پۊختێوە جە تاریخو هۆرامانی و سرووشتو ژیوای خەڵکەکەیش
بەشۍ: ویس و یەرەمە
نویستەی: #ئیبراهیم میکە عەلی#
لوایمیٛ دلیٛ دەگێ و ڕوەما نیا دیوەخانی.
دیوەخانەکە وەردەمەکە‌ش حەوزێوە زل بیٛ سەرو حەوزەکەی و دۆروپەشتش گرد دار و درەخت و دارەسان بیٛ.
وەر لوابیٛ سەرو کەلی.
کوٙشک و سەراکەیچ پیٛسە ماچا، کوٙشک و سەراکەو خەسره و پەروێزی شیٛ.
ئا دۆرو پەشتە جمەش ئیٛ چەنی کوڕە هۆرامیا هەکە هەر یۊٙ فەرەنجیێوە کەشخەشا وەرەنە بیٛ و گردیچ تفەنگشا شانەوەبیٛ
لەشکرێوە فرە پاگەرەبیٛ، ئیٛمەیچ ئاگاما جە حیچی نەبیٛ.
ڕوەما کەردە دیوەخانی، ناستشا بلمیٛ چوەر، تومەز جافرسان ویٛش چەمش چۆن، خوڕیش ملشارە و واتش: ملشا گندیٛ با بەیا چوەر، ئیٛتر ڕاشا دایېمیٛ و لوایمیٛ چوەر و بەردیمیٛشا دیوەخان
دویٛ قاڵییٛ لاکیٛشی زلیٛ و درێژیٛ و ناوکیٛشێوە باریکیچ دلیٛڕاسەشانە یاوێبیٛنیٛرە.
وردیٛ بېیەیمیٛوە مڎیەیمیٛ ئا پیا هەکە دلیٛ باخەکەینە لاماوە نیشتەرە، ئانا سەراونڎۆ چوارمیٛشقیی نیشتەنەرە و واتش: نیشدیٛرە.
پاینۆ ڕا بیٛ نیشتیمیٛرە.
مەکینیی یاگەکیٛ نەزەرەش کیٛشتا، هەکە ورد بېیانیٛوە مڎیەو جافر سان دویٛ زاڕوٙڵیٛ وەشڵیٛش وەرو دەمو ویٛشەنە نیێبیٛنیٛرە، چیڎەس و چەوڎەسو هودەکەیۆ هەر دەسێشۆ چواردە کەسیٛ نیشتیٛبیٛنیٛرە، گرد پوٙشتە و پەرداخیٛ و فیشەکلوٙخەشا بینێبیٛ و هەر یۊٙ تفەنگێوە باوشیشانە بیٛ، ئانیٛ هەکە نیشتیٛبیٛنیٛرە وېس دویٛشا کوڕەکیٛ سانی ویٛش بیٛنیٛ، ششیچشا برازێ و قەومیٛ فرە نزیکیٛش بیٛنیٛ، جە کوڕەکاش پیٛسەو: کەریم بەگو خانەگای، حەمەڕەشیڎ بەگو پاوەی، قادربەگو تەویٛڵیٛ، قەومەکیٛچش پیٛسەو: ئەفراسیاوبەگو هانەگەرمڵەی.
قسە و باسشا باسوخواسو لەشکەرو ئیٛرانی بیٛ، تومەز ئینە پیٛسەنە کونگرێوەو گرد گلیٛریٛ بییٛنیٛوە، کوڕەکیٛش و قەومە نزیکەکیٛش چڕیٛنیٛش و باس و ئا جەنگیە کەرا، نزیکەو پەنجسەڎ تفەنگچیێوەیچ پارە بیٛنیٛ.
شەویٛ هەکە نان ئاما هەر دویٛ کەسیٛ و سینیێوەنە نانشا پەی ئاردیمیٛ پەڕبیٛ برنج و کەرگی و گوشتو ئاژەڵی) .
جافرسان دمای ئانەی چەنی دەوڵەتو ئا وەختەو ئیٛرانی پەیوەندیش شیٛویوٙنە و سوپاو ئیٛرانی بە یاوەریی ئا بەگزادا هەکە وەڵتەر ویٛشا دابیٛ دەسو دەوڵەتیۆ، تەپ کوا سەرو هۆرامانو لهوٙنی و ڕوٙ وېس مانگەو کەڵەهەرز و پاییزو ساڵەو (1310) کوٙچی ڕوٙجیاریی سوپاو ئیٛرانی شارو پاوەی گیٛروٙنە و فەرماندەو سوپێ هەکە نامش (ڕەزمارا) بوٙ ڕاو کەسېوە بە نامیٛ شیٛخ نەسرەدینیۆ نامۍوە کیانوٙ پەی جافرسانی و قەولش مڎوٙ پەنە حیچ خراپێوە نەکەرا وەراوەرش و ژیوایێوە شەرافەتمەندانەش پەی دابین بکەران ئەر بیٛ جەنگ ویٛش بڎوٙ دەسۆ، جافر سانیچ پەیواچو نامەکەیشەنە منوېسٙ: ئەر ئی زمسانە سوپا نێ هۆرامانو لهوٙنی، وەهاریٛ ویٛش و گرد تفەنگچییەکاش مڎوٙ دەسۆ.
داواکاریەکەو سانی قبوڵ نەکریا و پا زمسانە ڕەزمارا و ئوٙردوەکەش تەپشا کوا سەرو هۆرامانی و ڕوٙ وېس و حەوتو کەڵەهەرزی نوٙتشە و وېس و هەشتیچ نەوسوڎە کەوتیٛ دەسو دەوڵەتی و جافرسان و پانزە کوڕیٛش و چل کەسیٛ جە تفەنگچییەکاش ڕاو دەگاو پاڵانیایۆ بە پەنابەریی ویٛشا دا دەسو دۆڵەتو ئیٛراقیۆ و دمایی دۆڵەتو ئیٛرانیٛ حەولیٛ فریٛش دێ ئیٛراق سانش بڎوٙوە دەس، وەلێم ئینگلیزەکا ناست، چوون وەڵتەریچ چەمڎاریی جافر سانی کەریٛنیٛ و دەسشا دەسشۆ بیٛ، جافر سان و کەسوکارش دووریٛ وزیێوە پەی شارو ڕومادی پاینو ئیٛراقیۆ هەتا ساڵەو (1320)کوٙچی ڕوٙجیاریی چاگە مەنیٛوە، هەکە دەسەڵاتو ڕەزاشای کۆت، جافرسان ڕاسەوڕاس ئاماوە پەی هەڵەبجەی و چاگە کوڕەکیٛش گلیٛریٛش کەردیٛوە و کەریم بەگی کوڕە گۆرەش نیاش یاگیٛ ویٛش. ساڵەی دمایینە یانێ ساڵەو (1321) کوٙچی ڕوٙجیاریی وەراوەرو ساڵەو (1942) عیسایی، جافر سان دمای گوزەرنای (72) ساڵا شارو هەڵەبجەینە کوٙچو دماییش کەرد و زیارەتتەڵانو دەگاو عەبابەیلیٛنە ئەسپەردەو خاکی کریاو تاکو ئیسەیچ مەزارش حەر ئینا چاگە.
ئینە هەکە وچیا مشتێن جە خەرمانێوە بارەو جافرسانی ڕەحمەتیۆ هەزار ئیٛنڎە و فرەتەریچش بارۆ وچیان و نویسیان .
ویٛنەکە جافر سانا و ئەژمارێوە جە کوڕەکاش و برازایەکاش و کەسە نزیکەکاش.[1]