جەژنەکۍ و بۊنە کۊنەکۍ بەڵخەی

وی ئاماذەکاری پێ جەژنەکا بەپاو فەسڵی فاڕیینئ. حەر جە تەعین کەردەیەو ڕوو جەژنی کە فرەو جارا بیبە کیشە چوونکە ئەشیێ مانگەشا دیی بیێ. ئێستەیەو مانگیچ حەرپاسە ئاسان نەبی بەتایبە ئەر هۆرو هەڵا بیێ. عادەتەن چایاگانە یان دەگایانە کە سەرو تەپیۆ بینیو وەردەمشا نەگیریابی، پیسەو بەڵخەیوو دۆروبەریش، کە ڕوجیار بەر ئامایشو نیشتەیش بە ئاسانی دیار بی، بە بەراورد چەنی دەگایەکا تەری پیسەو تەویڵیو، سوسەکانیو پاڵانیای.
هۆرامان بە گشتیو بەڵخە بەتایبە حەتا دەسو بیگانەیش نەکۆتەبی، خواکەردەی و خۆڕسکیی و سرووشتیی سەرو عورفو عاداتو یاساو ڕیساو وەڵینا هورزیو نیشیو ژیواو ویش کەری. کە هەمیشە شاذیەنە بی پێ گرد هەرمانیوەی وە یا بونێوی گشتی/گردی پیسەو یەک خېزانی شادیو هورپڕاو ویشا کەرینی، دمای گزیباڕەکڵەی، دماو تفۆ چنیەی بە گەل، ئیتر باوەشی جەژنەو نۆروزی، هەر دوە جەژنەکاو ڕەمەزانیو قوربانی حەر پاسە زەماوەنەکایچەنە دریغی نەکەرینی.
پێ جەژنەو ڕەمەزانی یان قوربانی ئەر ئیمکان بیێ جلوبەرگو پاڵێ تازیت پێ ئەسانینی، ئەشیێ حەمامت کەردە بیێ، یانەنە یان حەمامەکەو کاک ئۆلکەریمیەنە. شەوەو جەژنی زاڕوڵی، کە چیوی تازەشا پێ ئەسانیا بیێ جلی بییێنی یان پاڵێ، عادەتەن ئارینمیشا چەنی ویما پێ چیرو لیفەکەی. گوشتیچ ئەشیێ بیێ بی. جیا جە جەژنەو قوربانی کە قوربانی کرییو گردو زاڕوڵا دەگێ گنی فڕکان فڕکان، کە کی قوربانیش کەردەبیێ لوینمی مدرینمی حەتا وەختو بەش کەردەی، بەشە گوشتو ویت چاگە ئارینی، ئینجا فڕکان پێ لێویو تەری. ئیننە گوشت کوبیوە کتێچ نەذیی پونە. ۋەرو ئانەیەە سەردگاو چیو نەبی ئەشیێ حەر چا ڕوانە وریا بیێیچ. یان بەعزیو یانی کەرینیش بە قاوورمە. فرەو خەڵکی گوشتەکەی سوور کەرینیوە، کەرینیش بە کفتی یان سەرو ساجیۆ . ئینە گوشت وەرینمی مڕڕی بینمی.
شادیو هورپڕرایچ بەپاو فەسڵی بی. وەهارەنە بەکروذەر بی، هامنیچەنە ڕیوڵەنە، پاچاڵگا یان تەختەنە بی.
کێوانوەو یانەیو کناچی یانەی شەوەو جەژنی فرە زەحمەتەنە بینی، فریشا تاکو ساحبی نەوسینی، یا ئانەبی ئاوی ئارینی پێ سەرولاشە شتەی، یان کەلو پەلو چاشتی حازر کەرینی. خەیاتیچ کە مەرحومی: تاتێم بی، حاجی مومن، مامو حەسەن، هەردوی دیدە سەعدیە وە دیدە پێروزەی واڵیچم گرد نزیکەو جەژنینە سەرقاڵی بینیو شەو ڕوو هەرمانە کەرینی هیشتا فریا نەگنینی.
منو کاک شەریفیچ کە زاڕوڵی خەیاتی بینمی، هەمیشە مەرافەنە/قڕەنە بینمێ کە کامما جلی بەروە پێ ئا یانا کە کیسەی عال دینی (کیسە ئا بەخشیشە بی کە دینیما پەنە وەختیو جلیشا پێ بەرینمێ) بەعزیو یانی فرەما دینی بەعزیویچ کەم بەعزیویچ حەر هیچ نەذینی. پێ نموونەی ئانە کە ویرما مەرحومە دیدە حسمەتە (ئەذاو کاک میکائیلیو دوکتۆر ئیسماعیلی) فرەما دیپەنە.
ساحبانەو جەژنیچ بە هەڵمو هەڵاو پڵاویو تەقەو ڕەقەو دۆریو قابلەماو، سەڵاتو ماموسای خەبەرما بیوە. بەدڵی وەشو دەروونی عالو جلوبەرگی پاکو سەرەی وەش کریا لاو کاک عۆدڵڵایو کە لوکس بی. وەیا لاو مام عەنەیۊ کە مەعموولی بی. لوینمی پێ مزگی پێ نماو جەژنی. کە ماموسای نماش تەمامنێ ئیتر وەرەبەری بی کی یەکەم کەس دەسو ماموسای ماچکەرو. جەژنە بارک کرییو، بەعزیو جاری نانو جەژنی بەرینی پێ مزگی ئەگینا گرکەس لویوە یانەو ویش.
دماو نانو جەژنی ئیجا سەرەو جەژنانەی دەس پەنە کریی، ئیمەی زاڕوڵیچ ڕەمەڕەمالی پێ یانەو ئا قۆما کە عادەتەن جەژنانەما دینی، تەنیا کەسی و کە پەلەم نەبی کە بلو پێ یانەیشا، یانەو لالو عەلیم بی چوونکە ئاد وەڵی ئانەیە مزگیۆ بلوە پێ یانەو ویشا، ئەیی پێ یانەو ئیمە دماو جەژنە بارکی، جەژنانەی عالیچما دی. ئا هەڵویستە زەریفەشە هەمیشە وەرو چەمامۆ بېیەن، خوا عاقیبەت خێرش کەرو ئینشەڵڵا.
دماو مەڕاسمو جەژنانەی ئیتر پێ لا مزگی، وی ئەرمانایو زەڕ خەرج کەردەیو پلان ئەرەنیای پێ سێرانا یاگە دیاریەکا، شادیو گەمە کەردەیو نانواردەی بە سەروەشو بەدڵوەش حەتا یەرە ڕوەکە تەمامیێ.
ئیسەیچ چی غەریبېیەنە نە ڕەمەزان ئا تامو وەشیشە هەن، نە جەژنەکیش، نە کەسی و تەقە مذو بەرەکێت پێ جەژنە بارکی، نە زاڕوڵیو مەیو پێ جەژنانەی. پا گردو ویرەوەریە زەریفە کونە وەشاوە فرەو جارا بە تەنیا یان چەنی تاقە قۆمیوی جەژنە کەرمی یان حەر مەکریو چوونکە ساتو کاتو جەژنەکا بە ویگەیە مەوەرو، زیاتەرش ملی هەرمانە.
گرد جاریویچ بە ئاواتەنی ئا دۆرانی کەم یان زیاد گیڵاوە و کریاوە بەڵام ئامایش مەحاڵا، چوونکە دۆران فاڕیان، هیچیچ پیسەو ویش نەمەنەن فکرو ویرکەردەیەو (مەنتالیتێت) و خەڵکیو دوسو نزیکا فاڕیان، مەتاوی گلەیی کەسیچ کەری چوونکە گرکەس ئینا هەمان کەشتییەنە و هەمان سەرنەوشتەنە. سیستێمەکە پاسەش گەرەکاو وە پاسێچ وازو.
پۆکەی نویستەو یاداشتو ئی ویرەوەریا فرە ئیحتیاجا بە دوکومێنت کریا.
ڕووچیو ئیتاعەتو گردلێویتا قبوڵ بوو، حەرپاسە جەژنەو گرد لێویچتا مەبارەکە بوو ئینشەلڵا
فاروق سان ئەحمەد.[1]