پۊختێوە جە تاریخو هۆرامانی و سرووشتو ژیوای خەڵکەکەیش
بەشۍ: نوزدەهەمە
نویستەی: #ئیبراهیم میکە عەلی#
ڕوٙشنایېوە سەرو ژیوانامەو جافر سانی و سەردەمو دەسەڵاتیش
چی بەشیٛچەنە پەردەچیوٙما سەرو باسو یوٙ جە کەس و هیٛما دیارەکا وېیەردەو نزیکو هۆرامانی، هەکە ئاڎیچ جافر سان کوڕو محەمەد سەعید سان کوڕو عوسمان سان کوڕو عەلی مەردان سان کوڕو دەرویٛش بەگی کوڕو بارام سانی و بە نزیکەو پانزە پەشتا ملوٙوە سەرو بەهمەنی یەرەمی و چاوە ملاوە سەرو بەهمەنەکا دوەمی و یوەمی.
ماوەو دەسەڵاتو جافر سانی (47) ساڵیٛ بېیەن، یانی میانو ساڵەکاو (1894 - 1941) ی عیسایینە سان و فەرمانڕەواو هۆرامانو بەشەو لهوٙنی بېیەن و شارەکڵەو نەوسوڎیٛنە نیشتەنەرە.
بەپاو بڕېوەتەر جە سەرچەما (39-40) ساڵیٛ جافر سان حوکمڕانو شاڼزە دەگایا لهوٙنی بېیەن، ویٛش شارەکڵەو نەوسڎیٛنە نیشتەنەرە و دەگێکیٛ تەریٛش سپارێنیٛ بە کوڕەکاش یام برازایەکاش.
جافر سان ساڵەو (1312) کوٙچینە و بە هامکاریی مەحمود بەگی ماموزایش و نەو محەمەد بەگی برایشەنە، محەمەد ساڵح سانی برازایش کوشوٙنە و چا وەختەنە ویٛش هەڵای بەگو نوٙتشەی بوٙ و دمای کوشتەی محەمەد ساڵح سانی ڕاسەوڕاس ویٛش سەرو دەسو شیٛخ عومەر زیائەدینو بېیاریٛرە بوٙ بە سان و فەرمانڕەوا و ناوچەو لهوٙنی و شارەکڵەو نەوسوڎیٛنە ئەرەنیشتە بوٙنە.
ئەر کوچێ گیٛڵمیٛوە پەی وەڵتەری ڕازەو جە ئەڎابېیەی جافر سانی پی جورەنە: تاتەو جافر سانی یانی محەمەد سەعید سان و عەبدوڕەحمانی کوڕە گۆرەش، جوانڕوٙ و بە تەشکێوە نامەردانە و بە دەسکیسەو عەلی ئەکبەرخانی کاربەدەسو ئا وەختەو قاجارەکا کوشېیا، چا وەختەنە هەڵای جافر سان لەمەو پیروٙزە خاتوونی ئەڎێشەنە بېیەن و دماو کوشېیای میٛردەکەیش، پیروٙزە خاتوونە جوانڕوٙوە لوێنە پەی دەگێوە لاو ڕوانسەری بە نامیٛ دەوڵەت ئاوای و چاگە جافر سان پیٛڎا بېیەن و دماتەر هەردوی گیٛڵێنیٛوە پەی نەوسوڎیٛ و نزیکو ڕوٙسەم سانو براو جافر سانینە دریٛژەشا دان بە ژیوای.
دماو ئانەی هەکە پیروٙزە خاتوونە جوانڕوٙوە لوێنە پەی دەگاو دەوڵەتئاوای چاگە ساڵەو (1872) عیسایی وەراوەرو ساڵەو (1289) کوٙچی جافر سان جە ئەڎێ بېیەن.
جافر سان شش برێش بینیٛ و ئەڎاش نامیٛش پیروٙزە شیٛخ ئەبا عوبەیدوڵا و جە بنەیانە شیٛخەکا دەگاو عەبابەیلیٛ بییٛنە، جافر سان شش ژەنیش ئاردیٛنیٛ، یەریٛشا بیٛوەرژەنی بییٛنیٛ و یوە چا یەرەیە براژەنەو ویٛش بییٛنە و دمای مەردەی براکەیش مارەش کەردیٛنۆ، دویٛچشا جە بنەیانە شیٛخەکا عەبابەلیٛ و یەریٛچشا خەڵکو نەوسوڎیٛ و یوەیچشا نوٙدشەیە بییٛنە، چا شش ژەنەیە (36) زاڕوٙڵیٛ، (8) کناچیٛ و (28) کوڕیٛش بییٛنیٛ، یوە جە کناچەکاش بە نامیٛ ئامینیٛ هەکە جە فاتمە خانیٛ عەبابەیلەییٛ بییٛنە، ژەنەو عەوڵاخانو کوڕو مەحمودخانو دزڵییٛ بییٛنە، جافر سان خوٙنڎەواریش نەبېیەن و تاخایتێ فارسیچش خاس نەزانان، وەلێم کەسېوە وریا و زرنگ و سەربەرکەر بېیەن.[1]