر و دگەل هندێ ژی دەستهەلاتا پاشایەتیا ئیرانێ هەموو ل بن دەستێن وی بوو؟ گەلەکێن دیتر ژی وەکی وان. هەر ئێک ژ ڤان لۆمەهیا و گازندەیا وەکی وێ بزاڤێ یە مرۆڤەکێ د ناڤ قۆڕئاڤەکێ دا فرتکەکێ ل خوە ددەتن بۆ خوە قۆرتالکرنێ، کەچی بەرۆڤاژی هزرا وی هندا دیتر وی د ڤێ قۆڕئاڤێ دا دبەتە خارێ و نێزیکی خەندقینێ دکەتن.
بڤان لۆمەهیا تاکێ کوردی یێ بوویە خۆدان ستراکچەرەکێ سایکۆلۆژیێ شکەستی و هەڕفتی، کو هەر ئێک ژ ڤان لۆمەهیان نە د جهێ خوە دا وی هندا دیتر دێ د دەریایا جڤاکی و سیاسی دا بەرزەکەتن و د ڕابردوویەکا ژ کیس چوی دا دخەندقینیتن، ل دەمەکی کو وەرگرتنا ئەزموونان مەبەستا سەرەکییا سەربۆرێن دیرۆکی و بزاڤێن زانستەکا وەک سایکۆلۆژیایا دیرۆکییە، چنکو نە ئەڤ لۆمەهی و خوەکێم دیتن و کێمکرنە چارەسەرن بۆ دۆزا ڕەوایا گەلێ مە و نە هەژی هندێ نە ئەم جارەکا دیتر دارێ ستراکچەرێ سایکۆ-سۆسیۆلۆژیک و سیاسیێ خوە بڤان گۆتنا بهەڕفینین و لۆمەی سەرکردەیەکێ کورد بکەین کا بۆچی نەشیاینە ڤێ ئارەزوییا مە ل وان سەردەما بجه بینیتن. ئاشکرایە کو ژبلی هندێ دامەزراندنا دەولەتا کوردی پێدڤی ب هەبوونا هندەک پێداویستیێن لۆژێستیکی و کۆنکرێت هەبوویە، دگەلدا ژی پێدڤی ب بەرهەڤییەکا سایکۆ-سۆسیۆلۆژیک بوویە، چ ل سەر ئاستێ تاکی و جڤاکی و هەتا ل سەر سەرکرداتیا کوردی، چنکو گەلەک جاران مە گۆهلێ دبیتن هندەک سیاسەتڤانێن کوردستانێ، چ بدەست و مەبەستدار بیتن یان ژبەر هزر و مێنتالیتەیا خوە بکێم دیتنێ بیتن، جاڕێ بۆ هندێ لێددەن کو مە دەولەت بۆچیە یان ڤێ لۆگۆیێ هەڕفتی بەلاڤ دکەن کو ئەم هەژی هندێ نینین ببینە دەولەت و ئەڤە گۆپیتکا نەرگێسیزم و خۆپەرێستی و نەزانیێ یە. دگەل هندێ ژی ئەم دزانین دروستبوونا دەولەتا کوردی ل سەردەمێن بەرێ پێدڤی ب بەرهەڤییەکا دیتر بوویە و ئه و ژی دۆخ و کاودانەک تایبەتە کو جیرانێن ڤی نەتەوەیێ بەربەلاڤ ژی ژ لایەنی ڕەوشنبیری و مێنتالیتەیی بگەهنە ئاستەکی کو بشێن بەرهەڤی بیرۆکه و دیفاکتۆیەکا وەک پەرژاندنا بوونا دەولەتەکا کوردی ل تەنشت خوە و د ناخ و دەروون و ستراکچەرێ سایکۆ-سۆسیۆپۆلێتیکا تاک و کەسێن خوە دا چ ل سەر ئاستێن نزم و چ ئاستێن بلندێن دەستهەلاتێ ببن، هینگێ دۆخەکێ ئارام و ژێهاتی و گۆنجای دێ بۆ دامەزراندنا ڤێ دەولەتێ دوروست بیتن.
نوکە سەرکردایەتیا کوردستانێ یێ د ڤێ چەندێ گەهشتی کو بشێوازێن جیاوازێن سیاسی و دیپلۆماسی بزاڤێ دکەتن ڤان جیرانێن خۆدان بەرژەوەندی و ستراکچەر و پێکهاتەیێ جیاوازێن جڤاکی و ئایینی و سایکۆلۆژی و دیرۆکی بگەهینیتە قەناعەتەکێ کو هەبوونا دەولەتا کوردی ل ڕەخ و دۆرماندۆرێن وان نەک تەنها زیانێ ناگەهینیتە وان، بەلکو مسۆگەرکەرێ ئارامی و ئاسوودەییا تاکی و جڤاکی و سیاسی و جێگیرییا ئابووری یا دڤەرێ یە، و ژ ڤێ چەندێ یە کو سایکۆلۆژیا تاکێ کورد، چ ل سەر ئاستێ تاکی و جڤاکی و چ ل سەر ئاستێ سەرکردایەتیێ، هیچ مفایەکی ژ خۆد-لۆمەکرنا بەردەوام و بێ بنەمایا دیرۆکا خوە نابینیتن و بلا ئەڤ چەندە ژی ژبیرا مە نەچیتن ئەڤ کاودانە و شکەستنێن بەردەوام و بەربەلاڤییا نەتەوەیی و ئاریشەیێن جۆدا جۆدایێن سیاسی و دیرۆکی یا د ناڤ دیرۆک و هەموو وەلات و نەتەوەیێن دیتر دا ژی هەین و هەبووین. بلا دلێ مە ب خوە نەسۆژیتن و بزانین کو هیچ دەولەتەک ب شەڤ و ڕۆژەکێ و دارێ سحراوی نەگەهشتیە ڤێ قۆناغێ. تنێ ئەوا ل سەر مە دمینیتن ئەوە ئەم ب گەشبینی ئاییندەیا خوە بێخینە بەر بەرۆکێ کار و بزاڤ و دیپلۆماسیەتا خوە، چنکو ئەڤ خوە گۆنەهبار و لۆمەکرنە هیچ تشتەکی ناگۆهۆڕیتن و تنێ کاودانێن ب دەولەتبوونێ بۆ مە ئالۆزتر دکەتن و پاشتر دئێخیتن. بلا ل بیرا مە بیتن هەموو زۆرداری و ستەما دیرۆکێ ل مە کرین و ئەنفال و کێمیابارانکرن و هاتنا ڕژێما بەعسا فاشی و سەدامێ گۆڕ بگۆڕ و نوکە ژی تاخمێ دەولەتا ئیسلامیا داعشێ هەموو ژ پێدڤیاتیێن قۆناغێن دیرۆکی یێن ب دەولەتبوونا کوردستانێ، نە تنێ دخازیتن ئەم خوە ل بەر وان ئاستەنگا بگرین و ب هەر دوو دەستا سەرکردەیەکێ وەکو سەرۆک مەسعۆد بارزانی بلند بکەین دا ورەیا وی زێدەتر ژ ئه و چەندا هەی پترتر لێبهێتن و د گەهاندنا کەشتیا کوردستانیان دا بۆ کەنارێن ئارامیێ سەرکەفتی تر بیتن و گازندە و لۆمەهیێن نڤشێن ئاییندە نەئینینە سەر خوە چنکو ئەم ل هەمبەر وان بەرپرسیارین.

*بسپۆرێ پێداگۆگی و سایکۆلۆژیایێ/ زانینگەها زاخۆ.[1]