ناونیشانی بابەت: مەترسی گرووپە چەکدارەکان لەسەر ئاساییشی وزەی هەرێمی کوردستان
ئامادەکردن: #فەرەیدون دڵشاد عوسمان#

“پێشەکی”
ئاشکرایە وزە_ نەوت و گازی سرووشتی ڕۆڵ و کاریگەریی گەورە دەبینێت لە گەشەکردن و بوژانەوەی ژێرخان و سەرخانەی سیاسەت و ئابووری و ئەمنی و کۆمەڵایەتی وڵات و کۆمەڵگەکان. لەگەڵ دۆزینەوە و دەرهێنان و هەناردەکردنی نەوت لە هەرێمی کوردستان جیۆپۆلەتیکی ئەم بەشەی کوردستان فاکتەرێکی کاریگەرە لە بوون بە ئەکتەرێکی نادەوڵەتی لە هاوکێشە سیاسی و ئابووری و سەربازی ناوچەکە و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.
وە جیۆپۆلەتیک و نەوت زۆرترین تێکەڵکێشیان هەیە لەگەڵ یەکتردا،
سەرەتا ئەگەر پێناسەیەکی (جیۆپۆلەتیک ) بکەین
کە بیرمەندی ئەڵمانی ( ویگریت ) دەڵێت { جیۆپۆلەتیک بریتییە لە بەکارهێنانی بنەما جوگرافیەکان لە بواری هێزدا }
لەم ڕووەشەوە جیۆپۆلەتیکی نەوتی هەرێمی کوردستان بنەمایەکی گرنگە بۆ هێزی جیۆستراتیژی هەرێم.
=KTML_Bold=“جیۆپۆلەتیکی هەرێمی کوردستان”=KTML_End=
بەپێی هەڵکەوتەی شوێنی جیۆپۆلتیکی کوردستان کە کەوتۆتە شوێنێکی نائارامەوە لە ڕووی سیاسی و سەربازیەوە، چونکە لە هەر چوارلاوە سنوورەکانی پێکهاتوون لە ڕژێمی دیکتاتۆری بەرژەوەندی جیاواز. وە هەرێمی کوردستان وەک هەرێمێکی فیدراڵ لە ئێراق بەدەر نییە لە مەترسی گرووپە چەکدارەکان چونکە ئێراقیش وەک دەوڵەتێکی سەربەخۆ سەدان جار ڕووبەڕووی هێرشی گرووپە چەکدارو تیرۆرستەکان بۆتەوە بۆ نموونە لە ساڵی 2003 تاوەکوو ساڵی 2008 ژێرخانی وزەی ئێراق لە سەرانسەری باکوور و باشوور و ناوەڕاستی ئێراق ڕووبەڕووی زیاتر لە 490 هێرشی تێکدەرو تیرۆرستی بۆتەوە.
ئەو هێرشانەی کە کەراوەتە سەر کەرتی وزەی ئێراق پێمان دەڵێن کە کەرتی وزەی هەرێمی کوردستانیش لە مەترسی گرووپە چەکدارەکان بەدوور نییە، بەڵکوو دەکرێت لەسەر دوو ئاست خوێندنەوەی بۆ بکەین:
=KTML_Bold=“ئاستی ناوەخۆ”=KTML_End=
لەسەر ئاستی ناوخۆی هەرێمی کوردستان مەترسی گرووپە چەکدارەکان کەمترە وەک لەسەر ئاستی دەرەوە، هۆکاری سەرەکیش بۆ ئەوە دەگەرێتەوە که بەشێوەیەکی گشتی گرووپی چەکداری نایاسای لە ناوەخۆی هەرێمی کوردستان بوونی نییە، ئەو هێزە چەکدارەی کە هەیە بریتییە لە (هێزی پێشمەرگەی کوردستان و ناوخۆ و ئاساییش و پۆلیس ) .
ئەوەی دەمێنێتەوە، گرووپی بچوک و چەکداری تاکە کەسیە کە بەشێوەیەکی سنووردار بەهۆی نا دادپەروەری لە دابەشکردنی داهاتی نەوت و گاز یان بەدەستهێنانی بەرژەوەندی تاکە کەسی سەرهەڵدەدەن.
بۆ نموونە تەقاندنەوەی بۆری گازی نێوان #کەرکووک#_ #هەولێر# زەنگێکی مەترسیداربوو بۆ سەر ئاساییشی وزەی کوردستان، بۆیە پێویستە حکومەت ئاگاداری باری دارایی و ئابووری هاووڵاتییان بێ چونکە ئاساییشی دارایی و ئابووری کاریگەریی ڕاستەوخۆ دەکاتە سەر ئاساییشی کۆمەڵایەتی و سیاسی هەرێمی کوردستان.
=KTML_Bold=“ئاستی دەرەکی”=KTML_End=
مەترسی گرووپە چەکدارەکان لەدەرەوەی هەرێمی کوردستان بۆ سەر ئاساییشی وزەی کوردستان زیاترە. چونکە ئەو گرووپە چەکدارانەی کەهەن بەشێوەیەکی پلان بۆ درێژراو لەلایەن چەندین وڵاتی دژ بەرژەوەندی کاری لەسەر دەکرێت، بەداخەوە بەشێکی ئەوگرووپانەی کە لە ڕابردوودا مەترسیان درووستکردووە بۆ سەر ئاساییشی وزەی کوردستان هێزی چەکداری پارتی پارچەکانی تری کوردستان بوون،
=KTML_Bold=دەتوانی دوو نموونەی دیار باس بکەین:=KTML_End=
1- ئەگەر پارتی کرێکارانی کوردستان وەربگرین ، ئەوا ئەو پارتە بە درێژای مێژوو درووستبوونی لە ساڵی 1978 تا ئێستا ، چەندین جار بەماوە و کاتی جیاجیا لە ڕێگەی تەقاندنەوەی ئەو بۆریانەی لە ڕووی وزەوە بەرژەوەندی تورکیا بە وڵاتانی جیهانەوە دەبەستێتەوە ، هەوڵیداوە ئامانجە سیاسییەکانی بپێکێت .
نموونە؛ تەقاندنەوەی بۆری باکۆ -تەبلیس – جیهان ، بۆری غازی نێوان ئێران و تورکیا
وە ئەوەی پەیوەندیدارە بە ئاساییشی وزەی کوردستانەوە ، هێرشەکانی #پەکەکە# بۆ سەر بۆری نەوتی کوردستان و دژایەتی گەچەکە بۆ سەر پڕۆژە ئاییندیەکانی غازی کوردستان و تورکیا یەکێک بوون لەو مەترسیانەی لەسەر ئاستی دەرەکی دەکرانە سەر ئاساییشی وزەی کوردستان .
وە ئەم مەترسیانە لە ڕووی ستراتیجیەوە بە زەرەرمەندی یەکەم کوردستانە نە تورکیا، داتریش پەکەکە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی لەناو لیستی تیرۆری وەڵاتانی یەکێتی ئەوروپا و هاوپەیمانی باکووری ئەتڵەسی NATO دایە.
2- ئەو گرووپانەی کە لەناو ئێراقن، ئەوەی جێگای هەڵوەستەکردنە ئەو گرووپە چەکدارانەی لە ناو ئێراقن ئێستا بەشێوەیەکی فەرمی لەلایەن پەڕڵەمانی ئێراقیەوە بە یاسایی کراون و لەژێر چەتر و ناوی #حەشدی شەعبی# و حەشدی نیشتمانی و عەشائیریدا کۆ کرانەتەوە لەوانە:
1- عەسائیبی ئەهلی هەق.
2- ڕێکخراوی بەدر – باڵی سەربازی.
3- کەتیبەی حزبوڵڵا.
4- لیوای ئەبولفەزڵی عەباس.
5- سەرایای خوراسانی.
6- بزووتنەوەی حزبوڵڵا.
7- جەیشی ئەلکەڕار.
ئەم گرووپە چەکدارانەی سەرەوە ڕاستە بە یاسا ڕێکخراون، بەڵام بەهیچ شێوەیەک بەشێوەیەکی دامەزراوەیە بە ڕێوەنابردێن، بەڵکوو لەلایەن چەندی سەرکردەی سیاسی و وڵاتانی بەرژەوەندی جیاوازەوە سەرپەرشتی دەکرێت.
لە کاتی بوونی ناکۆکی لەنێوان هەرێم و بەغدا ئەو گرووپانە گەورەترین مەترسی دەبن بۆ سەر ئاساییشی وزەی کوردستان ، بەتایبەتی ئاساییشی وزەی کێڵگەکانی ناوچە جێ ناکۆکەکان. [1]